Ганна Святаслаўна

Ганна Святаслаўна
Адбітак пячаткі вялікай княгіні Ганны.
Дата нараджэння	1350-я
Дата смерці	1 жніўня 1418 ці 31 ліпеня 1418
Месца смерці	Троцкі замак, Трокі, Троцкі павет, Троцкае ваяводства, Вялікае Княства Літоўскае
Месца пахавання	Кафедральны сабор Святога Станіслава
Грамадзянства	Вялікае Княства Літоўскае
Бацька	Святаслаў Іванавіч
Муж	Вітаўт
Дзеці	Соф’я Вітаўтаўна
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ганна Святаслаўна (1350-я — 1 жніўня 1418) — вялікая княгіня літоўская, другая жонка Вітаўта.

Біяграфія

Імаверна, дачка Святаслава Іванавіча, вялікага князя смаленскага ў 1358—1386 гадах. Прынамсі такая версія паходжання цяпер пераважае. Аднак яна не можа быць цалкам пэўнай, бо грунтуецца на Хроніцы Быхаўца, хоць ёсць і ўскосныя сведчанні на яе карысць.

Паводле Хронікі Быхаўца, у Вітаўта было тры жонкі, першая — смаленская княжна Ганна Святаслаўна, другой названа Марыя, дачка князя лукомскага і старадубскага Андрэя, а трэцяй — Юліянія, дачка князя гальшанскага Івана Альгімонтавіча.

Паводле крыжацкай крыніцы, шлюб Ганны з Вітаўтам адбыўся яшчэ пры жыцці вялікага князя Альгерда, то-бок да мая 1377 года. Такім чынам, калі апроч Ганны і Юліяніі ў Вітаўта і праўда была трэцяя жонка, то толькі перад шлюбам з Ганнай. Першы шлюб Вітаўта адбыўся, магчыма, яшчэ ў 1360-я гады, калі ён быў удзельным князем берасцейскім. Названы Хронікай Быхаўца князь лукомскі і старадубскі Андрэй з іншых крыніц не вядомы.

Таксама і Ян Тэнгоўскі лічыць, што шлюб Ганны з Вітаўтам адбыўся паміж 1368—1377 гадамі, даследчык робіць выснову з магчымага шлюбнага ўзросту Соф’і, якую Ганна называла сваёй дачкой.

Што шлюб з Ганнай мог быць другім сведчаць згадкі верагоднымі крыніцамі двух шурынаў (сваякоў па жонцы) князя Вітаўта. У студзені 1384 года сваяком Вітаўта па жонцы названы друцкі князь Леў, імаверна, родзіч тагачаснай жонкі, то-бок Ганны. У тым самым дакуменце 1384 года згаданы і Судзімонт з Вейшышак, якога пазней таксама называлі сваяком Вітаўта па жонцы. Відавочна, як князь Леў і баярын Судзімонт вельмі рознага паходжання, імаверней, яны родзічы двух розных жонак Вітаўта. Судзімонт — невядомай імем першай жонкі, а друцкі князь Леў — Ганны.

