Дун

Дун, або «круглы форт», або «каменны форт» (англ.: ringfort, stone fort; гэльск. і ірл. dun, уэльск. din «гара-крэпасць») — тып жылога ўмацавання ў кельцкіх народаў часоў ранняга сярэднявечча (2-я пал. 1-га тыс.) на землях Ірландыі, Шатландыі і інш.

У наш час вядомыя дзесяткі тысяч месцаў, дзе існавалі падобныя збудаванні (45 тыс. толькі на востраве Ірландыя).

Гл. таксама: «форт-пагорак», «форт-над-ярам», гарадзішча.

Слова ў форме «дун» («дан») і лацінізаванай форме «дунум» азначала збудаванні такога тыпу, што належалі важнейшым асобам, і захавалася ў назвах населеных пунктаў на землях колішняга кельцкага засялення ў Брытаніі, Францыі — Да · мбартан, Да · нкелд, Лугдунум, Вердэн і інш. У залежнасці ад рэгіёну, а таксама ад тыпу і прыналежнасці ўмацавання, існавалі і іншыя назвы такіх умацаванняў («катхайр», «ліос», «кашэль», «ратх» і інш.).

Умацаванне мела круглую ў плане форму, дыяметрам 20—60 м, і часам будавалася на зрэзаным версе пагорку (у адрозненне ад збудаванняў жалезнага веку — «фартоў-пагоркаў» (hill forts)), і ў аснове складалася з кальцавой сцяны (валу земляной, каменнай (сухой кладкі) або мяшанай канструкцыі), часам з тынам. Пры наяўнасці лягчэйшых грунтаў вал абводзіўся ровам. Валы маглі ўтвараць 2 і 3 абводы. Жытло і гаспадарчыя збудаванні мясціліся ўсярэдзіне абарончага абводу. Існавалі такія збудаванні, якія былі прызначаныя выключна для гаспадарчых патрэб, напрыклад, для металургічнай вытворчасці. Маглі размяшчацца групамі. У пазнейшым сярэднявеччы такія фарты маглі перабудоўвацца ў замкі, або замкі будаваліся на іх месцы.

Літаратура

• Ireland Mid-West Field Monuments Glossary. — У Сеціве Архівавана 14 мая 2008..
• Ringforts // Online Archaeological Data [Archaeology standing committee, Heritage Council]. — Пляцоўка ўрадавай Ірландскай рады спадчыны Архівавана 1 снежня 2008..
• The Burren ringfort or Stone Fort. — Пляцоўка Burren Ireland information
• Эварт Окшотт. Рыцарь и его замок. Средневековые крепости и осадные сооружения / Пер. с англ. А. Н. Анваера [Ewart Oakeshott. Knight and his castle.]. — М.: ЗАО Центрполиграф, 2007. — 206 с. ISBN 978-5-9524-2934-5.
• Down // Encyclopaedia Britannica, 11^th edition, 1911.