Валерый Антонавіч Урублеўскі

Валерый Урублеўскі
Валерый Урублеўскі
	; Герб «Слепаўрон»
Нараджэнне	27 снежня 1836; Жалудок, Лідскі павет, Гродзенская губерня, Літоўскае генерал-губернатарства, Расійская імперыя;
Смерць	5 жніўня 1908 (71 год); Уарвіль[d], дэпартамент Эр і Луар, рэгіён Цэнтр — Даліна Луары, Метраполія Францыі, Францыя;
Месца пахавання	Пер-Лашэз, Парыж
Род	Урублеўскія
Бацька	Антон Урублеўскі
Маці	Разалія з Юраўскіх
Веравызнанне	каталік
Партыя	Польская сацыялістычная партыя[d];
Член у	Першы інтэрнацыянал;
Адукацыя	Лясны інстытут[d] (1857); Віленскі шляхецкі інстытут;
Званне	генерал
Бітвы	Парыжская камуна; паўстанне 1863—1864 гадоў;
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Валерый Урублеўскі (27 снежня 1836, Жалудок, Лідскі павет, Гродзенская губерня, Расійская імперыя — 5 жніўня 1908, Уарвіль, Эр і Луар, Цэнтр — Даліна Луары, Францыя) — адзін з кіраўнікоў паўстання 1863 г. у Беларусі, дзеяч польскага і міжнароднага рэвалюцыйнага руху^[1].

Біяграфія

Нарадзіўся ў мястэчку Жалудок непадалёк ад Шчучына на Лідчыне. Скончыў Віленскі дваранскі і Пецярбургскі лясны інстытуты^[1] (На будынку ўніверсітэта ўсталявана мемарыяльная дошка)^[2].

Падчас вучобы ўдзельнічаў у студэнцкім руху, быў членам нелегальнага рэвалюцыйнага гуртка, якім кіравалі польскія рэвалюцыянеры-дэмакраты Зыгмунт Серакоўскі і Яраслаў Дамброўскі. Праз гэта завязаў знаёмства са многімі рэвалюцыянерамі, пасябраваў з К. Каліноўскім.

З 1857 г. працаваў памочнікам загадчыка, а пасля загадчыкам лясной школы ў Саколцы на Гарадзеншчыне^[1]. Актыўна дапамагаў Каліноўскаму ў яго падпольнай працы, у тым ліку ў выданні і распаўсюджванні «Мужыцкай праўды»^[1].

Падчас паўстання кіраваў ваеннымі дзеяннямі інсургентаў. Быў начальнікам штаба паўстанцаў, пазней — камандуючы сіламі Гародзенскага, Люблінскага і Падляшскага ваяводстваў. Ён быў прыхільнікам левага крыла «чырвоных»^[1] найбольш актыўных змагароў, якія прытрымліваліся рэвалюцыйных поглядаў, — апоры на сялянскія масы, ліквідацыі памешчыцкага землеўладання, роўных правоў усіх народаў краю. Падчас бою з казакамі 7 жніўня 1864 г. Урублеўскі быў пасечаны шаблямі.

Трохі падлекаваўшыся, ён эмігрыраваў у Францыю^[1]. У Парыжы кіраваў дэмакратычнымі арганізацыямі беларуска-польскіх эмігрантаў. Калі 18 сакавіка 1871 года ў Францыі адбылася рэвалюцыя і быў створаны першы ў гісторыі чалавецтва працоўны ўрад Парыжскай Камуны, Урублеўскі, як і многія іншыя яго суайчыннікі, актыўна падтрымаў рэвалюцыйныя памкненні парыжан. У гэтым выступе ён бачыў «сацыяльную рэвалюцыю, якая пры поспеху можа перавярнуць увесь парадак, што існуе цяпер у Еўропе…». У званні палкоўніка (атрымаў напярэдадні паўстання) Урублеўскі прапанаваў камунарам свае паслугі і план ваенных дзеянняў. Неўзабаве яму было прысвоена званне генерала і ён узначаліў адну з трох рэвалюцыйных армій, якая абараняла паўднёвую частку Парыжа.

У баях Урублеўскі паказаў сябе ўмелым, разважлівым і прадбачлівым палкаводцам і змагаўся на чале арміі да апошняга дня існавання Парыжскай камуны. Версальцы завочна прысудзілі яго да смяротнага пакарання.

З фальшывым пашпартам Урублеўскі пераехаў у Вялікабрытанію, дзе блізка пазнаёміўся з Карлам Марксам і Фрыдрыхам Энгельсам^[1]. У гэты ж час здароўе яго ў выніку шматлікіх раненняў моцна пахіснулася, яму з цяжкасцю ўдалося пазбегнуць ампутацыі рукі.

Падлекаваўшыся ў бальніцы Лонданскага ўніверсітэта, Урублеўскі ўступіў у I Інтэрнацыянал^[1]. У кастрычніку 1871 г. яго абралі членам Генеральнага савета I Інтэрнацыяналу, сакратаром-карэспандэнтам для Польшчы. Ідэі Інтэрнацыяналу Урублеўскі прапаведаваў у эмігранцкай арганізацыі «Люд польскі», створанай у Лондане па яго ініцыятыве. У 1871—1872 гадах Урублеўскі быў старшынёй судовай («трацейскай») камісіі, якая разбірала канфлікты паміж членамі I Інтэрнацыянала. Падтрымліваў Маркса і Энгельса супраць Бакуніна^[3]

Пасля распаду I Інтэрнацыяналу і арганізацыі «Люд польскі» (1876) Урублеўскі перабраўся ў Жэневу. У 1878 годзе ён нелегальна прыязджаў у Расію (Адэса, Пецярбург), сустракаўся з народнікамі-землявольцамі^[1].

