Грамадзянская вайна ў Рэспубліцы Конга

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Грамадзянская вайна ў Рэспубліцы Конга
Дата 5 чэрвеня 1997 — 29 снежня 1999
Месца Рэспубліка Конга
Прычына
  • • Супрацьстаянне паміж кандыдатамі на прэзідэнцкі пост
  • • Міжэтнічны канфлікт
Вынік Вяртанне да ўлады экс-прэзідэнта Дэні Сасу-Нгесо
Праціўнікі
Рэспубліка Конга Урад прэзідэнта Паскаля Лісубы (да кастрычніка 1997 года)

Саюзныя апалчэнні:

  • • апалчэнне «Какоі» (ПССД)
  • • апалчэнне «Ніндзя» (РДІР)
  • • апалчэнне «Мамбы»
  • • апалчэнне «Нзілулу»

пры падтрымцы:
Францыя
Злучаныя Штаты Амерыкі ЗША
Бельгія Бельгія
Габон Габон
Камерун Камерун
Тога Тога
Кот-д’Івуар Кот-д’Івуар
Сенегал Сенегал
Чад Чад
Гвінея Гвінея

Рэспубліка Конга Урад прэзідэнта Дэні Сассу-Нгессо (пасля кастрычніка 1997 года)

КПЦ:

  • • апалчэнне «Кобры»

Ангола
Руанда Руандыйскія апалчэнцы-хуту
пры падтрымцы:
Мазамбік Мазамбік
Куба Куба
Зімбабвэ Зімбабвэ
Намібія Намібія
Карэйская Народна-Дэмакратычная Рэспубліка КНДР
Беларусь Беларусь[1]

Камандуючыя
Паскаль Лісуба
Бернар Калелас 		Дэні Сасу-Нгесо
Агульныя страты
13 900 — 25 000 загінуўшых, звыш за 200 000 бежанцаў[2][3]
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Грамадзянская вайна ў Рэспубліцы Конга, якая доўжылася з чэрвеня 1997 года па снежань 1999 года, вялася паміж прыхільнікамі двух кандыдатаў у прэзідэнты і завяршылася ўварваннем ангольскіх войскаў і ўсталяваннем улады Дэні Сасу-Нгесо. У Конга гэтая вайна звычайна вядомая як «Вайна 5 чэрвеня» (фр.: Guerre du 5 juin).

Перадумовы[правіць | правіць зыходнік]

Напярэдадні прэзідэнцкіх выбараў, прызначаных на ліпень 1997 года, у Рэспублікі Конга ўзмацнілася супрацьстаянне паміж прыхільнікамі прэзідэнта Паскаля Лісубы і былога прэзідэнта, палкоўніка Дэні Сасу-Нгесо з КПЦ. Сасу-Нгесо кіраваў краінай з 1979 па 1992 год як прэзідэнт, старшыня КПТ, кіраўнік урада і па сумяшчальніцтве міністр абароны, міністр дзяржбяспекі і міністр унутраных спраў. Пераможцам жа прэзідэнцкіх выбараў 1992 года стаў кандыдат ад Панафрыканскага саюза за сацыяльную дэмакратыю Паскаль Лісуба. Перыяд яго праўлення характарызаваўся пагаршэннем эканамічнага становішча і крайняй палітычнай нестабільнасцю, вынікамі якой сталі ўнутрыдзяржаўны канфлікт 1993—1994 гадоў і фарміраванне ўзброеных моладзевых атрадаў апалчэнцаў асноўнымі палітычным партыямі краіны з этнічных груп, якія падтрымліваюць іх. Так былі сфармаваны апалчэнні «Кобры» (КПЦ), «Какоі» (ПССД) і «Ніндзя» (РДІР)[4].

