Дзмітрый Дзмітрыевіч Шастаковіч

Дзмітрый Дзмітрыевіч Шастаковіч Дми́трий Дми́триевич Шостако́вич
Асноўная інфармацыя
Дата нараджэння	12 (25) верасня 1906(1906-09-25)
Месца нараджэння	Санкт-Пецярбург, Расійская імперыя
Дата смерці	9 жніўня 1975(1975-08-09) (68 гадоў)
Месца смерці	Масква, СССР
Месца пахавання	Новадзявочыя могілкі
Краіна	Расійская імперыя СССР
Дзеці:	Maxim Shostakovich[d]
Альма-матар	Санкт-Пецярбургская дзяржаўная кансерваторыя імя М. А. Рымскага-Корсакава (1925)
Месца працы	Meyerhold State Theatre[d] Workers' Youth Theatre[d] Санкт-Пецярбургская дзяржаўная кансерваторыя імя М. А. Рымскага-Корсакава Маскоўская дзяржаўная кансерваторыя імя П. І. Чайкоўскага
Музычная дзейнасць
Прафесіі	кампазітар, піяніст, дырыжор, педагог
Інструменты	фартэпіяна
Жанры	класічная музыка
Грамадская дзейнасць
Партыя	КПСС
Член у	Саюз кампазітараў СССР[d] Сербская акадэмія навук і мастацтваў[d] Academy of Arts of the GDR[d] Нацыянальная акадэмія навук ЗША Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук[d] Баварская акадэмія прыгожых мастацтваў[d] Soviet Peace Committee[d] Royal Swedish Academy of Music[d] Accademia nazionale di Santa Cecilia[d]
Узнагароды
Аўтограф
shostakovich.ru
Выявы на Вікісховішчы

Дзмітрый Дзмітрыевіч Шастаковіч (руск.: Дмитрий Дмитриевич Шостакович) (12 (25) верасня 1906, Санкт-Пецярбург, Расійская імперыя — 9 жніўня 1975, Масква, СССР) — савецкі кампазітар, піяніст, педагог і грамадскі дзеяч беларускага паходжання. Адзін з найбуйнейшых кампазітараў XX стагоддзя, які аказаў вялізны ўплыў на развіццё сусветнай музычнай культуры.

Шастаковіч дамогся вядомасці ў Савецкім Саюзе пад патранатам савецкага начальніка Міхаіла Тухачэўскага, але пазней меў складаныя і цяжкія адносіны з уладай. Тым не менш, ён атрымаў ўзнагароды і дзяржаўныя ўзнагароды і служыў у Вярхоўным Савеце РСФСР (1947-1962 гг.) І Вярхоўным Савеце Савецкага Саюза (з 1962 года да яго смерці).

Палісталіст, Шастаковіч распрацаваў гібрыдны голас, які спалучае ў сабе розныя музычныя прыёмы. Яго музыка характарызуецца рэзкімі кантрастамі, элементамі гратэску і амбівалентнасці танальнасці; на кампазітара таксама моцна паўплываў неакласічны стыль, створаны Ігарам Стравінскім і (асабліва ў яго сімфоніях) познім рамантызмам, звязаным з Густава Малера.

Аркестравыя творы Шастаковіча ўключаюць 15 сімфоній і шэсць канцэртаў. Яго выхад у камеру ўключае ў сябе 15 струнных квартэтаў, фартэпіянны квінтэт, два фартэпіянных трыо і дзве п'есы для струннага актэта. Яго сольныя фартэпіянныя творы ўключаюць у сябе дзве санаты, ранні набор прэлюдый і больш позні набор з 24 прэлюдый і фуг. Іншыя працы ўключаюць у сябе тры оперы, некалькі песенных цыклаў, балеты і значная колькасць музычнай музыкі; асабліва добра вядомы Вальс №2 , музыка да фільма «Першы эшалон» (1955-1956), а таксама сюіты музыкі, складзеныя для фільма «Авадзень».

Біяграфія

Паходжанне

Магіла маці Шастаковіча на Літаратарскіх мастках ў Санкт-Пецярбургу.

