Рэчыца

Рэчыца
Сцяг	Герб
Краіна	Беларусь
Вобласць	Гомельская
Раён	Рэчыцкі
Каардынаты	52°22′20,64″ пн. ш. 30°23′16,66″ у. д.HGЯO
Першае згадванне	1213
Водныя аб'екты	Дняпро
Насельніцтва	66 009 чалавек (2017)
Часавы пояс	UTC+3
Тэлефонны код	+375 2340
Паштовы індэкс	247500
Аўтамабільны код	3
Афіцыйны сайт	http://rechitsa.by
	Рэчыца на Вікісховішчы

У гэтага паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Рэчыца (значэнні).

Рэ́чыца^[2] (трансліт.: Rečyca) — горад раённага падпарадкавання ў Гомельскай вобласці Беларусі, на рацэ Дняпро. Адміністрацыйны цэнтр Рэчыцкага раёна, порт на р. Дняпро. За 50 км ад Гомеля. Чыгуначная станцыя на лініі Гомель — Калінкавічы, вузел аўтамабільных дарог на Гомель, Калінкавічы, Светлагорск, Жлобін, Лоеў, Хойнікі. Насельніцтва 66 009 чалавек (2017)^[1].

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

Горад з'явіўся на землях дрыгавіцкага засялення, на шляху з вараг у грэкі. Упершыню згадваецца пад 1213 г. у Густынскім летапісе. 1-ы Наўгародскі летапіс ў 1214 г. Рэчыцу называе «чарнігаўскім» горадам, што быў разгромлены наўгародскім князем Мсціславам Мсціславічам Удатным. Назва паходзіць ад р. Рэчыцы — старажытнага прытоку Дняпра. Паводле падання Рэчыцкая Васкрасенская царква была пабудавана ў 1079 г. У XII—XIII стст. горад ужо меў умацаванні.

У ХIV ст. пры Гедзіміне Рэчыца ўвайшла ў склад ВКЛ. У 1392—1430 гг. належала вялікаму князю Вітаўту, які пабудаваў Рэчыцкі замак. У 1511 г., паводле прывілея Жыгімонта I Старога, Рэчыца атрымала частковае магдэбургскае права, а ў 1561 г. - поўнае (пацверджана ў 1596 г.). У 1566 г. быў утвораны Рэчыцкі павет і Рэчыца стала павятовым горадам.

Рэчыцу 1603 года апісвае Джон Сміт, будучы губернатар адной з англійскіх калоній у Паўночнай Амерыцы. Паводле яго, Рэчыца — горад размешчаны на правым крутым беразе Дняпра, на самым беразе стаяў замак, які займаў тэрыторыю аднаго гектара, меў пяць вежаў у форме шматгранніку, якія былі пакрыты стрэшкамі-шатрамі. Замак злучаўся з горадам пад'ёмным мостам. Па-за замкам знаходзілася гандлёвая плошча, будынкі магістрату, дамы больш заможных гараджан, гасцінны двор. Рынак у Рэчыцы на той час быў вельмі багаты, з бліжэйшых вёсак прывозілі жыта, пшаніцу, мёд, воск, гародніну, мясныя і малочныя вырабы, з замежжа — розныя крамныя рэчы, турэцкую бакалею. Прадаваліся на рынку мясцовыя вырабы з жалеза.

Рэчыца. Гравюра Ван-Абрама Вестэрвельда. Сярэдзіна 17 ст.

У 1634 менскі ваявода Аляксандр Слушка, які раней быў старастам рэчыцкім, заснаваў у Рэчыцы Дамініканскі кляштар і касцёл Святой Тройцы. Кляштар меў невялікую бібліятэку ў 270 тамоў, быў скасаваны ў 1832 годзе, а драўляны касцёл згарэў у 1862. Найбольшую шкоду гораду прынеслі часы Казацкай вайны і вайны Расіі з Рэччу Паслалітай (1648—1667). Рэчыца і Рэчыцкі замак быў разбураны казакамі І. Залатарэнкі, пасля гэтага горад паступова заняпаў.

З 1793 у складзе Расіі, цэнтр павета. На пачатку XIX ст. у горадзе 316 драўляных дамоў, 2 драўляныя праваслаўныя царквы, каталіцкі кляштар і сінагога. Асноўнымі заняткамі мяшчан былі земляробства, рыбалоўства, рамесніцтва і сплаў лесу. У 1886 праз Рэчыцу прайшлі Палескія чыгункі, у 1890-я адчыненая прыстань. У 1908–1910 гг. дзейнічала запалкавая фабрыка «Днепр». У 1908 г. мела лакамабіль, працавала 79 рабочых. У 1910 г. выраблена 787 тыс. скрынак запалак.

З сакавіка да пачатку ліпеня 1920 года Рэчыца занята польскімі войскамі.