Ваенныя дзеянні[правіць | правіць зыходнік]

5 чэрвеня ўрадавыя войскі прэзідэнта Лісубы атачылі рэзідэнцыю Сасу-Нгесо ў Бразавіле. Палкоўнік Сасу-Нгесо аддаў загад верным яму атрадам апалчэння супраціўляцца. Наступныя чатыры месяцы канфлікту асабліва моцна адбіліся на сталіцы Бразавіле — многія будынкі былі пашкоджаны або моцна разбураны[5]. Ваенныя верталёты Лісубы наносілі ўдары па раёнах Бразавіля, кантраляваным вернымі Сасу-Нгесо апалчэнцамі «Кобры». Сутыкненні адбываліся таксама ў гарадах Імпфонда, Веса і Аванда[3]. З самага пачатку канфлікту адным з галоўных крытэрыяў вызначэння таго ці іншага боку з’яўлялася этнічная прыналежнасць. Армія таксама раскалолася па этнічнай прыкмеце: выхадцы з поўначы краіны традыцыйна падтрымлівалі Сасу-Нгесо, а паўднёўцы — Лісубу[6].

У пачатку кастрычніка 1997 года ангольскія войскі ўварваліся на тэрыторыю краіны, каб падтрымаць Сасу-Нгесо. Большасць бразавільцаў падтрымалі Сасу-Нгесо і інтэрвентаў, і 14 кастрычніка прэзідэнт Лісуба збег з сталіцы. На працягу наступных двух дзён горад перайшоў пад кантроль сіл, лаяльных Сасу-Нгесо. Партовы горад Пуэнт-Нуар паў пасля малаважнага супраціву, пасля чаго лаяльныя Лісубе вайсковыя афіцэры загадалі сваім салдатам скласці зброю[7]. Неўзабаве пасля гэтага Сасу-Нгесо абвясціў сябе прэзідэнтам і назваў імёны 33-х членаў новага ўрада.

У студзені 1998 года прэзідэнт Сасу-Нгесо адкрыў Нацыянальны форум для прымірэння, каб вызначыць характар і працягласць пераходнага перыяду. Форум, які прайшоў пад жорсткім кантролем урада, пастанавіў, што выбары павінны быць праведзены на працягу 3 гадоў, а таксама выбраў органы пераходнай кансультатыўнай заканадаўчай улады і абвясціў, што канстытуцыйным пагадненнем завершыцца работа над праектам Канстытуцыі.

Планы пераходнага ўрада былі парушаны ўзброеным выступам прыхільнікаў былога прэзідэнта Лісубы. У красавіку 1998 года ўзброеныя банды, звязаныя з апалчэннем «Какойі», захапілі гідраэлектрастанцыю ў Буэнзе, забіўшы некалькі яе работнікаў, і спынілі падачу электраэнергіі для насельніцтва Пуэнт-Нуара на працягу некалькіх тыдняў. У жніўні таго ж года года апалчэнцы пачалі партызанскую вайну ў басейне ракі Конга да паўднёва-захаду ад Бразавіля. У асноўным, яны складаліся з былых апалчэнцаў «Ніндзя». Яны займаліся забойствамі чыноўнікаў урада Сасу-Нгесо[3].

У лістападзе і снежні 1999 года ўрад падпісаў пагадненне з прадстаўнікамі многіх, хоць і не ўсіх, паўстанцкіх груп. Гэта пагадненне пры пасярэдніцтве прэзідэнта Габона Амара Бонга заклікала да наступных пагадненняў і ўсіх магчымых палітычных перамоваў паміж урадам і апазыцыяй.

Ахвяры і шкода[правіць | правіць зыходнік]

З пачатку вайны салдаты і апалчэнцы абодвух бакоў займаліся вымагальніцтвам і прыгнётам грамадзянскіх асоб. Людзей затрымлівалі, збівалі і забівалі па прычыне іх этнічнай прыналежнасці. Абодва бакі выкарыстоўвалі абстрэл населеных раёнаў цяжкай артылерыяй і ракетнай зброяй. У прыватнасці, абстрэлы верталётамі Лісубы кварталаў Бразавіля прывялі да вялікіх ахвяр сярод грамадзянскага насельніцтва[3]. Падчас штурму Бразавіля ангольскія МіГі нанеслі ўдары па горадзе, што таксама прывяло да ахвяраў сярод мірнага насельніцтва. У кастрычніку 1997 года пасля прыходу Сасу-Нгесо да ўлады яго апалчэнцы «Кобры» правялі павальныя ператрусы ў сталіцы, вышукваючы членаў сіл бяспекі былога ўрада Лісубы, яго апалчэнцаў і палітычных прыхільнікаў. У выніку былі забітыя дзясяткі чалавек[3]. «Кобры» таксама датычныя да павальных рабаванняў у сталіцы.