Прадзед Шастаковіча па бацькоўскай лініі - Пётр Міхайлавіч Шастаковіч (1808-1871) - нарадзіўся ў мястэчку Шэметава (Завілейскі павет Віленскай губерні). Пётр Міхайлавіч, спачатку вольны слухач Віленскай медыка-хірургічнай акадэміі (з 1834 году), скончыў яе ў 1837 са званнем ветэрынарнага лекара, калежскі асэсар, жыў у Екацярынбургу, з 1858 - у Казані. У саракавыя гадзе XIX стагоддзя Пётр Міхайлавіч з жонкай Марыяй-Юзэфаю Ясінскай апынуўся ў Екацярынбургу. Тут 27 студзеня 1845 года ў іх нарадзіўся сын, названы Баляславам-Артурам. Баляслаў-Артур (1845-1919) удзельнік народавольчаскага руху, у 1866 быў асуджаны і высланы з Масквы ў Томск, затым у Нарым. Там жа нарадзіўся Дзмітрый Баляслававіч Шастаковіч (1875-1922), бацька кампазітара. У сярэдзіне 1890-х ён пераехаў у Пецярбург, дзе вывучаў гісталогіі ў Пецярбургскім універсітэце, пасля заканчэння якога быў прыняты на працу ў Палату мер і вагаў. Дзед Шастаковіча па лініі маці, Васіль Какаўлін (1850-1911), быў адным з начальнікаў на залатых капальнях у Бодайбо. Яго дачка, Соф'я Васільеўна (1878-1955), была піяністкай і вучылася спачатку ў Іркуцку, а затым - у Пецярбургскай кансерваторыі ў Аляксандры Разанавай. У Пецярбургу яна пазнаёмілася з Дзмітрыем Шастаковічам, а ў 1903 году адбылося вяселле.

Б. М. Кустодзіеў. «Партрэт Марыі Дзмітрыеўны Шастаковіч». НММ РБ

Раннія гады

Дзмітрый Дзмітрыевіч Шастаковіч нарадзіўся ў доме № 2 па Падольскай вуліцы, дзе Д. І. Мендзялееў ў 1906 годзе зняў у арэнду першы паверх для Гарадскі праверачным палаткі.

У 1915 г. Шастаковіч паступіў у Камерцыйную гімназію Марыі Шыдлоўскай, і да гэтага ж часу адносіцца яго першыя сур'ёзныя музычныя ўражанні: пасля наведвання прадстаўлення оперы М. А. Рымскага-Корсакава «Казка пра цара Салтана» юны Шастаковіч заявіў пра сваё жаданне сур'ёзна заняцца музыкай. Першыя ўрокі гульні на фартэпіяна давала яму маці, і празь некалькі месяцаў заняткаў Шастаковіч змог пачаць навучанне ў прыватнай музычнай школе вядомага ў той час фартэпіяннага педагога І. А. Глясера.

Б. Кустодзіеў. Партрэт Дз. Шастаковіча (1919)

Навучаючыся ў Глясера, Шастаковіч дасягнуў некаторых поспехаў у фартэпіяннай выканальніцтва, аднак той не падзяляў цікавасць свайго вучня да кампазіцыі, і ў 1918 году Шастаковіч пакінуў яго школу. Летам наступнага года юнага музыканта слухаў А. К. Глазуноў, які ўхвальна адазваўся аб яго кампазітарскай таленце. Увосень 1919 года Шастаковіч паступіў у Петраградскую кансерваторыю, дзе вывучаў гармонію і аркестроўку пад кіраўніцтвам М. А. Штайнберга, контрапункт і фугу - у М. А. Сакалова, паралельна таксама займаючыся дырыжыраваннем. У канцы 1919 года Шастаковіч напісаў свой першы буйны аркестраваны твор — Скерцо fis-moll.

