Апамея (Сірыя)

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
(Пасля перасылкі з Горад Апамея, Сірыя)
Вялікая апамейская каланада

Апамея (на Аронце) ці Апамея Сірыйская, (лац.: Apamea, араб. ‏أفاميا/‏آفاميا‎‎, Afāmya, грэч. Απάμεια της Συρίας, сучасная арабская назва Qal’at al-Mudik) — горад антычнай эпохі ў Паўночнай Сірыі на рацэ Аронт. Быў галоўным горадам рэгіёна Апаменэ, пазней уваходзіў у склад рымскай правінцыі Сірыя секунда.

Сярод захаваных старажытных аб’ектаў — Вялікая каланада, працягласцю амаль 2 км, што робіць яе адной з самых доўгіх у рымскім свеце, і рымскі тэатр, адзін з найбуйнейшых захаваных тэатраў Рымскай імперыі з прыблізнай умяшчальнасцю больш за 20 тыс.

Месца знаходзіцца прыкладна ў 55 км (34 мілі) на паўночны захад ад Хамы, Сірыя, з відам на даліну Габ.

Эпоха элінізму[правіць | правіць зыходнік]

Паводле новай інтэрпрэтацыяй мазаікі Апамеі, выяўленай у 2011 г., прапанаванай Альшэўскім і Саадам[1], заснаванне македонскага ваеннага лагера Пелы адбылося восенню 320 года да н. э., адразу пасля Трыпарадайскай дамовы (320 г. да н. э.) па ініцыятыве Антыпатра і па натхненні Касандра. Улічваючы гэтую інтэрпрэтацыю, аўтары не згодныя з ранейшымі гіпотэзамі, якія прыпісваюць заснаванне Пелы Аляксандру Македонскаму або Антыгону I Манофтальму. Прыкладна з 300 г. да н.э. Пела атрымала новы статус поліса, была ўмацавана і заснавана як горад (поліс) Селеўкам, які назваў яго ў гонар сваёй бактрыйскай жонкі Апамы, дачкі сагдыйскага ваеначальніка Спітамена. Участак быў заключаны ў пятлю Аронта, якая разам з возерам і балотамі надавала яму форму паўвострава, адкуль і яго іншая назва Хэранесос. Горад знаходзіўся на стратэгічным скрыжаванні дарог усходняга гандлю і стаў адным з чатырох гарадоў сірыйскага тэтраполіса. Селеўк таксама зрабіў тут ваенную базу з 500 сланамі і конны завод з 30 000 кабыл і 300 жарабцоў.

Пасля 142 г. да н. э. самазванец Дыядот Трыфан зрабіў Апамею базай сваіх аперацый.

Рымская эпоха[правіць | правіць зыходнік]

У 64 г. да н. э. Пампей рушыў на поўдзень са сваіх зімовых кватэр, верагодна, у Антыёхіі, і разбурыў крэпасць Апамея, горад быў далучаны да Рымскай рэспублікі. У паўстанні ў Сірыі пад кіраўніцтвам Квінта Цэцылія Баса яна выстаяла супраць Юлія Цэзара на працягу трох гадоў да прыбыцця Касія ў 46 г. да н.э. Калі пачалася Яўрэйская вайна, жыхары Апамеі пашкадавалі яўрэяў, якія жылі сярод іх, і не дапусцілі іх забойства або адводу ў палон. Апамея была ненадоўга захоплена ў 40 г. да н.э. парфянскімі войскамі.

Эмілій Секунд правёў перапіс насельніцтва горада і яго тэрыторыі ў 6 г. н., па выніках насельніцтва горада складала альбо 130 000, альбо 500 000, у залежнасці ад выкарыстаных метадаў.

Большая частка Апамеі была разбурана падчас землятрусу 115 г. н.э., але пасля была адноўлена.

З 218 па 234 н.э. легіён II Parthica знаходзіўся ў Апамеі. Апамея была разбурана Хосравам I у VI стагоддзі .

Падчас візантыйска-сасанідскай вайны 602—628 гадоў у 613 годзе горад заняў Шахрбараз і ён знаходзіўся ў руках сасанідаў амаль да канца вайны.

Ісламская эпоха[правіць | правіць зыходнік]

Пасля мусульманскага заваявання Сірыі Апамея была часткова адноўлена і вядомая па-арабску як Афамія або Фамія . Горад быў заваяваны Рашыдунам пасля бітвы пры Ярмуку (636).

Горад засялілі арабскія плямёны бахра і удра. Аднак ён аднавіў сваё значэнне толькі пры кіраванні дынастыі Хамданідаў, якая базавалася ў Алепа. Быў разбураны землятрусам у 1152 годзе.

Гістарычныя помнікі[правіць | правіць зыходнік]

Самая значная калекцыя аб’ектаў з гэтага месца, у тым ліку шмат значных архітэктурных і мастацкіх аб’ектаў, якія можна ўбачыць за межамі Сірыі, знаходзіцца ў Брусэлю ў музеі Cinquantenaire.

У выніку грамадзянскай вайны ў Сірыі старажытны горад быў пашкоджаны і разрабаваны шукальнікамі скарбаў. У красавіку 2017 года Al-Masdar News апублікаваў спадарожнікавыя фатаграфіі, якія паказваюць, што месца было пакрыта сотнямі ям, выкапаных скарбашукальнікамі ў пошуках старажытных артэфактаў.

