Жаан Прым

Жаан Прым
Жаан Прым
	катал.: Joan Prim i Prats, comte de Reus i vescomte del Bruc
	; генерал Прым
Дата нараджэння	16 снежня 1814
Месца нараджэння	Рэўс
Дата смерці	30 снежня 1870 (56 гадоў)
Месца смерці	Мадрыд
Месца пахавання	Cementiri de Reus[d];
Жонка:	Francisca de Agüero y González[d]
Альма-матар	University of Cervera[d];
Грамадзянства	Іспанія;
Прыналежнасць	Іспанія
Род войскаў	Сухапутныя войскі Іспаніі[d]
Званне	генерал
Бітвы/войны	Battle of Castillejos[d]; First Carlist War[d]; Hispano-Moroccan War[d]; Battle of Monte Negrón[d]; Battle of Tétouan[d];
Узнагароды і званні	Hijo Adoptivo de Barcelona[d] (верасень 1860)
Аўтограф
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Жан Прым і Пратс, граф Рэўс і віконт Брух (катал.: Joan Prim i Prats, comte de Reus i vescomte del Bruc; 16 снежня 1814, Рэўс — 30 снежня 1870) — іспанскі генерал, прэзідэнт савета міністраў Іспаніі.

Біяграфія[правіць | правіць зыходнік]

Нарадзіўся 16 снежня 1814 года у горадзе Рэўс. Пачаў ваенную кар'еру валанцёрам у войсках каралевы Ізабелы; прымаў удзел у першай вайне супраць карлістаў і з 1839 гуляў бачную ролю ва ўсіх палітычных бязладзіцы Іспаніі. За ўзяцце Сан-Мігеля быў узнагароджаны ордэнам св. Фернана 1-га класа і затым атрымаў чын палкоўніка. З 1841 быў дэпутатам парламента ад Тарагона і начальнікам карабінераў ў Арагоне.

У 1853 годзе прызначаны пасланнікам ў Канстанцінопаль і быў пры турэцкіх войсках падчас кампаніі 1854 на Дунаі. У тым жа годзе стаў генерал-капітанам. Падчас вайны з Марока ў 1859-1860 гадах вызначыўся каля Кастылеёса і пры Тетуане ў бітве пры Вад-эль-Рос з бою авалодаў вёскай Амзал, якая была ключавым пунктам варожых пазіцый.

У 1861 году яму было даручана кіраванне экспедыцыйным атрадам ў Мексіцы; там ён здолеў атрымаць шэраг перамог, але бачачы бесперспектыўнасць вайны, паспяшаўся пазбавіць Іспанію ад гэтага сумніўнага прадпрыемства, заключыўшы ў Саледадзе з мексіканцамі асаблівы дагавор.

Пасля вяртання ў Іспанію прым быў прызначаны генерал-інспектарам інжынераў.

Прыцягнуты затым да адказу з нагоды складзенай ім змовы на карысць злучэння Іспаніі і Партугаліі, схаваўся за мяжу; але ў 1866 зноў з'явіўся ў Іспаніі, паспрабаваў зрабіць ваенны мяцеж у Мадрыдзе, а калі спроба гэтая не ўдалася — збег у Швейцарыю.

У 1868 Прым паўтарыў сваю спробу, але ўжо сярод ваенных маракоў, і пры дапамозе флота авалодаў Кадысам, Картахенай і Барселонай; калі ж каралева бегла з Мадрыда, уступіў туды і прыняў на сябе званне ваеннага міністра, а 18 чэрвеня 1869 г. стаў прэзідэнтам савета міністраў Іспаніі.

Складзены Прымам план «Іберыйскага саюза» (выбрання на вакантны іспанскі трон Фердынанда II Партугальскага) не ажыццяўлены з прычыны процідзеяння партугальцаў. Тады Прым прапанаваў карону Іспаніі сыну італьянскага караля герцагу Амаду д`Аоста, які ўзышоў на іспанскі трон пад імем Амадэя I.

У дзень ад'езду новага караля з Італіі ў Мадрыд 27 снежня 1870 Прым падвергнуўся нападу мадрыдскіх рэспубліканцаў і, атрымаўшы цяжкія раны, памёр 30 снежня.

Яго сын, Хуан Прым і Агуэра, быў дывізіённым генералам іспанскай арміі.

Крыніцы[правіць | правіць зыходнік]

Энциклопедия военных и морских наук. Т. VI. СПб., 1893
Blairet, Louis (1867). Le Général Prim et la situation actuelle de l'Espagne. Paris.
Guillaumot (1870). Juan Prim et l'Espagne. Paris.
Guited, Gimenez y (1860). Guited, Historia militar y política del General Don Juan Prim. Barcelona.
Léonardon, Henri (1901). Prim. Paris. https://archive.org/details/primprim00leonuoft. (in French, contains a useful bibliography).
Schurz, Carl (1907). "Chapter 6". Reminiscences. II. New York: McClure Publ. Co.,. pp. 293–297. (Шурц быў паслом Злучаных Штатаў у Іспанію ў 1860 годзе. У сваіх Успамінах, ён дае кароткую біяграфію Прыму да таго часу, а таксама яго ўспаміны аб сваіх перамовах з Прымам і іспанскім дваром).