Даўгаўпілс

Даўгаўпілс
Герб	Сцяг[d]
Краіна	Латвія
Каардынаты	55°53′00″ пн. ш. 26°32′00″ у. д.HGЯO
Унутранае дзяленне	25 раёнаў
Старшыня гарадской думы	Ігар Прэлатаў
Заснаваны	1275
Ранейшыя назвы	да 1656 — Дынабург; да 1667 — Барысаглебск; да 1893 — Дынабург; да 1920 — Дзвінск
Горад з	1582
Плошча	72,48 км²
Вышыня НУМ	105 м
Водныя аб’екты	Заходняя Дзвіна, Stropu ezers[d], Laucesa[d] і Šuņezers[d]
Насельніцтва	95 467 чалавек (2016)
Нацыянальны склад	руск. 53,3%, лат. 17,8%, пал. 14,7%,; бел. 8,1%, укр. 2,2%,; літ. 1,0%, інш. 2,9%
Часавы пояс	UTC+2, летам UTC+3
Тэлефонны код	+371 654
Паштовыя індэксы	LV-540(1-22); LV-5465
Афіцыйны сайт	daugavpils.lv; (лат.)(руск.)(англ.)
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Да́ўгаўпілс (лат.: Daugavpils), раней Дзвінск, Дынабург — горад у Латвіі, на рацэ Даўгава (Заходняя Дзвіна), каля мяжы з Літвой (25 км) і Беларуссю (33 км); другі паводле люднасці горад Латвіі (пасля сталіцы — Рыгі).

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

Заснаваны крыжакамі ў 1275 годзе як замак на землях, захопленых імі раней у Полацкага княства.

Падчас Лівонскай вайны горад увайшоў у склад Вялікага Княства Літоўскага. Быў цэнтрам Дынабургскай акругі Інфлянцкага княства. Пасля Лівонскай вайны, згодна з «Інфлянцкай канстытуцыяй», якую падпісаў Стэфан Баторый, акруга ўвайшла ў Цэсіскі прэзідыят, які ў 1598 годзе быў перайменаваны ў Вендэнскае ваяводства. У 1582 годзе Дынабург атрымаў Магдэбургскае права.

Паводле Альтмаркскага перамір’я 1629 года Дынабург застаўся ў складзе Рэчы Паспалітай, стаў цэнтрам староства, а пазней стаў галоўным горадам Інфлянцкага ваяводства.

Пасля падзелаў Рэчы Паспалітай горад з’яўляўся цэнтрам павета ў складзе Віцебскай губерні.

З 21 па 28 красавіка 1919 г. горад з’яўляўся месцам знаходжання ўрада ЛітБел ССР і, фактычна, яе часовай сталіцай.

Па выніках мірнага дагавора паміж Латвіяй і Савецкай Расіяй ад 11 жніўня 1920 г. горад канчаткова адыходзіў Латвіі, у тым жа годзе ён быў перайменаваны на Даўгаўпілс (латыш. «Замак на Даўгаве»).

Насельніцтва[правіць | правіць зыходнік]

Дынаміка колькасці насельніцтва горада

Горад знаходзіцца на ўсходзе Латвіі ў гістарычнай вобласці Латгаліі. Насельніцтва шматнацыянальнае: рускія (больш за 50 %), латышы, палякі, беларусы і інш. Рэгіён вакол Дзвінску мае найменшую ў Латвіі долю этнічнага латышскага насельніцтва. Рускамоўныя (у асноўным беларусы і рускія) складаюць да 70—80 % насельніцтва края.

1799 — 1603 чал., у тым ліку 1262 ваенных расійскага гарнізону, 15 духоўнага стану.^[1]
1880 — 52 173 чал. (28 985 мужчын і 23 188 жанчын), з іх паводле стану — купцоў 553, мяшчан 34 723, ваенных 9679, жонак і дачок ваенных 1952, замежны падданых 748, ганаровых грамадзян 209, сялян 323, асабоўцаў 856, шляхты 631, праваслаўнага духавенства 19, каталіцкіх ксяндзоў 3, пратэстанцкіх святароў 1, святароў-стараабрадцаў 2, юдаісцкіх рабінаў 16, іншых 439; паводле вызнання — 10 799 праваслаўных, 10 320 каталікоў, 6245 пратэстантаў, 1135 стараабрадцаў, сектантаў 4500, юдаістаў 19 163, караімаў 7, магаметан 4.^[2]
1892 — 73 177 чал., у тым ліку 10 511 праваслаўных, 24 580 каталікоў, 5447 пратэстантаў, 3385 стараабрадцаў, 29 191 юдаістаў.^[3]
1913 — 112 848 чал.^[4]
2006 — 108 260 чал., з іх паводле нацыянальнасці: рускія — 53,96 % (58 414), латышы — 17,3 % (18 725), палякі — 14,9 % (16 126), беларусы — 8,22 % (8897), украінцы — 2,23 % (2417), літоўцы — 0,96 % (1041), яўрэі — 0,45 % (492), эстонцы — 0,03 % (30), іншыя — 1,96 % (2118).

Эканоміка[правіць | правіць зыходнік]

ПА «Хімвалакно»; заводы: «Электраінструмент», прывадных ланцугоў і інш.; лёгкая, харчовая прамысловасць, мэблевы камбінат; вытворчасць будаўнічых матэрыялаў.