Новы віток гвалту таксама ў жніўні 1998 года прывёў да новых ахвяр і перакрыў эканамічна важны чыгуначны шлях Бразавіль — Пуэнт-Нуар; выклікаў вялікія разбурэнні і гібель многіх людзей у дэпартаментах Бразавіль, Пул, Буэнза і Ніарэ і зрабіў сотні тысяч чалавек бежанцамі. Зваротныя дзеянні ўрада, у асаблівасці апалчэння «Кобры», прывялі толькі да эскалацыі гвалту ў мяцежных дэпартаментах Пул, Буэнзе і Бразавіль. Да канца года ўрад страціў кантроль над паўднёвымі раёнамі краіны. У ваенных аперацыях ўрада пачалі прымаць удзел апалчэнцы-хуту, набраныя ў лагерах бежанцаў з Руанды. З 16 па 20 снежня 1998 года ў прыгарадах Бразавіля разгарнуліся баявыя дзеянні паміж апалчэнцамі «Ніндзя» і ўрадавымі войскамі, што прывяло да шматлікіх ахвяр і яшчэ большай колькасці бежанцаў.

Цяжкае становішча таксама склалася ў лагерах бежанцаў. У кастрычніку 1999 года крытычная сітуацыя склалася ў Заходнім Пуле, дзе для бежанцаў стала не хапаць харчавання і пачаліся смерці ад голаду. Лагер бежанцаў знаходзіўся ў Кінкале, адміністрацыйным цэнтры Дэпартамента Пул. Дапамога бежанцам прыйшла толькі ад арганізацый «Карытас», якая мела падтрымку ААН.

Наступныя падзеі[правіць | правіць зыходнік]

БТР-60, што застаўся як напамін аб канфлікце. Фатаграфія зробленая 9 сакавіка 2004 года.

У сакавіку і чэрвені 2002 года зноў актывізаваліся паўстанцкія групы, здзейсніўшы напады спачатку ў дэпартаменце Пул, а затым атакаваўшы Бразавільскі аэрапорт. Баявыя дзеянні былі лакалізаваны і атакі паўстанцаў адбітыя. Але ўжо ў кастрычніку ўзрасла колькасць нападаў мяцежнікаў «Ніндзя» ў Пуле. Актывізацыя баявых дзеянняў зноў прывяла да адтоку дзясяткаў тысяч бежанцаў з рэгіёна. Урад адкрыў так званыя гуманітарныя калідоры, каб даць бяспечны праход для тых былых паўстанцаў, хто хацеў бы зноў інтэгравацца ў грамадства.

У красавіку 2003 года больш за 2000 салдат-паўстанцаў «Ніндзя» здаліся са зброяй у дэпартаменце Пул. За гэтым рушыла ўслед мірнае пагадненне, дасягнутае 17 сакавіка 2003 года паміж урадам і лідарам апалчэнцаў «Ніндзя», прападобным Фрэдэрыкам Бінтсаму. Раззброеным былі гарантаваныя амністыі з боку ўрада. Яшчэ 600 мяцежнікаў «Ніндзя», па паведамленнях ўрада, здаліся ў маі 2003 года.

