Жадунь (левы прыток Беседзі)

Жадунь
Характарыстыка
Даўжыня	23 км
Басейн	148 км²
Вадацёк
Выток
• Месцазнаходжанне	на паўночны захад ад вёскі Семірычы, Клятнянскі раён Бранская вобласць
• Каардынаты	53°25′48″ пн. ш. 32°50′51″ у. д.
Вусце	Беседзь
• Месцазнаходжанне	каля гарадскога пасёлка Хоцімск
• Каардынаты	53°23′55,50″ пн. ш. 32°34′52,50″ у. д.
Размяшчэнне
Водная сістэма	Беседзь → Сож → Дняпро → Чорнае мора
Краіна	Расія
Рэгіёны	Бранская вобласць, Магілёўская вобласць
Раёны	Клятнянскі раён, Хоцімскі раён
выток вусце
выток вусце

Жаду́нь, Жадунька, Жадунка — рака ў Клятнянскім раёне Бранскай вобласці Расіі і Хоцімскім раёне Магілёўскай вобласці Беларусі, левы прыток ракі Беседзь (басейн ракі Сож).

Назва

Назва Жадунь балцкага паходжання. У ёй вылучаецца балцкі гідранімічны корань žod- / žad-.

Той жа корань у рачных і азёрных назвах (збольшага на Верхнім Падняпроўі) *Жодзінка, Жадунь, Жодуч, Жодзень, *Няжода, Пражода, а таксама ў двухасноўных гідронімах Валажода і Лебяжода (Лібажода).

Балцкія гідранімічныя аналагі — літоўскія рачныя назвы Žadalis, Žadikė, Žad-upys. Корань Žad- звязаны з моўным гняздом, у якім літоўскае žadas «мова, маўленне; прытомнасць», žodis «слова», žasti «прамаўляць; разгаворваць».

Значэнне мусіла прасунуцца ад «мовіць» да «цячы», так жа сама як стараіндыйскае nadī «рака, водная плынь» пайшло ад *nad- «гучаць, шумець, раўсці, цурчэць».

Пашыральнікі -un-, -ūn- у літоўскіх гідронімах тыпу Ežerūnà, Vil̃kunis.

Ніжэй па цячэнні ракі Беседзь, у якую ўцякае Жадунь, ля Касцюковічаў уцякае яшчэ адна Жадунь. Іх назвы ніяк не дыферэнцыяваныя. Тыпалагічна блізкую сітуацыю можна ўгледзець і ў сярэднім цячэнні Дзвіны, у якую справа і злева, адносна недалёка адна ад адной уцякаюць рэкі Обаль і Абалянка (< Обаль), абедзве назвы ад балцкага *Abalis «Рака (цякучая, плыткая)».

Адносна недалёка ад гэтых дзвюх Жадуняў за расійскай мяжой таксама рэчкі Пражода і Няжодка, у назвах якіх той жа корань žod- / žad-. Гэта дробныя рэчкі, на вытоках буйнейшых рэк, адпаведна, Вароніцы (цячэ ў Іпуць) і Устрома (цячэ ў Дняпро). Назву Пражода тыпалагічна можна зблізіць з літоўскім pratekti «пачаць цячы, памалу сачыцца», protekom «бегма (бяжаць)», назву Няжодка (< *Няжода) — з назвамі тыпу Нецеч, Нёўда, Ненач.

Калі значэнне назвы Жадунь можна перадаць як «Цякучая (рака)», дык назвамі Пражода і *Няжода пазначаліся, наадварот, рэчкі слабацечныя.

Гідраграфія

Даўжыня ракі 23 км, з іх 12 км у Хоцімскім раёне. Плошча вадазбору 148 км². Выток ракі знаходзіцца на тэрыторыі Бранскай вобласці, у напрамку на паўночны захад ад вёскі Семірычы. Упадае ў Беседзь каля паўднёвай ускраіны гарадскога пасёлка Хоцімск. Прытокі — Уюнка (правы) і ручай Варвараўка (левы). Каля Хоцімска на рацэ плаціна і сажалка.

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 6: Дадаізм — Застава / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1998. — Т. 6. — С. 412. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0106-0 (т. 6).
• Республика Беларусь. Атлас охотника и рыболова: Могилёвская область / Редактор Г. Г. Науменко. — Мн.: РУП «Белкартография», 2012. — С. 31. — 64 с. — 10 000 экз. — ISBN 978-985-508-173-0. (руск.)
• Ліст карты N-35-90. Выданне 1989 г. Стан мясцовасці на 1985 г. (руск.)

Спасылкі

• Общая характеристика речной сети Могилёвской области (в разрезе районов) // Справочник «Водные объекты Республики Беларусь» Архівавана 31 жніўня 2017. (руск.)