На наступны год Шастаковіч паступіў у клас фартэпіяна Л. У. Нікалаева, дзе сярод яго аднакурснікаў былі Марыя Юдзіна і Уладзімір Сафраніцкі. У гэты перыяд сфарміраваўся «Гурток Ганны Фогт», які арыентаваўся на найноўшыя тэндэнцыі заходняй музыкі таго часу. Актыўным удзельнікам гэтага гуртка стаў і Шастаковіч, ён пазнаёміўся з кампазітарамі Б. У. Асаф'евым і У. У. Шчэрбачовым, дырыжорам М. А. Малько. Шастаковіч напісаў «Дзве байкі Крылова» для мецца-сапрана і фартэпіяна і «Тры фантастычных танца» для фартэпіяна.

У кансерваторыі вучыўся старанна і з асаблівай стараннасцю, нягледзячы на ​​цяжкасці таго часу: Першая сусветная вайна, рэвалюцыя, грамадзянская вайна, разруха, голад. У кансерваторыі зімой не было ацяплення, дрэнна хадзіў транспарт, і многія кідалі музыку, прапускалі заняткі. Шастаковіч жа «грыз граніт навукі". Амаль штовечар яго можна было бачыць на канцэртах Петраградскай філармоніі, зноў адкрылася ў 1921 годзе.

Цяжкая жыццё пры паўгалодным існаванні (кансерваторскі паёк быў вельмі малы) прывяла да моцнага знясілення. У 1922 годзе памёр бацька Шастаковіча, сям'я засталася без сродкаў да існавання. А праз некалькі месяцаў Шастаковіч перанёс цяжкую аперацыю, ледзь не каштавала яму жыцця. Нягледзячы на ​​якое пахіснулася здароўе, ён шукае працу і ўладкоўваецца піяністам-тапёром у кінатэатр. Вялікую дапамогу і падтрымку ў гэтыя гады аказвае Глазуноў, які здолеў выклапатаць Шастаковічу дадатковая пайка і персанальную стыпендыю.

1920-я

Шастаковіч у 1925 году

У 1923 годзе Шастаковіч скончыў кансерваторыю па класе фартэпіяна (у Л. У. Нікалаева), а ў 1925 году - па класе кампазіцыі (у М. А. Штайнберга). Яго дыпломнай працай была Першая сімфонія. Навучаючыся ў аспірантуры кансерваторыі, выкладаў чытанне партытур ў музычным тэхнікуме імя М. П. Мусаргскага. Па традыцыі, ўзыходзячай да Рубінштэйн, Рахманінава і Пракоф'еву, Шастаковіч збіраўся працягнуць кар'еру і як канцэртуе піяніст, і як кампазітар. У 1927 годзе на Першым Міжнародным конкурсе піяністаў імя Шапэна ў Варшаве, дзе Шастаковіч выканаў таксама санату ўласнага сачынення, ён атрымаў ганаровы дыплом. На шчасце, незвычайны талент музыканта яшчэ раней, падчас сваіх гастроляў у СССР, заўважыў знакаміты нямецкі дырыжор Бруна Вальтэр; пачуўшы Першую сімфонію, Вальтэр зараз жа папрасіў Шастаковіча даслаць партытуру яму ў Берлін; замежная прэм'ера сімфоніі адбылася 22 лістапада 1927 г. у Берліне. Услед за Бруна Вальтэрам Сімфонію выконвалі ў Германіі - Ота Клемперэр, у ЗША - Леапольд Стакоўскі (амерыканская прэм'ера 2 лістапада 1928 г. у Філадэльфіі) і Артура Тасканіні, тым самым зрабіўшы рускага кампазітара знакамітым.

У 1927 г. адбыліся яшчэ два значных падзеі ў жыцці Шастаковіча. У студзені ў Ленінградзе пабываў аўстрыйскі кампазітар Нававенскай школы Альбан Берг. Прыезд Берга быў абумоўлены расійскай прэм'ерай яго оперы «Воццек», што стала велізарнай падзеяй у культурным жыцці краіны, а таксама натхніла Шастаковіча прыняцца за напісанне оперы «Нос», па аповесці М. В. Гогаля. Іншым важным падзеяй з'явілася знаёмства Шастаковіча з І. І. Салярцінскага, які падчас сваёй шматгадовай дружбы з кампазітарам узбагачаў Шастаковіча знаёмствам з творчасцю вялікіх кампазітараў мінулага і сучаснасці.