Вялікая каланада ў Апамеі[правіць | правіць зыходнік]

Вялікая каланада была размешчана ўздоўж галоўнай алеі Апамеі і працягнулася амаль 2 кіламетры, што зрабіла яе адной з самых доўгіх у рымскім свеце. Была адноўлена пасля таго, як арыгінал, датаваны часамі імперыі Селеўкідаў, быў разбураны разам з астатняй часткай Апамеі ў выніку землятрусу 115 г. н.э. Адразу ж пачалася рэканструкцыя, і на працягу другога стагоддзя горад быў цалкам перабудаваны, пачынаючы з Вялікай каланады. Каланада была выраўнавана па восі поўнач-поўдзень, утвараючы «cardo maximus» горада. Пачынаючыся ад паўночнай брамы горада, каланада працягвалася бесперапыннай прамой лініяй да паўднёвай брамы. Паўночная траціна каланады адзначана манументальнай вотыўнай калонай, якая стаяла насупраць тэрмаў. Каланада праходзіла праз цэнтр горада, а вакол яе былі сгрупаваныя некалькі важных будынкаў, у тым ліку тэрмы, агора, храм Тыхе, німфеум, ратонда, царква-атрыум і базіліка. Калоны мелі вышыню 9 метраў і дыяметр 0,9 метра. Яны стаялі на квадратных асновах з бакам 1,24 м і вышынёй 0,47 м. Калоны дэманструюць два асноўныя канструкцыі: простыя і характэрныя спіральныя канаўкі. Археолаг Жан Лас сцвярджае, што першая датуецца перыядам Траяна, а другая — перыядам Антаніна Пія. Порцікі каланады былі выкладзены шырокай мазаікай.

Пры візантыйскім імператары Юстыніяне I некалькі частак каланады былі адноўлены. Вуліцу звузілі да 12 м, дадаўшы з абодвух бакоў пешаходныя дарожкі. На некалькіх участках вуліцы рымскі брук быў заменены на новы брук з квадратных вапняковых блокаў. Новае пакрыццё таксама пакрывала цалкам адрамантаваную сістэму водаадвядзення. Змены Юстыніяна ўключалі ўзвядзенне манументальнага тэтрастылона, які складаецца з чатырох калон вышынёй 9 м з капітэлямі метрам вышынёй.

Рэканструяваны ўчастак каланады можна ўбачыць у брусэльскім музеі

Рымскі тэатр у Апамеі[правіць | правіць зыходнік]

Першапачаткова пабудаваны як тэатр у эліністычным стылі ў ранняй імперыі Селеўкідаў, тэатр быў пашыраны і перароблены ў ранні рымскі перыяд, калі галоўная сцэна і ўваходы былі рэарганізаваны ў больш тыповым рымскім стылі. Землятрус у Антыёхіі 115 года нанёс сур’ёзныя пашкоджанні будынку. Неўзабаве пасля гэтага ён быў адноўлены пад заступніцтвам Траяна і Адрыяна. Тэатр быў пашыраны ў першай палове ІІІ ст. н.э. [30]. У позневізантыйскі перыяд тэатр перастаў служыць цэнтрам тэатральных паказаў. Тым не менш, тэатр і яго канат працягвалі заставацца важнай крыніцай вады ў візантыйскі і ісламскі перыяды.

Тэатр, нараўне з тэатрам у Эфесе, з’яўляецца адным з найбуйнейшых захаваных тэатраў Рымскай імперыі з ацэначнай умяшчальнасцю больш за 20 000 гледачоў. Нядаўна раскапаная тэракотавая сістэма размешчана ўздоўж усходняга наземнага ўваходу і добра захавалася.

Вялікая мазаіка са сцэнай палявання[правіць | правіць зыходнік]

Гэтая мазаіка, якая зараз захоўваецца ў Бруселю, была знойдзена ў 1935 годзе ў прыёмнай палаца рымскага губернатара правінцыі Сірыя Секунда. Яго плошча складае 120 м².

Вялікая мазаіка датуецца 415—420 гадамі н.э. і з’яўляецца адной з самых прэстыжных у гэтым тыпе кампазіцый. Тэхнічна і тэматычна яна параўнальная з мазаікамі ў палацы візантыйскіх імператараў у Канстанцінопалю таго ж перыяду.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Janine Balty (ed.): Apamée de Syrie : bilan des recherches archéologiques, 1965—1968; actes du colloque tenu à Bruxelles les 29 et 30 Avril 1969. Bruxelles 1969
  • Jean Ch. Balty: Guide d'Ápamée. Bruxelles 1981
  • Janine Balty (ed.): Apamée de Syrie: bilan des recherches archéologiques 1973—1979; aspects de l’architecture domestique d’Apamée; actes du colloque tenu à Bruxelles les 29, 30 et 31 mai 1980. Bruxelles 1984

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

  1. Marek Titien Olszewski, Houmam Saad, «Pella-Apamée sur l’Oronte et ses héros fondateurs à la lumière d’une source historique inconnue: une mosaïque d’Apamée», in: M. P. Castiglioni, R. Carboni, M. Giuman, H. Bernier-Farella (eds.), Héros fondateurs et identités communautaires dans l’Antiquité, entre mythe, rite et politique, Morlacchi University Press, Padoue,2018, pp. 365-41