6-9 мая 1920 горад з рукаў бальшавікоў адбіла польскае войска — Палеская Група пад кіраўніцтвам ген. Уладзіслава Сікорскага, аднак ужо ў чэрвені 1920 горад наноў занялі бальшавікі^[3]. У 1919—1926 у Гомельскай губерніі РСФСР, з 1926 у БССР, цэнтр раёна, у 1926—1927 — акругі. У 1957 годзе адкрыты Рэчыцкі дзяржаўны аграрны каледж.

Насельніцтва[правіць | правіць зыходнік]

XIX стагоддзе: пачатак стагоддзя — 1 770 чал. (83% мяшчане)
XXI стагоддзе: 2006 — 65,4 тыс. чал.; 2009 — 64 731 чал. (перапіс)^[4]; 2016 — 66 172 чал.^[5]; 2017 — 66 009 чал.^[1]

Эканоміка[правіць | правіць зыходнік]

У 1964 годзе ў ваколіцах Рэчыцы была знойдзена нафта, што паклала пачатак развіццю нафтаздабыўнай прамысловасці ў Беларусі. У 1998 годзе была здабыта 100-мільённая тона нафты. Дзеля перапрацоўкі нафтавага газу быў пабудаваны Беларускі газаперапрацоўчы завод. На тэрыторыі Рэчыцкага раёна дзейнічаюць 15 з 21 структурнага аддзялення РУП ПА «Беларуснафта». У Рэчыцы прадпрыемствы нафтаздабываючай і газаперапрацоўчай, ААТ «Рэчыцкі метызны завод», хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, лёгкай, харчовай прамысловасці. Гасцініцы: «Рытм», ААТ «Рэчыцадрэў» і жыллёва-камунальнай гаспадаркі. Санаторый-прафілакторый ААТ «Рэчыцадрэў».

Культура[правіць | правіць зыходнік]

Рэчыцкі краязнаўчы музей — знаходзіцца ў маляўнічым месцы ў цэнтры горада, непадалёк ад гістарычнага гарадзішча і помнікаў архітэктуры канца 19-га стагоддзя—пачатку 20-га. 1 верасня 2006 г. для наведвальнікаў адкрыты аддзелы «Этнаграфія», які складаецца з 3-х залаў: «Народныя промыслы і рамёствы», «Хата беларускага селяніна», «Ткацтва» і аддзел «Рэчыца на рубяжы XIX—XX стагоддзяў», адкрыта зала, прысвечаная Вялікай Айчыннай вайне.
Карцінная галерэя.
У цэнтры горада знаходзіцца кінатэатр «Беларусь».
Летняя канцэртная пляцоўка з амфітэатрам на беразе ракі Дняпро.
Парк культуры і адпачынку «Перамога»

Гасцініцы[правіць | правіць зыходнік]

Гасцінічны комплекс «Рэчыцалюкс».
Гасцініца «Рытм».

Славутасці[правіць | правіць зыходнік]

Касцёл Найсвяцейшай Тройцы, Рэчыца

Шэраговая забудова XIX—1-й паловы XX стст.
Успенскі сабор (1842), вул. Савецкая, 29 — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313Г000672шыфр 313Г000672
Касцёл Найсвяцейшай Тройцы (1903), вул. Савецкая, 31 — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313Г000673шыфр 313Г000673
Свята-Пакроўская царква (1970—1980-я гг.)
Капліца Святой Еўфрасінні Полацкай (1995)
Гарадзішча старажытнага горада (X — XIV стагоддзі) — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313В000674шыфр 313В000674
Будынак (канец ХІХ — пачатак XX стагоддзя), вул. Набярэжная, 11 — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313Г000666шыфр 313Г000666
Будынак паштова-тэлеграфнай канторы (канец ХІХ стагоддзя), вул. Савецкая, 34 — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313Г000667шыфр 313Г000667
Будынак (1939), вул. Савецкая, 56 — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313Г000668шыфр 313Г000668
Помнік Доўнар-Запольскаму
Брацкія могілкі (1943—1944), вул. Савецкая, у скверы — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313Д000671шыфр 313Д000671
Брацкая магіла (1941—1944), вул. Луначарскага — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313Д000664шыфр 313Д000664
Брацкая магіла (1941—1944), вул. Сыдзько — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313Д000665шыфр 313Д000665
Брацкая магіла (1919), вул. Савецкая — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313Д000669шыфр 313Д000669
Брацкая магіла (1941—1944), вул. Савецкая, у парку — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313Д000670шыфр 313Д000670

Будынак па вул. Набярэжнай
Будынак паштова-тэлеграфнай канторы
Гарадзішча
Капліца Святой Еўфрасінні Полацкай
Успенскі сабор

На гарадскіх землях, якія ў мінулым былі заняты дамініканскім манастыром, цяпер размешчаны парк. Разам з цэнтральным скверам, азелянёным замчышчам — былой крэпасцю з рэшткамі валоў і прыбярэжнай паласой — яны ствараюць жывапісную зону адпачынку. Традыцыйныя рысы планіроўкі цэнтра горада, «абапіраючагася» на раку Днепр, замацаваны сучаснай горадабудаўнічай практыкай.