Гісторыя Кіпра

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Руіны старажытнага горада Саламін каля Фамагусты.

Гісторыя Кіпра.

Старажытнасць[правіць | правіць зыходнік]

Статуэтка эпохі халкаліта

Гісторыя вострава пачынаецца з эпохі неаліту (паселішча Хірокітыя)[1]. Для эпохі халкаліту характэрны статуэткі з распасцёртымі рукамі (Памоскі ідал). У раннім бронзавым веку замест ранейшых круглых хат з’яўляецца новая архітэктура культуры Філія. Неўзабаве пасля гэтага востраў засялілі мінойцы[2], дзе яны здабывалі медзь і пакінулі помнікі кіпра-мінойскай пісьменнасці. Верагодна, пасля мінойскай катастрофы XV ст. да н.э. на Кіпры ўзнікла дзяржава Аласія, кіраўнік якога называўся ў XIV стагоддзі да н.э. братам фараона. У XIII стагоддзі да н.э. востраў захоплены хетамі[3] і егіпцянамі. Неўзабаве пасля хетаў востраў захапіў адзін з народаў мора, умоўна названы «этэакіпрыётамі». Кіпра-мінойская пісьменнасць працягвае выкарыстоўвацца захопнікамі, пры гэтым відазмяняецца форма шэрагу знакаў, а таксама, верагодна, і мова надпісаў. Прачытаны (дзякуючы наяўнасці двухмоўных надпісаў) толькі найбольш познія помнікі этэакіпрскай мовы, якая граматычна мае падабенства з этрускай мовай. Прыкладна з VII — VI стст. да н.э. на Кіпры з’яўляюцца надпісы на грэчаскай мове, выкананыя мясцовай кіпрскай пісьменнасцю. Паралельна адбывалася фінікійская каланізацыя Кіпра. З’явіліся т. з. дзесяць гарадоў-дзяржаў Кіпра.

Сярэднявечча[правіць | правіць зыходнік]

Новы час[правіць | правіць зыходнік]

Найноўшы час[правіць | правіць зыходнік]

Агітацыя за аб’яднанне з Грэцыяй (гл. Энозіс) узмацнілася пасля Другой сусветнай вайны. Турэцкая меншасць рэзка працівілася, дайшло да сутыкненняў (19551956). У 1959 Вялікабрытанія, Грэцыя, Турцыя і лідары Кіпра ўхвалілі план утварэння незалежнай рэспублікі, з канстытуцыйнымі гарантыямі для турэцкай меншасці, сталым падзелам пасад на этнічнай аснове. Прэзідэнтам быў выбраны архіепіскап Макарыяс III, поўная незалежнасць абвешчана 16 жніўня 1960. Далейшыя канфлікты вымусілі ААН паслаць на Кіпр міратворчыя сілы (1964), іх мандат некалькі разоў працягваўся. Улада была захоплена Кіпрскай нацыянальнай гвардыяй, на чале з афіцэрамі з грэчаскай арміі (15 ліпеня 1974). 20 ліпеня 1974 на востраў высадзіліся турэцкія войскі, да 16 жніўня 1974 занялі да 40 % тэрыторыі востраву ў яго паўночна-усходняй частцы. Грэцыя мабілізавала свае войскі, але не ўмешвалася. 8 чэрвеня 1975 турэцкія кіпрыёты прагаласавалі за ўтварэнне асобнай Турэцкай Федэратыўнай Дзяржавы Кіпр. У 1976 былі выбраны прэзідэнт і парламент. Каля 200 тыс. грэкаў былі выселены з турэцкай часткі востраву. 15 лістапада 1983 была абвешчана незалежнасць Турэцкага Кіпру, пад назвай Турэцкая Рэспубліка Паўночнага Кіпру.

Зноскі

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]