Мэн (графства)

Гістарычная дзяржава
Мэн
Герб Сцяг
— 1790
Сталіца	Ле-Ман
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Графства Мэн (фр.: Comté du Maine) — французскае сярэднявечнае графства. Яго аснову склала каралінгскае графства, складзенае з земляў біскупства Ман з гарадамі Ман (сучасны Ле-Ман) і Жублен. Сталіцай яго быў горад Ман.

Гісторыя

Графства Мэн і герцагства Ман у раннім Сярэднявеччы

Першым згаданым графам Мэна быў Раргон (Рарыкон) I (памёр у 839/840). У другой палове IX стагоддзя графства набыло важнае стратэгічнае значэнне ў сувязі з нармандскімі і брэтонскімі ўварваннямі. Нашчадкі Раргона былі вымушаны адбіваць іх. У бітвах з нарманамі загінула некалькі графаў.

Паралельна з графствам Мэн у VIII—IX стст. існавала герцагства Ман (ducatus Cenomannicus), якое вылучалася ў якасці ўладання каралінгскім прынцам. Магчыма гэта герцагства ўяўляла штосьці накшталт маркі, якая аб’ядноўвала некалькі графстваў, у тым ліку і графства Мэн. Яно размяшчалася ў Ніжняй Нармандыі да Сены. У 748 годзе маярдом Піпін Кароткі аддаў гэта герцагства свайму зводнаму брату Грыфону. У 790 годзе Карл Вялікі перадаў яго свайму сыну Карлу Юнаму. Карл II Лысы і Людовік II Заіка таксама былі ў маладосці герцагамі Мана. Граф Мэна Рагенольд, які загінуў у 885 годзе, таксама вядомы як Ragnoldus dux Cinnomanicus.

Пасля гібелі Рагенольда імператар Карл III Тоўсты прызначыў маркізам Нейстрыі свайго набліжанага Генрыха, а графства Мэн аддаў Ражэ (памёр у 900). Гэта прызначэнне аспрэчыў сын папярэдніка Рагенольда, Газлен II. Пасля звяржэння імператара Карла Газлен падтрымаў абранне каралём Эда Парыжскага. У 893 годзе Эд зрушыў Ражэ і аддаў Мэн Газлену, але той не змог утрымаць графства. У 895 годзе Ражэ вярнуў сабе яго назад. Газлен працягваў барацьбу супраць Ражэ, а потым і яго сына Гуга I (памёр у 939/955), але ў выніку памірыўся з Гуга і аддаў за яго дачку.

Буфернае графства паміж Нармандскім герцагствам і графствам Анжу

Пасля ўтварэння герцагства Нармандыі ў 913 годзе графства Мэн апынулася заціснутым паміж ім і графствам Анжу, якое набірала сілу і кіраўнікі якога паспрабавалі падпарадкаваць сабе Мэн. Граф Гуга III дзю Мэн быў вымушаны прызнаць сябе васалам графаў Анжу. Яго сын, Герберт II, які не меў дзяцей, прызнаў сваім спадчыннікам герцага Нармандыі Вільгельма I, які ў 1063 годзе, нягледзячы на процідзеянне мясцовай знаці, захапіў графства. У якасці графа ён пасадзіў свайго сына Роберта I Куртгёза.

Графскі палац у Ле-Мане, дзе нарадзіўся кароль Генрых II Плантагенет

Але мясцовая знаць працягвала бунтаваць супраць Вільгельма, у чым яе падтрымліваў граф Анжу Фульк IV Рэшэн. У 1069 годзе графам Мэна быў прызнаны Гуга V д’Эстэ (пам. 1097), сын Аца II д’Эстэ і Герсенды дзю Мэн, унучкі графа Герберта I. У 1093 годзе ён прадаў Мэн свайму кузену Элі I дэ Бажансі (пам. 1110), сыну Ланселена дэ Бажансі, сеньёра дэ Ла Флеш, і Паўлы дзю Мэн, іншай унучкі графа Герберта I. Элі выдаў сваю дачку за графа Анжу Фулька V Маладога (1095—1143), які і атрымаў у спадчыну Мэн пасля смерці Элі ў 1110 годзе. Кароль Англіі і герцаг Нармандыі Генрых I Баклерк быў вымушаны прызнаць гэта, але Фульк наўзамен прызнаў сябе васалам Генрыха па графстве Мэн.

