Выдавецтва школьных падручнікаў і літаратуры для моладзі

Выдавецтва школьных падручнікаў і літаратуры для моладзі (ВШПЛМ) дзейнічала з восені 1942 года ў Мінску пад кантролем германскіх акупацыйных улад.

Кіраўніком ВШПЛМ В. Кубэ прызначыў Ё. Сівіцу, шэфа школьнага інспектарату. Абедзве структуры падпарадкоўваліся Генеральнаму камісарыяту Беларусі і працавалі пад кіраўніцтвам Сівіцы да канца акупацыі. Тэхнічным кіраўніком выдавецтва быў Язэп Найдзюк. Яно цесна кантактавала з БНС. У выдавецтве працавалі: Мікола Байкоў, Антон Лёсік, Аўген Калубовіч, Язэп Гладкі і інш. 3 ім супрацоўнічалі Янка Станкевіч, Яўхім Кіпель, Пётр Кісель, Аляксей Туранкоў, Мікола Шчаглоў, Анатоль Тычына і інш.

Першай кнігай, якая выйшла з друку пад канец 1942 г., стаў «Беларускі лемантар» Пятра Кісяля — дырэктара адной з мінскіх школ. Агулам ВШПЛМ выдала 24 кнігі.^[1]

Хаця асноўнай задачай ВШПЛМ быў выпуск літаратуры для патрэб школьніцтва, яно таксама выпусціла песеннікі, рэпертуарны зборнік, казкі, мастацкую, рэлігійную, вайсковую, навуковую і навукова-папулярную літаратуру. Пераважную частку выданняў складалі арыгінальныя творы беларускіх аўтараў, апрацаваныя ва ўмовах нямецкай акупацыі. Да іх ліку належалі школьныя падручнікі П. Кісяля, А. Лёсіка, Я. Станкевіча і 3. Дабрынскай, зборнікі паэзіі і апавяданняў Н. Арсенневай, Т. Лебяды, М. Лесуна, А. Салаўя і Л. Случаніна, а таксама апрацаваны Я. Станкевічам пры ўдзеле А. Адамовіча «Маленькі маскоўска-беларускі (крывіцкі) слоўнічак фразэолёгічны». «Граматыка» Б. Тарашкевіча лічылася перавыданнем яе пятага віленскага выпуску, аднак яна была перапрацаваная і дапоўненая А. Лёсікам, К. Шкуцькам і А. Адамовічам згодна з патрабаваннямі новага правапісу. Кніга Я. Найдзюка «Беларусь учора і сяньня» мела характар навукова-папулярнай працы, прызначанай для нацыянальнай адукацыі інтэлігенцыі і старэйшай моладзі, у прыватнасці, для вучняў настаўніцкіх семінарый. Новымі былі выданні фальклорных песень «Ой, прыйшла каляда», «Вясна-красна» і «Зборнік купальскіх і жніўных песьняў» з музычнай гарманізацыяй М. Шчаглова, А. Туранкова і інш. Некаторыя кнігі, як «Зборнік сцэнічных твораў», «Выбраныя беларускія народныя казкі» і «Што трэба ведаць кажнаму беларусу» В. Ластоўскага, былі перадрукам ранейшых выданняў, прычым апошняя была пашырана Я. Найдзюком. Прапаведнік царквы баптыстаў у Беларусі Антон Кецка апрацаваў у 1942 г. «Эвангельскі хрысьціянскі сьпеўнік», змешчаныя ў ім 142 рэлігійныя гімны былі часткова перадрукаваныя з папраўкамі з даваенных песеннікаў і часткова новаперакладзены Наталляй Арсенневай з нямецкай мовы. Да перакладной літаратуры таксама адносіўся «Страявы вайсковы статут», апрацаваны Віталем Мікулам на загад I. Ермачэнкі для патрэб самааховы, паліцыі і школьнай моладзі.

16 кніг, выпушчаных ВШПЛМ, было надрукавана кірыліцай, 7 — лацінкай, 1 — двума алфавітамі; лацінкай друкаваліся пераважна школьныя падручнікі. Кнігі друкаваліся, за рэдкім выключэннем, у Мінску і Вільні. Яны выпускаліся адносна вялікімі накладамі, напр. граматыка Тарашкевіча і кірылічны варыянт «Правапісу» А. Лёсіка выдадзеныя 100-тысячным накладам кожная, а арыфметычныя задачнікі і лацінічны варыянт «Правапісу» — па 50 тыс. асобнікаў. Больш за палову выданняў ВШПЛМ, былі надрукаваныя ў апошнія месяцы акупацыі — ад снежня 1943 да чэрвеня 1944 г., толькі частка іх накладаў магла быць распаўсюджаная, з прычыны эвакуацыі таксама не было закончана выданне некалькіх кніг, падрыхтаваных ВШПЛМ да друку.

Зноскі

↑ Ю. Туронак (2002)

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Туронак Ю. Беларуская кніга пад нямецкім кантролем (1939—1944). — Мн., 2002.

[1] Ю. Туронак (2002)

[1]