Адукацыя і навука[правіць | правіць зыходнік]

Даўгаўпілс з’яўляецца буйнейшым цэнтрам навукі і адукацыі Латгаліі і важным у маштабах усёй Латвіі. У горадзе дзейнічае 13 сярэдніх агульнаадукацыйных навучальных устаноў, 6 асноўных школ, 3 спецыяльныя навучальныя ўстановы, 29 дашкольных навучальных устаноў, 7 прафесійных вучэльняў, 5 пазашкольных устаноў.

У горадзе дзейнічае дзевяць вышэйшых навучальных устаноў:

Даўгаўпілскі ўніверсітэт
філіял Латвійскага ўніверсітэта
філіял Рыжскага тэхнічнага універсітэта
філіял Балтыйскай міжнароднай акадэміі
філіял Інстытута транспарту і сувязі
філіял Інстытута аэранавігацыі
філіял Вышэйшай школы псіхалогіі
філіял Вышэйшай школы сацыяльных тэхналогій
філіял Вышэйшай школы эканомікі і дзелавога адміністравання

У 1948—1993 гг. дзейнічала Даўгаўпілскае вышэйшае ваеннае авіяцыйнае інжынернае вучылішча.

Славутасці[правіць | правіць зыходнік]

Галерэя[правіць | правіць зыходнік]

Касцёл Беззаганнага Зачацця найсв. Дзевы Марыі
Царква Свв. Барыса і Глеба
Лютэранская кірха
Стараабрадская царква Раства Найсв. Багародзіцы і Св. Міколы
Царква Св. Мікалая на праваслаўных могілках
Касцёл Св. Пятра
Даўгаўпілскі ўніверсітэт
Чыгуначны вакзал

Гарады-пабрацімы[правіць | правіць зыходнік]

Вядомыя асобы[правіць | правіць зыходнік]

Кастусь Езавітаў (1893—1946) — беларускі палітычны, грамадскі і ваенны дзеяч, публіцыст, перакладчык, педагог
Сяргей Сахараў (1880—1954) — беларускі фалькларыст, этнограф, педагог. У 1925—1932 дырэктар Дзвінскай беларускай гімназіі
Яўген Міхайлавіч Ладноў (1880—1932) — беларускі грамадска-палітычны дзеяч.
Арык Круп (1937—1971) — савецкі бард
Саламон Міхоэлс
Марк Ротка
Альфрэд Рубікс
Вальдэмар Станіслававіч Цірш (нар. 1949) — беларускі архітэктар.
Віталь Быкаў (1941—2021) — акцёр Нацыянальнага акадэмічнага драматычнага тэатра імя Горкага

У горадзе пахаваныя беларускія педагог і грамадскі дзеяч Аляксей Барткевіч (1906—1991), грамадскі дзеяч і рэжысёр Язэп Камаржынскі (1899—1965).

Места на старых фатаздымках[правіць | правіць зыходнік]

Гарнізонная царква. Паштоўка 1915
Дзвінск у 1912 годзе
Новы фарштат (цэнтр горада) ў пач. XX ст.
Дзвінская сінагога

Гл. таксама[правіць | правіць зыходнік]

Зноскі

↑ Дзьвінск Архівавана 10 кастрычніка 2008. // Цітоў А. Геральдыка беларускіх местаў (XVI — пачатак XX ст.). — Мн.: Полымя, 1998. — 287 с. — ISBN 985-07-0131-5.
↑ Dyneburg // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom II: Derenek — Gżack. — Warszawa, 1881. S. 254
↑ Двинск // Даўгаўпілс // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
↑ Экскурс у гісторыю горада Дзвінска Архівавана 19 верасня 2011.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Дзвінск // Цітоў А. Геральдыка беларускіх местаў (XVI — пачатак XX ст.). — Мн.: Полымя, 1998. — 287 с. — ISBN 985-07-0131-5.
Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — 688 с. — ISBN 985-11-0314-4 (т. 1), ISBN 985-11-0315-2.
Dyneburg // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom II: Derenek — Gżack. — Warszawa, 1881. S. 251
Manteuffel, G. Dyneburg / Gustaw Manteuffel // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich / wydany przez pod red. F. Sulimierskiego, B. Chlebowskiego, W. Walewskiego. T. 2. — Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1975. — [4], 927, XVI, [2] s.: err. — S. 251—254.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Даўгаўпілс
Беларускі Дзвінск // Радыё Свабода, 5 кастрычніка 2007
Афіцыйны сайт (лат.)
Трамваі ў Даўгаўпілсе (лат.)

[cit-1] Дзьвінск Архівавана 10 кастрычніка 2008. // Цітоў А. Геральдыка беларускіх местаў (XVI — пачатак XX ст.). — Мн.: Полымя, 1998. — 287 с. — ISBN 985-07-0131-5.

[2] Dyneburg // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom II: Derenek — Gżack. — Warszawa, 1881. S. 254

[3] Двинск // Даўгаўпілс // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.

[4] Экскурс у гісторыю горада Дзвінска Архівавана 19 верасня 2011.

[1]

[2]

[3]

[4]