Вісмут
Вісмут (лац.: Bismuthum), Bi — хімічны элемент V групы перыядычнай сістэмы; атамны нумар 83. Метал серабрыста-белага колеру з ружовым адценнем.
Асноўныя характарыстыкі[правіць | правіць зыходнік]
Прыродны вісмут мае 1 стабільны ізатоп 209Ві. У зямной кары знаходзіцца 2x10-5% па масе.
Крохкі серабрыста-шэры з ружовым адценнем метал, шчыльнасць 9800 кг/м³, тэмпература плаўлення 271,4 °С (пры плаўленні памяншаецца ў аб'ёме), тэмпература кіпення 1564 °С.
Самародны вісмут крышталізуецца ў трыганальнай сінганіі. Крышталі вельмі рэдкія, звычайна слаістыя або зярністыя агрэгаты, дэндрыты. Колер серабрыста-белы, з чырванаватым адценнем на свежым зломе і карычневы — на старым. Лёгка рэжацца нажом. Бляск металічны. Цвёрдасць 2,5. Шчыльннасць 9,8 г/см³.
Устойлівы ў сухім паветры, пры тэмпературы вышэй за 1000 °С гарыць (утварае аксід Ві2O3). Раствараецца ў кіслотах азотнай і канцэнтраванай сернай (пры награванні). 3 галагенамі пры 200— 250 °С утварае трыгалагеніды (напр., вісмут хларыд BiCl3), з большасцю металаў пры сплаўленні — інтэрметалічныя злучэнні вісмутыды (напр., вісмутвды натрыю Na2Ві, магнію Mg3Ві2).
Прыродныя крыніцы[правіць | правіць зыходнік]
Сустракаецца і як самародны метал, і ў злучэннях з іншымі элементамі.
Самародны вісмут рэдкі мінерал, трапляецца ў гідратэрмальных жылах або пегматытах, звычайна ў сувязі з рудамі серабра, кобальту, нікелю, свінцу і волава.
Вядома больш за 60 рудных вісмутавых мінералаў. Асноўныя: вісмут самародны, вісмуцін, тэтрадыміт, казаліт, бісміт, бісмуціт, тэлуравісмуціт. Радовішчы эндагенныя (постмагматычныя і гідратэрмальныя) і экзагенныя. Радовішчы ўласна вісмутавых руд, у якіх больш за 0,2% вісмуту, рэдкія. Асноўнае значэнне маюць вісмутзмяшчальныя руды (0,001—0,1 Bi) вальфрамавых, алавяных, медных, залатарудных і свінцова-цынкавых радовішчаў.
Галоўныя радовішчы — у Балівіі, Перу і на востраве Тасманія (Аўстралія). Сусветная здабыча невялікая, ненамнога перавышае здабычу золата.
Прымяненне[правіць | правіць зыходнік]
Выкарыстоўваецца як кампанент легкаплаўкіх сплаваў (напр., сплаў Вуда), бабітаў, як цепланосьбіт у ядзерных рэактарах (расплаў), для вытворчасці пастаянных магнітаў, у прыладах для вымярэння напружанасці магнітнага поля. Прэпараты прымяняюцца ў дэрматалогіі і касметалогіі, як антысептычныя сродкі. Злучэнні вісмуту выкарыстоўваюць у вытворчасці керамікі, фарфору, спецыяльнага шкла.
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Боднар І. Вісмут // БЭ ў 18 т. Т. 4. Мн., 1997.
|