Даўгаўпілс

Горад Даўгаўпілс лат.: Daugavpils Герб Сцяг Лютэранская царква на скрыжаванні вул. 18 новэмбра і вул. Варшавас Краіна Латвія Каардынаты 55°53′00″ пн. ш. 26°32′00″ у. д. Унутранае дзяленне 25 раёнаў Старшыня гарадской думы Ігар Прэлатаў Заснаваны 1275 Ранейшыя назвы да 1656 — Дынабург да 1667 — Барысаглебск да 1893 — Дынабург да 1920 — Дзвінск Горад з 1582 Плошча 72,48 км² Вышыня НУМ 105 м Водныя аб’екты Дзвіна, Stropu ezers[d], Лаўцэса (рака) і Šuņezers[d] Насельніцтва 95 467 чалавек (2016) Нацыянальны склад руск. 53,3%, лат. 17,8%, пал. 14,7%, бел. 8,1%, укр. 2,2%, літ. 1,0%, інш. 2,9% Часавы пояс UTC+2, летам UTC+3 Тэлефонны код +371 654 Паштовыя індэксы LV-540(1-22); LV-5465 Афіцыйны сайт daugavpils.lv (лат.)(руск.)(англ.) Даўгаўпілс на карце Латвіі

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Да́ўгаўпілс (лат.: Daugavpils), раней Дзвінск, Дынабу́рг — горад у Латвіі, на рацэ Даўгава (Дзвіна), каля мяжы з Літвой (25 км) і Беларуссю (33 км); другі паводле люднасці горад Латвіі (пасля сталіцы — Рыгі).

Гісторыя

Заснаваны крыжакамі ў 1275 годзе як замак на землях, захопленых імі раней у Полацкага княства.

Падчас Лівонскай вайны горад увайшоў у склад Вялікага Княства Літоўскага. Быў цэнтрам Дынабургскай акругі Інфлянцкага княства. Пасля Лівонскай вайны, згодна з «Інфлянцкай канстытуцыяй», якую падпісаў Стэфан Баторый, акруга ўвайшла ў Цэсіскі прэзідыят, які ў 1598 годзе быў перайменаваны ў Вендэнскае ваяводства. У 1582 годзе Дынабург атрымаў Магдэбургскае права.

Паводле Альтмаркскага перамір’я 1629 года Дынабург застаўся ў складзе Рэчы Паспалітай, стаў цэнтрам староства, а пазней стаў галоўным горадам Інфлянцкага ваяводства.

Пасля падзелаў Рэчы Паспалітай горад з’яўляўся цэнтрам павета ў складзе Віцебскай губерні.

З 21 па 28 красавіка 1919 г. горад з’яўляўся месцам знаходжання ўрада ЛітБел ССР і, фактычна, яе часовай сталіцай.

Па выніках мірнага дагавора паміж Латвіяй і Савецкай Расіяй ад 11 жніўня 1920 г. горад канчаткова адыходзіў Латвіі, у тым жа годзе ён быў перайменаваны на Даўгаўпілс (латыш. «Замак на Даўгаве»).

Насельніцтва

Дынаміка колькасці насельніцтва горада

Горад знаходзіцца на ўсходзе Латвіі ў гістарычнай вобласці Латгаліі. Насельніцтва шматнацыянальнае: рускія (больш за 50 %), латышы, палякі, беларусы і інш. Рэгіён вакол Дзвінску мае найменшую ў Латвіі долю этнічнага латышскага насельніцтва. Рускамоўныя (у асноўным беларусы і рускія) складаюць да 70—80 % насельніцтва края.