Калі французскі ўрад аб’явіў амністыю ўдзельнікам Парыжскай камуны, у 1885 г. Урублеўскі пераехаў у Францыю і пасяліўся ў горадзе Ніцы^[1]. У 1901 г. французскі ўрад прызначыў яму пенсію. Апошнія гады жыцця ён правёў ва Уарвілі (руск.) (бел. (каля Парыжа) у доме былога камунара і земляка Г. Геншынскага (руск.) (бел.. Пахаваны ў Парыжы на могілках Пер-Лашэз, каля сцены Камунараў (руск.) (бел.^[1]. На надмагіллі надпіс: «Гераічнаму сыну Польшчы — народ Парыжа»^[4]

Памяць

У Гродне і Катавіцах імем Урублеўскага названы вуліцы.

Ацэнка дзейнасці Урублеўскага дадзена ў словах У. І. Леніна: «…Памяць Дамброўскага і Урублеўскага непарыўна звязана з найвялікшым рухам пралетарыяту ў XIX стагоддзі…»^[5].

Зноскі

↑ ^а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і ^к Белорусская ССР: Краткая энциклопедия: [в 5 т.]. Т. 5 Биографический справочник. — Мн.: «БелСЭ» им. П. Бровки, 1982. — 737, [1] с.: портр. — С. 128—129.
↑ Санкт-Петербург. Петроград. Ленинград: Энциклопедический справочник / [Редкол.: Л. Н. Белова, Г. Н. Булдаков, А. Я. Дегтярев и др.]. — М.: Большая Российская Энциклопедия, 1992. — 687 с.: ил., карт.— ISBN 5-85270-037-1
↑ Советская историческая энциклопедия : [в 16 т.] / АН СССР, Ин-т истории. [Т.] 3: Вашингтон — Вячко. — М.: Советская энциклопедия, 1963. — 976 стлб., 14 л. ил. и карт. — (Энциклопедия. Словари. Справочники).
↑ Валерыю Урублеўскаму — ад нашчадкаў… Архівавана 10 студзеня 2014.
↑ В. И. Ленин Собрание сочинений. — Т. 6. — С. 416.

Літаратура

Złotorzycka, M. Walery Wróblewski: 1836—1908 / Maria Złotorzycka. — Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1966. — 70, [2] s.: il., err. — (Biblioteczka Historyczna PZWS).
Абрамавичюс, В. Э., Дьяков, В. А. Валерий Врублевский. [1836-1908] [Текст] / В. Э. Абрамавичюс, В. А. Дьяков. — М.: Мысль, 1968. — 159 с.: ил.
Кісялёў, Г. Урублеўскі Валерый / Генадзь Кісялёў // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: У 6 т. / БелЭн; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая. — Мн.: БелЭн, 2001. — 591 с.: іл. — С. 589—590. — ISBN 985-11-0214-8.
Кісялёў, Г. Паплечнік Каліноўскага / Генадзь Кісялёў. — Мн.: Народная асвета, 1976. — 80 с.: іл. — (Школьнікам — аб гісторыі БССР).
Лурье, А. Я. Портреты деятелей Парижской Коммуны / А. Я. Лурье. — М.: Госполитиздат, 1956. — 419 с., 3 л. портр. и карт. — С. 363—380.
За нашу и вашу свободу: Герои 1863 года / [Сост.: В. А. Дьяков]. — М.: «Молодая гвардия», 1964. — 448 с., 24 л. ил. — (Жизнь замечательных людей. Серия биографий; Вып. 22 (396).
Чырвінскі В. Генерал Урублеўскі: каліновец, камунар, інтэрнацыяналіст // Наша гісторыя, № 2, 2018. — С. 16-17. ISBN 2617—2305

Спасылкі

Валерый Антоній Урублеўскі // Гісторыя Беларусі. Асобы.. Архівавана з першакрыніцы 10 студзеня 2014.
Суднік Станіслаў. Валерый Антоній Урублеўскі;

[БС-1] а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і ^к Белорусская ССР: Краткая энциклопедия: [в 5 т.]. Т. 5 Биографический справочник. — Мн.: «БелСЭ» им. П. Бровки, 1982. — 737, [1] с.: портр. — С. 128—129.

[2] Санкт-Петербург. Петроград. Ленинград: Энциклопедический справочник / [Редкол.: Л. Н. Белова, Г. Н. Булдаков, А. Я. Дегтярев и др.]. — М.: Большая Российская Энциклопедия, 1992. — 687 с.: ил., карт.— ISBN 5-85270-037-1

[3] Советская историческая энциклопедия : [в 16 т.] / АН СССР, Ин-т истории. [Т.] 3: Вашингтон — Вячко. — М.: Советская энциклопедия, 1963. — 976 стлб., 14 л. ил. и карт. — (Энциклопедия. Словари. Справочники).

[4] Валерыю Урублеўскаму — ад нашчадкаў… Архівавана 10 студзеня 2014.

[5] В. И. Ленин Собрание сочинений. — Т. 6. — С. 416.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]