Лётчыкі «Транс-чартар»[правіць | правіць зыходнік]

19 кастрычніка 1997 года, праз тры дні пасля захопу сіламі «Кобра» Пуант-Нуарэ, у горадзе затрыманыя 16 замежных авіятараў. У 11 чалавек выяўлены савецкія замежпаспарта старога ўзору[8]. Пазней высветлілася, што 6 з іх — жыхары Казані[9]. Яны працавалі на самалёце Ан-24[10] лётнага атрада Казанскага маторабудаўнічага ВЗ, арандаванага маскоўскай авіякампаніяй «Транс-чартар» (знаходзіўся ў Конга з 1 ліпеня 1997 года, будучы адзіным у атрадзе экіпажам за мяжой)[9]. Расіяне працавалі па кантракце з замежнай авіякампаніяй. Па адных даных гэта была кангалезская Transair Congo[10], па іншых — французская «Аэрлін»[11]. Затрыманых падазравалі ў перавозках зброі для патрэб прыхільнікаў Лісубы[9][8]. Пазней ім прад’явілі абвінавачванне ў гандлі зброяй і ў пілатаванні верталётаў, якія бамбілі Бразавіль[11].

Міністр замежных спраў РФ Яўген Прымакоў даручыў накіраваць у краіну спецыяльнага прадстаўніка, каб дамагчыся вызвалення суайчыннікаў. Гэтая місія была даручана дырэктару дэпартамента Афрыкі Міхаілу Бачарнікаву. Пытаннямі вызвалення займалася пасольства ў ДР Конга (пасольства ў РК да таго часу эвакуіравалася), падтрымку аказвалі французскія дыпламаты. Падключылі і дыпмісію ў Анголе, паколькі краіна была саюзніцай апалчэнцаў «Кобры». Бачарнікаў вырашыў зрабіць асаблівы ўпор менавіта на ўзаемадзеянні з Анголай, абгрунтоўваючы гэта шырокім супрацоўніцтвам у савецкія гады[10]. У лістападзе ўдалося дамагчыся вызвалення палонных. Спярша на радзіму вярнуліся 9 чалавек: Алег Пучкоў, Аляксандр Міхайлаў, Фарыд Сабіраў, Аляксандр Лазараў, Вадзім Лапцеў, Сяргей Васюхін, Аляксандр Тарасаў, Ігар Нікіцін і Уладзімір Варапаеў[11]. Пазней вызвалілі[10] і астатніх дваіх — камандзіра аднаго з экіпажаў Міхаіла Благасклоннага і тэхніка Канстанціна Яцкевіча[11].

Выданне «Коммерсантъ» параўнала інцыдэнт з захопам у 1995 годзе талібамі самалёта Іл-76. Меркавана кангалезскія баевікі імкнуліся, як і ў свой час афганскія, атрымаць выгаду: з дапамогай таргоў вакол выдачы палонных завязаць кантакты з прадстаўнікамі многіх краін свету[8].

Зноскі

  1. ↑ Завоюет ли Беларусь позиции на глобальных рынках оружия? // Maxpart, 10 сентября 2011
  2. ↑ Congo(недаступная спасылка). UCDP Encyclopedia. Архівавана з першакрыніцы 12 красавіка 2016. Праверана 6 May 2015.
  3. ↑ а б в г д GlobalSecurity.org, http://www.globalsecurity.org/military/world/war/congo-b.htm
  4. ↑ Uppsala Conflict Data Program Архівавана 12 красавіка 2016.
  5. ↑ Republic of the Congo Архівавана 4 лютага 2010.
  6. ↑ Republic of Congo country profile // BBC
  7. ↑ Howard W. French. Rebels, Backed by Angola, Take Brazzaville and Oil Port // The New York Times, 1997, October 16.
  8. ↑ а б в Леонид Ганкин. В Конго захватили русских летчиков // Газета «Коммерсантъ» №182 от 23.10.1997, стр. 3
  9. ↑ а б в Шамиль Идиатуллин. Конго и аресты // Газета «Коммерсантъ» №185 от 28.10.1997, стр. 2
  10. ↑ а б в г Леонид Панин. Война и мир / РОССИЙСКИЕ ЗАЛЕТЧИКИ // Журнал "Коммерсантъ Власть" №42 от 18.11.1997, стр. 44
  11. ↑ а б в г Александр Раскин и Сергей Тополь. Возвращение летчиков из Конго // Газета «Коммерсантъ» №193 от 11.11.1997, стр. 3

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Грамадзянская_вайна_ў_Рэспубліцы_Конга&oldid=4684370"