• 1799 — 1603 чал., у тым ліку 1262 ваенных расійскага гарнізону, 15 духоўнага стану.
• 1880 — 52 173 чал. (28 985 мужчын і 23 188 жанчын), з іх паводле стану — купцоў 553, мяшчан 34 723, ваенных 9679, жонак і дачок ваенных 1952, замежны падданых 748, ганаровых грамадзян 209, сялян 323, асабоўцаў 856, шляхты 631, праваслаўнага духавенства 19, каталіцкіх ксяндзоў 3, пратэстанцкіх святароў 1, святароў-стараабрадцаў 2, юдаісцкіх рабінаў 16, іншых 439; паводле вызнання — 10 799 праваслаўных, 10 320 каталікоў, 6245 пратэстантаў, 1135 стараабрадцаў, сектантаў 4500, юдаістаў 19 163, караімаў 7, магаметан 4.
• 1892 — 73 177 чал., у тым ліку 10 511 праваслаўных, 24 580 каталікоў, 5447 пратэстантаў, 3385 стараабрадцаў, 29 191 юдаістаў.
• 1913 — 112 848 чал.
• 2006 — 108 260 чал., з іх паводле нацыянальнасці: рускія — 53,96 % (58 414), латышы — 17,3 % (18 725), палякі — 14,9 % (16 126), беларусы — 8,22 % (8897), украінцы — 2,23 % (2417), літоўцы — 0,96 % (1041), яўрэі — 0,45 % (492), эстонцы — 0,03 % (30), іншыя — 1,96 % (2118).

Год Колькасць 1784 3 573 1825 2 885 1860 13 000 1897 69 675 1913 112 848 1914 112 837 1920 31 500 1925 40 640 1930 43 226 1935 45 160 1938 40 071 Год Колькасць 1940 51 300 1944 14 832 1945 29 600 1946 22 587 1950 50 800 1955 58 600 1956 58 500 1959 65 459 1960 67 500 1966 88 900 1970 100 400 Год Колькасць 1977 110 300 1979 115 600 1989 129 000 1995 120 000 2003 112 132 2007 108 091 2009 104 857 2010 103 754 2011 102 496 2012 101 057 2013 98 922 Год Колькасць 2016 95 467 2017 84 592 2019 82 604 2020 82 046 2021 80 627 2022 79 120 2023 78 850 2024 77 799

Эканоміка

ПА «Хімвалакно»; заводы: «Электраінструмент», прывадных ланцугоў і інш.; лёгкая, харчовая прамысловасць, мэблевы камбінат; вытворчасць будаўнічых матэрыялаў.

Адукацыя і навука

Даўгаўпілс з’яўляецца буйнейшым цэнтрам навукі і адукацыі Латгаліі і важным у маштабах усёй Латвіі. У горадзе дзейнічае 13 сярэдніх агульнаадукацыйных навучальных устаноў, 6 асноўных школ, 3 спецыяльныя навучальныя ўстановы, 29 дашкольных навучальных устаноў, 7 прафесійных вучэльняў, 5 пазашкольных устаноў.

У горадзе дзейнічае дзевяць вышэйшых навучальных устаноў:

• Даўгаўпілскі ўніверсітэт
• філіял Латвійскага ўніверсітэта
• філіял Рыжскага тэхнічнага універсітэта
• філіял Балтыйскай міжнароднай акадэміі
• філіял Інстытута транспарту і сувязі
• філіял Інстытута аэранавігацыі
• філіял Вышэйшай школы псіхалогіі
• філіял Вышэйшай школы сацыяльных тэхналогій
• філіял Вышэйшай школы эканомікі і дзелавога адміністравання

У 1948—1993 гг. дзейнічала Даўгаўпілскае вышэйшае ваеннае авіяцыйнае інжынернае вучылішча.

Славутасці

• Касцёл Беззаганнага Зачацця Найсвяцейшай Дзевы Марыі
• Касцёл Святога Іуды Тадэвуша
• Касцёл Святога Пятра ў Вярыгах
• Даўгаўпілская сінагога
• Царква Марціна Лютэра (Даўгаўпілс)

Галерэя

• 
  Касцёл Беззаганнага Зачацця найсв. Дзевы Марыі
• 
  Царква Свв. Барыса і Глеба
• 
  Лютэранскі храм
• 
  Стараабрадская царква Раства Найсв. Багародзіцы і Св. Міколы
• 
  Царква Св. Мікалая на праваслаўных могілках
• 
  Касцёл Св. Пятра
• 
  Даўгаўпілскі ўніверсітэт
• 
  Чыгуначны вакзал