Тады ж, у канцы 1920-х і пачатку 1930-х гг., Былі напісаныя наступныя дзве сімфоніі Шастаковіча - абедзве з удзелам хору: Другая ( «Сімфанічнае прысвячэнне Кастрычніку», на словы А. І. Безыменскага) і Трэцяя ( «Першамайская» , на словы С. І. Кірсанава).

У 1928 году Шастаковіч знаёміцца ​​з У. Э. Меерхольдам ў Ленінградзе і па яго запрашэнні некаторы час працуе ў якасці піяніста і загадчыка музычнай часткай Тэатра імя У. Э. Меерхольда ў Маскве. У 1930-1933 гадах працуе загадчыкам музычнай часткай Ленінградскага ТРАМа (цяпер - тэатр «Балтыйскі дом»).

Сям'я

1-я жонка - Шастаковіч Ніна Васільеўна (народж. Варзар) (1909-1954). Была па прафесіі астрафізікам, вучылася ў знакамітага фізіка Абрама Іофе. Яна адмовілася ад навуковай кар'еры і цалкам прысвяціла сябе сям'і.

Сын - Максім Дзмітрыевіч Шастаковіч (р. 1938) - дырыжор, піяніст. Вучань А. В. Гаўка і Г. М. Раждзественскага.

Дачка - Галіна Дзмітрыеўна Шастаковіч.

2-я жонка - Маргарыта Кайнова, супрацоўніца ЦК УЛКСМ. Шлюб хутка распаўся.

3-я жонка - Супінская (Шастаковіч) Ірына Антонаўна (нарадзілася 30 лістапада 1934 г. у Ленінградзе). Дачка рэпрэсаванага навукоўца. Рэдактар выдавецтва «Савецкі кампазітар". Была жонкай Шастаковіча з 1962 па 1975 гг.

Музыка

Значэнне творчасці

Высокі ўзровень кампазітарскай тэхнікі, здольнасць ствараць яркія і выразныя мелодыі і тэмы, майстэрскае валоданне паліфаніяй і найтонкае валоданне мастацтвам аркестроўкі, у спалучэнні з асабістай эмацыянальнасцю і каласальнай працаздольнасцю, зрабілі яго музычныя творы яркімі, самабытнымі і валодаюць велізарнай мастацкай каштоўнасцю. Ўклад Шастаковіча у развіццё музыкі XX стагоддзя агульнапрызнаны як выдатны, ён аказаў істотны ўплыў на многіх сучаснікаў і паслядоўнікаў.

Жанравае і эстэтычнае разнастайнасць музыкі Шастаковіча велізарна, у ёй спалучаюцца элементы музыкі танальнай, атональной і ладавыя, у творчасці кампазітара пераплятаюцца мадэрнізм, традыцыяналізм, экспрэсіянізм і «вялікі стыль».

Уплыў

У раннія гады Шастаковіч выпрабаваў ўплыў музыкі Г. Малера, А. Берга, І. Ф. Стравінскага, С. С. Пракоф'ева, П. Хіндэміта, М. П. Мусаргскага. Пастаянна вывучаючы класічныя і авангардныя традыцыі, Шастаковіч выпрацаваў сваю уласную музычныю мову, эмацыйна напоўнены і датыкаюся сэрцы музыкаў і аматараў музыкі ўсяго свету.

У творчасці Д. Д. Шастаковіча прыкметна ўплыў любімых і ўшанаваных ім кампазітараў: І. С. Баха (у яго фугах і пасакаліях), Л. Бетховена (у яго пазнейшых квартэтах), П. І. Чайкоўскага, Г. Малера і збольшага С . В. Рахманінава (у яго сімфоніях), А. Берга (збольшага - нароўні з М. П. Мусаргскага ў яго операх, а таксама ў выкарыстанні прыёму музычнага цытавання). З рускіх кампазітараў найбольшую любоў Шастаковіч сілкаваў да Мусаргскага, для яго опер «Барыс Гадуноў» і «Хаваншчына» Шастаковіч зрабіў новыя аркестроўкі. Ўплыў Мусаргскага асабліва прыкметна ў асобных сцэнах оперы «Лэдзі Макбет Мцэнскага павета», у Адзінаццатай сімфоніі, а таксама ў сатырычных працах.