Апроч князя Льва, вядомы яшчэ адзін «швагр Вітаўта» — «герцаг Васіль з Русі», яго выявіў Ян Тэнгоўскі і атоесніў з родным братам Ганны — Васілём Святаславічам, родапачынальнікам князёў Крапоткіных. Літоўская гісторык Інга Баранаўскене спрабавала аспрэчыць атаясненне Тэнгоўскага, яна сцвярджала, што сярод родзічаў смаленскага князя Святаслава Іванавіча вядомы толькі адзіны Васіль — яго родны брат, бранскі князь Васіль Іванавіч, таксама даследчыца сцвярджала, што адносіны Смаленскага княства з Вялікім княствам Літоўскім былі варожымі і гэта выключала шлюбы паміж іх уладарнымі родамі, да таго ж, на думку Баранаўскене, шлюбы двух сясцёр Ганны з літоўскімі арыстакратамі практычна выключаюць іх смаленскае паходжанне. Такім чынам, Баранаўскене ігнаравала, што сын Святаслава Іванавіча — Васіль Святаславіч, вядомы з тых самых крыніц, што і яго брат Васіль Іванавіч — з маскоўскіх радаслоўцаў, як адзначаў яшчэ Юзаф Вольф. Таксама Баранаўскене ігнаравала шлюбы як інструмент палітыкі таго часу, у тым ліку замацавання пагадненняў, саюзаў і дасягнення трывалага міру. Шлюбы арыстакратаў звязаны болей з родавай стратэгіяй, чым з палітыкай або паходжаннем жонак — далучэнне праз сваяцтва з жонкай уладара да ўладарнага роду ўзвышала ў іерархіі, даследчыкі не выключаюць, што менавіта так узвысіліся Гальшанскія, з баярства атрымалі княжацкі тытул.

У 1382 годзе Ганна дапамагла мужу ўцячы з вязніцы ў Крэўскім замку, куды яго пасадзіў вялікі князь Ягайла.

У 1383 або 1386 годзе княгіня Ганна перайшла ў каталіцтва.

У 1392 годзе, пры атрыманні Вітаўтам тытула вялікага князя, Ганна абяцала, што муж будзе трымацца прысягі, прынесенай каралю польскаму Ягайле і Кароне Польскай.

Мела дачку Соф’ю Вітаўтаўну, жонку вялікага князя маскоўскага Васіля Дзмітрыевіча, а таксама іншых дзяцей, але пра іх няма пэўных звестак.

Пахавана ў Віленскім кафедральным саборы.

Вядомы таксама сёстры вялікай княгіні Ганны — Агрыпіна і Юліянія.

Агрыпіна — жонка гальшанскага князя Івана Альгімонтавіча. Юліянія — паслядоўна, родзіча Біруты баярына Бутрыма, пінскага князя Васіля Нарымонтавіча, баярына Войцеха Манівіда.

Літаратура

• Ганна Святаслаўна // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Т. У. Бялова (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2010. — Т. 3: Дадатак. А — Я. — С. 155. — 696 с. — ISBN 978-985-11-0487-7 (т. 3), ISBN 985-11-0315-2.
• Гагуа Р. Б., Жилевич О. Ф. Островские акты княгини Анны // Актуальные проблемы источниковедения: материалы IV междунар. научнопракт. конф. к 420-летию дарования городу Витебску магдебургского права, Витебск, 20–21 апреля 2017 г. / Витеб. гос. ун-т; редкол.: А. Н. Дулов и М. Ф. Румянцева (отв. ред.) [и др.].. — Витебск: ВГУ имени П. М. Машерова, 2017. — С. 145–148.
• Лицкевич О. В. Поручительство литовско-русской знати за нобиля Братошу Койлутовича (1387—1394 гг.) // Беларуская даўніна. — 2014. — В. 1. — С. 29-58.
• Ліцкевіч А. У. Дагаворы паміж князямі ВКЛ, нобілямі Жамойці і прадстаўнікамі Тэўтонскага ордэна ў Прусіі і Лівоніі (1367—1398 гг.) // Arche. — 2010. — № 10. — С. 39-123.
• Inga Baranauskienė Onos Vytautienės kilmė ir giminė(літ.) // Kultūros barai. — 2012. — Vasario — № 2. — P. 64–73. — ISSN 0134-3106.
• Józef Wolff. Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku. — Warszawa, 1895.
• Sylwia Skiendziul Pobyt Anny Witoldowej na ziemiach pruskich w 1400 roku // Meritum. — T. 8: 2016. — S. 49-69, streszcz. ang.
• Jan Tęgowski Małżeństwa księcia Witolda Kiejstutowicza // Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego Heraldycznego. — 1995. — Vol. 2. — № 13. — S. 177–182. — ISSN 1230-803X.