Гарады-пабрацімы

•  Алаверды, Арменія (2 кастрычніка 2012)
•  Бабруйск, Беларусь (8 чэрвеня 2012)^[…]
•  Батумі, Грузія (3 жніўня 2012)^[…]
•  Браслаў, Беларусь
•  Бэлць, Малдова (2015)
•  Вагаршапат, Арменія
•  Вісагінас, Літва (4 лютага 2022)
•  Віцебск, Беларусь (25 ліпеня 1998)
•  Ліда, Беларусь (студзень 2012)
•  Магдэбург, Германія (верасень 2012)^[…]
•  Магнітагорск, Расія
•  Нара-Фамінск, Расія (28 лістапада 1997)
•  Панявеж, Літва (6 красавіка 2004)^[…]
•  Панявежскае гарадское самакіраванне^[d], Літва (6 красавіка 2004)
•  Пскоў, Расія (13 сакавіка 2006)
•  Радам, Польшча (17 снежня 1993)^[…]
•  Рамла, Ізраіль (17 лістапада 2003)
•  Санкт-Пецярбург, Расія (27 красавіка 2004)^[…]
•  Стрый, Украіна
•  Ферара, Італія (18 сакавіка 1998)
•  Хадэрслеў, Данія (1993)
•  Харбін, Кітай (6 студзеня 2003)
•  Харкаў, Украіна (23 жніўня 2008)^[…]
•  Цэнтральная адміністрацыйная акруга, Расія (18 лютага 2003)
•  камуна Мутала, Швецыя (1 ліпеня 1998)^[…]

Вядомыя асобы

Асноўны артыкул: Вядомыя асобы Даўгаўпілса

• Кастусь Александровіч — беларускі грамадскі дзеяч, акцёр і рэжысёр
• Віталь Быкаў (1941—2021) — акцёр Нацыянальнага акадэмічнага драматычнага тэатра імя Горкага
• Кастусь Езавітаў (1893—1946) — беларускі палітычны, грамадскі і ваенны дзеяч, публіцыст, перакладчык, педагог
• Яўген Міхайлавіч Ладноў (1880—1932) — беларускі грамадска-палітычны дзеяч.
• Арык Круп (1937—1971) — савецкі бард
• Саламон Міхоэлс (1890—1948) — савецкі яўрэйскі тэатральны акцёр і рэжысёр, педагог, грамадскі і дзяржаўны дзеяч.
• Марк Ротка (1903—1970) — амерыканскі мастак.
• Альфрэд Рубікс (нар. 1935) — латвійскі дзяржаўны і палітычны дзеяч.
• Сяргей Сахараў (1880—1954) — беларускі фалькларыст, этнограф, педагог. У 1925—1932 дырэктар Дзвінскай беларускай гімназіі
• Аляксандр Барысавіч Столпер (1907—1979) — савецкі кінарэжысёр, сцэнарыст, Народны артыст СССР (1977).
• Вальдэмар Станіслававіч Цірш (нар. 1949) — беларускі архітэктар.

У горадзе пахаваныя беларускія педагог і грамадскі дзеяч Аляксей Барткевіч (1906—1991), грамадскі дзеяч і рэжысёр Язэп Камаржынскі (1899—1965).

Места на старых фатаздымках

• 
  Гарнізонная царква. Паштоўка 1915
• 
  Дзвінск у 1912 годзе
• 
  Новы фарштат (цэнтр горада) ў пач. XX ст.
• 
  Дзвінская сінагога

Гл. таксама

• Даўгаўпілскі трамвай
• Дзвінская беларуская гімназія

Літаратура

• Дзвінск // Цітоў А. Геральдыка беларускіх местаў (XVI — пачатак XX ст.). — Мн.: Полымя, 1998. — 287 с. — ISBN 985-07-0131-5.
• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — 688 с. — ISBN 985-11-0314-4 (т. 1), ISBN 985-11-0315-2.
• Dyneburg // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom II: Derenek — Gżack (польск.). — Warszawa, 1881. S. 251
• Manteuffel, G. Dyneburg / Gustaw Manteuffel // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich / wydany przez pod red. F. Sulimierskiego, B. Chlebowskiego, W. Walewskiego. T. 2. — Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1975. — [4], 927, XVI, [2] s.: err. — S. 251—254.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Даўгаўпілс
• Беларускі Дзвінск // Радыё Свабода, 5 кастрычніка 2007
• Афіцыйны сайт (лат.)
• Трамваі ў Даўгаўпілсе (лат.)