«Нос», «Нью-Ёрк Метрапалітэн-опера», 2013 г.	Лэдзі Макбет Мцэнскага павета, Балонскі гарадскі тэатр

Жанры

Самымі прыкметнымі жанрамі ў творчасці Шастаковіча з'яўляюцца сімфоніі і струнныя квартэты - у кожным з іх ён напісаў па 15 твораў. У той час як сімфоніі пісаліся на працягу ўсёй кар'еры кампазітара, большую частку квартэтаў Шастаковіч напісаў бліжэй да канца свайго жыцця. Сярод самых папулярных сімфоній - Пятая і Дзясятая, сярод квартэтаў - Восьмы і Пятнаццаты.

Спецыфіка музычнай мовы

Найбольш вядомая рыса музычнай мовы Шастаковіча - гармонія. Хоць у яе аснове заўсёды ляжала мажорна-мінорная танальнасць, кампазітар паслядоўна, на працягу ўсяго жыцця выкарыстаў асаблівыя гукарад (мадалізмы), якія надавалі пашыранай танальнасці ў аўтарскай рэалізацыі спецыфічную характэрнасць. Расійскія даследчыкі (А.Н Даўжанскі, Ю. Н. Холапаў і інш.) Апісвалі гэтую гукавышынных характэрнасць абагульнена як «лады Шастаковіча».

Цёмны, змрочна згушчанага каларыт мінорнага лада ў Шастаковіча, з пункту гледжання тэхнікі кампазіцыі рэалізуецца, перш за ўсё, у 4-прыступкі гукарад ў аб'ёме паменшанай кварты («гемікварты»), якая сімвалічна змяшчаецца ў самой манаграмай Шастаковіча DSCH (es¹-h в d¹-es¹-c¹-h). На аснове 4-прыступкавай гемікварты кампазітар выбудоўвае 8- і 9-прыступковыя лады ў дыяпазоне паменшанай актавы («геміактавы»). Якой-небудзь адной, асабліва пераважнай, разнавіднасці геміактаўнага лада ў музыцы Шастаковіча не вылучаецца, паколькі аўтар ад сачыненні да складання вынаходліва камбінуе гемікварту з рознымі дыатанічаскімі і міксадыатанічаскімі гукарадамі.

Крытыка

Па словах даследчыка Шастаковіча Джэрарда МакБерни, меркаванне дзеліцца на тое, ці з'яўляецца яго музыка «праніклівай і арыгінальнай, як некаторыя сцвярджаюць, або, як лічаць іншыя, вытворныя, кепскія, пустыя і былыя ва ўжыванні». Уільям Уолтон, назваў яго «найвялікшым кампазітарам 20-га стагоддзя». Музыказнаўца Дэвід Фаннинг заключае ў слоўніку Гроўва, што «ва ўмовах супярэчлівага ціску афіцыйных патрабаванняў, масавых пакут суайчыннікаў і яго асабістых ідэалаў гуманітарнай і грамадскай службы яму ўдалося стварыць музычную мову каласальнай эмацыянальнай сілы».

Памяць

Бюст Дзмітрыя Шастаковіча ў «Алея знакамітасцяў» у г. Кельцы, Польшча

• Санкт-Пецярбургская філармонія імя Дз. Дз. Шастаковіча
• Названа вуліца на поўначы Санкт-Пецярбурга.
• Наварасійскі музычны каледж імя Дз. Дз. Шастаковіча.
• Курганскі музычны каледж імя Дз. Дз. Шастаковіча.

Мультымедыа

• Радыёзварот Д. Шастаковіча: перадача з блакаднага Ленінграда 16 верасня 1941