Грамадзянская вайна ў Рэспубліцы Конга
| Грамадзянская вайна ў Рэспубліцы Конга | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| Дата | 5 чэрвеня 1997 — 29 снежня 1999 | ||
| Месца | Рэспубліка Конга | ||
| Прычына |
|
||
| Вынік | Вяртанне да ўлады экс-прэзідэнта Дэні Сасу-Нгесо | ||
| Праціўнікі | |||
|
|||
| Камандуючыя | |||
|
|||
| Агульныя страты | |||
|
|||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Грамадзянская вайна ў Рэспубліцы Конга, якая доўжылася з чэрвеня 1997 года па снежань 1999 года, вялася паміж прыхільнікамі двух кандыдатаў у прэзідэнты і завяршылася уварваннем ангольскіх войскаў і ўсталяваннем улады Дэні Сасу-Нгесо. У Конга гэтая вайна звычайна вядомая як «Вайна 5 чэрвеня» (фр.: Guerre du 5 juin).
Перадумова[правіць | правіць зыходнік]
Напярэдадні прэзідэнцкіх выбараў, прызначаных на ліпень 1997 года, у Рэспублікі Конга ўзмацнілася супрацьстаянне паміж прыхільнікамі прэзідэнта Паскаля Лісубы і былога прэзідэнта, палкоўніка Дэні Сасу-Нгеса з КПЦ. Сасу-Нгесо кіраваў краінай з 1979 па 1992 год як прэзідэнт, старшыня КПТ, кіраўнік урада і па сумяшчальніцтве міністр абароны, міністр дзяржбяспекі і міністр унутраных спраў. Пераможцам жа прэзідэнцкіх выбараў 1992 года стаў кандыдат ад Панафрыканскага саюза за сацыяльную дэмакратыю Паскаль Лісуба. Перыяд яго праўлення характарызаваўся пагаршэннем эканамічнага становішча і крайняй палітычнай нестабільнасцю, вынікамі якой сталі ўнутрыдзяржаўны канфлікт 1993—1994 гадоў і фарміраванне ўзброеных моладзевых атрадаў апалчэнцаў асноўнымі палітычным партыямі краіны з этнічных груп, якія падтрымліваюць іх. Так былі сфармаваныя апалчэння «Кобры» (КПЦ), «Какоі» (ПССД) і «Ніндзя» (РДІР)[4].
Пачатак вайны[правіць | правіць зыходнік]
5 чэрвеня ўрадавыя войскі прэзідэнта Лісубы атачылі рэзідэнцыю Сасу-Нгеса ў Бразавіле. Палкоўнік Сасу-Нгесо аддаў загад верным яму частках апалчэння супраціўляцца. Наступныя чатыры месяцы канфлікту асабліва моцна адбіліся на сталіцы Бразавіле — многія будынкі былі пашкоджаны або моцна разбураны[5]. Ваенныя верталёты Лісубы наносілі ўдары па раёнах Бразавіля, кантраляваным вернымі Сасу-Нгесо апалчэнцамі «Кобры». Сутыкненні адбываліся таксама ў гарадах Імпфонда, Веса і Аванда[3]. З самага пачатку канфлікту адным з галоўных крытэрыяў вызначэння таго ці іншага боку з’яўлялася этнічная прыналежнасць. Армія таксама раскалолася па этнічнай прыкмеце: выхадцы з поўначы краіны традыцыйна падтрымлівалі Сасу-Нгесо, а паўднёўцы — Лісубу[6].
Інтэрвенцыя[правіць | правіць зыходнік]
У пачатку кастрычніка 1997 года ангольскія войскі ўварваліся на тэрыторыю краіны, каб падтрымаць Сасу-Нгесо. Большасць бразавільцаў падтрымалі Сасу-Нгеса і інтэрвентаў, і 14 кастрычніка прэзідэнт Лісуба збег з сталіцы. На працягу наступных двух дзён горад перайшоў пад кантроль сіл, лаяльных Сасу-Нгесо. Партовы горад Пуэнт-Нуар паў пасля малаважнага супраціву, пасля чаго лаяльныя Лісубе вайсковыя афіцэры загадалі сваім салдатам скласці зброю[7]. Неўзабаве пасля гэтага Сасу-Нгесо абвясціў сябе прэзідэнтам і назваў імёны 33-х членаў новага ўрада.
У студзені 1998 года прэзідэнт Сасу-Нгесо адкрыў Нацыянальны форум для прымірэння, каб вызначыць характар і працягласць пераходнага перыяду. Форум, які прайшоў пад жорсткім кантролем урада, пастанавіў, што выбары павінны быць праведзены на працягу 3 гадоў, а таксама выбраў органы пераходнай кансультатыўнай заканадаўчай улады і абвясціў, што канстытуцыйным пагадненнем завершыцца работа над праектам Канстытуцыі.
Партызанская вайна[правіць | правіць зыходнік]
Аднак планы пераходнага ўрада былі парушаны ўзброеным выступам прыхільнікаў былога прэзідэнта Лісубы. У красавіку 1998 года ўзброеныя банды, звязаныя з апалчэннем «Какойі», захапілі гідраэлектрастанцыю ў Буэнзе, забіўшы некалькі яе работнікаў, і спынілі падачу электраэнергіі для насельніцтва Пуэнт-Нуара на працягу некалькіх тыдняў. У жніўні таго ж года года апалчэнцы пачалі партызанскую вайну ў басейне ракі Конга да паўднёва-захаду ад Бразавіля. У асноўным, яны складаліся з былых апалчэнцаў «Ніндзя». Яны займаліся забойствамі чыноўнікаў урада Сасу-Нгесо[3].