У 1151 годзе ўнук Фулька, Генрых II Плантагенет, аб’яднаў у сваіх руках Нармандыю, Анжу і Мэн. У 1152 годзе ён стаў каралём Англіі.

Капетынгскі апанаж

У 1204 годзе кароль Францыі Філіп II Аўгуст адабраў у караля Англіі Іаана Беззямельнага Нармандыю, Анжу, Мэн і Турэнь, далучыўшы іх да каралеўскага дамена.

Герб графаў дзю Мэн пры Капетынгах

У 1246 годзе Анжу і Мэн былі вылучаны як апанаж малодшаму брату караля Францыі Людовіка IX Святога, Карлу I Анжуйскаму. Яго сын, кароль Неапаля Карл II Кульгавы, перадаў у 1290 годзе Анжу і Мэн сыну караля Францыі Філіпа III, Карлу Валуа (1270—1325), як пасаг сваёй дачкі Маргарыты. Яго сын, Філіп VI, стаўшы ў 1328 годзе каралём Францыі, ізноў далучыў Анжу і Мэн да дамена.

У 1350 годзе Анжу і Мэн былі вылучаны як апанаж Людовіку I Анжуйскаму (1339—1384), сыну караля Іаана II Добрага. Яго нашчадкі валодалі Анжу і Мэнам да 1481 года, калі бяздзетны Карл V (1436—1481) завяшчаў Анжу і Мэн каралю Францыі.

Герцагства Мэн пры Бурбонах

У 1670 годзе кароль Францыі Людовік XIV зрабіў Мэн герцагствам і вылучыў у якасці апанажа свайму ўзаконенаму пазашлюбнаму сыну ад маркізы дэ Мантэспан, Луі-Агюсту дэ Бурбон (1670—1736).

Гл. таксама

• Спіс графаў і герцагаў дзю Мэн
• Спіс віконтаў дзю Мэн

Літаратура

• Patrice Morel, «Les Comtes du Maine au IX siècle», in Revue Historique et Archéologique du Maine, Le Mans, 2005, 4° série T.5, tome CLVI de la Collection, p. 177—264 (avec Index des principaux personnages ; Bibliographie).
• Robert Latouche, «Les premiers comtes héréditaires du Maine», in Revue Historique et Archéologique du Maine, Le Mans, 1959, tome CXV de la Collection, p.37 — 41
• Robert Latouche, Histoire du Comté du Maine pendant le X° et XI° siècles, Bibliothèque de l’École des Hautes Études, Paris, 1910.
• Gérard Louise, " La seigneurie de Bellême Xe-XIIe siècles ", dans Le pays bas-Normand, 1990, n°3 (199), p. 161—175
• Jean-Pierre Brunterc’h, " le duché du Maine et la marche de Bretagne " dans La Neustrie. Les Pays au nord de la Loire de 650 à 850, colloque historique international publié par Hartmut Atsma, 1989, tome 1.
• François Neveux, la Normandie des ducs aux rois Xe-XIIe siècle, Rennes, Ouest-France, 1998
• Julien Bodreau, Les coûtumes du pais du ???? et comté du Maine, Paris, Gervais Alliot, 1645. Un des grands et plus importants coutumiers du début du XVII siècle, concernant les régions du Maine, de Paris et d’Anjou. Renseignements précieux sur le règlement des litiges financiers: dernières volontés, successions, donations, la communauté de biens ainsi que les peines encourues par les contrevenants. Publications des procès verbaux des arrêts de la cour.
• Louis Mathurin, Remarques et notes sommaires sur la Coutume du Maine, avec un recueil des Jugemens & Sentences rendües au Siège Présidial & Sénéchaussées du Mans, & des Arests de la Cour intervenuz sur l’interprétation d’aucuns Articles, Le Mans, Chez Hiérôme Olivier Marchand Libraire & Imprimeur, demeurant proche de l’Eglise Saint Julien, 1657.
• Auguste Bry, Le Maine et l’Anjou, historiques, archéologiques et pittoresques. Recueil des sites et des monuments les plus remarquables sous le rapport de l’art et de l’histoire des départements de la Sarthe, de la Mayenne et de Maine-et-Loire, Nantes et Paris, 1856—1860 ;
• Abbé Angot, " Les vicomtes du Maine ", dans Bulletin de la Commission historique et archéologique de la Mayenne, 1914, n° 30, p. 180—232, 320—342, 404—424.

Спасылкі

• France Balade
• Fondation for Medieval Genealogy : Графы дзю Мэн