Прымірэнне[правіць | правіць зыходнік]
У лістападзе і снежні 1999 года ўрад падпісаў пагадненне з прадстаўнікамі многіх, хоць і не ўсіх, паўстанцкіх груп. Гэта пагадненне пры пасярэдніцтве прэзідэнта Габона Амара Бонга заклікала да наступным пагадненням і ўсіх магчымых палітычных перамоваў паміж урадам і апазыцыяй.
Наступствы вайны[правіць | правіць зыходнік]
З пачатку вайны салдаты і апалчэнцы абодвух бакоў займаліся вымагальніцтвам і прыгнётам грамадзянскіх асоб. Дюдзей затрымлівалі, збівалі і забівалі па прычыне іх этнічнай прыналежнасці. Абодва бакі выкарыстоўвалі абстрэл населеных раёнаў цяжкай артылерыяй і ракетнай зброяй. У прыватнасці, абстрэлы верталётамі Лісубы кварталаў Бразавіля прывялі да многіх ахвярам сярод грамадзянскага насельніцтва[3]. Падчас штурму Бразавіля ангольскія МіГі нанеслі ўдары па горадзе, што таксама прывяло да ахвяраў сярод мірнага насельніцтва. У кастрычніку 1997 года пасля прыходу Сасу-Нгесо да ўлады яго апалчэнцы «Кобры» правялі павальныя ператрусы ў сталіцы, вышукваючы членаў сіл бяспекі былога ўрада Лісубы, яго апалчэнцаў і палітычных прыхільнікаў. У выніку былі забітыя дзясяткі чалавек[3]. «Кобры» таксама датычныя да павальным рабаванням у сталіцы.
Новы віток гвалту таксама ў жніўні 1998 года прывёў да новых ахвяр і перакрыў эканамічна важны чыгуначны шлях Бразавіль — Пуэнт-Нуар; выклікаў вялікія разбурэнні і гібель многіх людзей у дэпартаментах Бразавіль, Пул, Буэнза і Ніарэ і зрабіў сотні тысяч чалавек бежанцамі. Зваротныя дзеянні ўрада, у асаблівасці апалчэння «Кобры», прывялі толькі да эскалацыі гвалту ў мяцежных дэпартаментах Пул, Буэнзе і Бразавіль. Да канца года ўрад страціў кантроль над паўднёвымі раёнамі краіны. У ваенных аперацыях ўрада пачалі прымаць удзел апалчэнцы-хуту, набраныя ў лагерах бежанцаў з Руанды. З 16 па 20 снежня 1998 года ў прыгарадах Бразавіля разгарнуліся баявыя дзеянні паміж апалчэнцамі «Ніндзя» і ўрадавымі войскамі, што прывяло да шматлікіх ахвяр і яшчэ большай колькасці бежанцаў.
Цяжкае становішча таксама склалася ў лагерах бежанцаў. У кастрычніку 1999 года крытычная сітуацыя склалася ў Заходнім Пуле, дзе для бежанцаў стала не хапаць харчавання і пачаліся смерці ад голаду. Лагер бежанцаў знаходзіўся ў Кінкале, адміністрацыйным цэнтры Дэпартамента Пул. Дапамога бежанцам прыйшла толькі ад арганізацый «Карытас», падтрымоўваных ААН.
У сакавіку і чэрвені 2002 года зноў актывізаваліся паўстанцкія групы, здзейсніўшы напады спачатку ў дэпартаменце Пул, а затым атакаваўшы Бразавільскі аэрапорт. Баявыя дзеянні былі лакалізаваны і атакі паўстанцаў адбітыя. Але ўжо ў кастрычніку ўзрасла колькасць нападаў мяцежнікаў «Ніндзя» ў Пуле. Актывізацыя баявых дзеянняў зноў прывяла да адтоку дзясяткаў тысяч бежанцаў з рэгіёна. Урад адкрыў так званыя гуманітарныя калідоры, каб даць бяспечны праход для тых былых паўстанцаў, хто хацеў бы зноў інтэгравацца ў грамадства.
У красавіку 2003 года больш за 2000 салдат-паўстанцаў «Ніндзя» здаліся са зброяй у дэпартаменце Пул. За гэтым рушыла ўслед мірнае пагадненне, дасягнутае 17 сакавіка 2003 года паміж урадам і лідарам апалчэнцаў «Ніндзя», прападобным Фрэдэрыкам Бінтсаму. Раззброеным былі гарантаваныя амністыі з боку ўрада. Яшчэ 600 мяцежнікаў «Ніндзя», па паведамленнях ўрада, здаліся ў маі 2003 года.
Зноскі
- ↑ Завоюет ли Беларусь позиции на глобальных рынках оружия? // Maxpart, 10 сентября 2011
- ↑ Congo(недаступная спасылка). UCDP Encyclopedia. Архівавана з першакрыніцы 12 красавіка 2016. Праверана 6 May 2015.
- ↑ а б в г д GlobalSecurity.org, http://www.globalsecurity.org/military/world/war/congo-b.htm
- ↑ Uppsala Conflict Data Program Архівавана 12 красавіка 2016.
- ↑ Republic of the Congo Архівавана 4 лютага 2010.
- ↑ Republic of Congo country profile // BBC
- ↑ Howard W. French. Rebels, Backed by Angola, Take Brazzaville and Oil Port // The New York Times, 1997, October 16.