Жаір Балсанару

Жаір Балсанару
парт.-браз. Jair Bolsonaro
43-і прэзідэнт Бразіліі 1 студзеня 2019 — 31 снежня 2022
Папярэднік	Мішэл Тэмер
Пераемнік	Луіс Інасіу Лула да Сілва
федэральны дэпутат ад штата Рыа-дэ-Жанэйра[d] 1 лютага 1991 — 31 снежня 2018
дэпутат Муніцыпальнай палаты Рыа-дэ-Жанэйра[d] 1 студзеня 1989 — 1 лютага 1991
53-і Mercosur Pro Tempore Presidency[d] 17 ліпеня 2019 — 5 снежня 2019
абраны прэзідэнт Бразіліі[d] 28 кастрычніка 2018 — 31 снежня 2018
Папярэднік	Дзілма Русеф
Пераемнік	Луіс Інасіу Лула да Сілва
Нараджэнне	21 сакавіка 1955(1955-03-21) (70 гадоў) Глісэрыу[d], Другая Бразільская Рэспубліка[d]
Імя пры нараджэнні	парт.-браз. Jair Messias Bolsonaro
Бацька	Персі Жыралжу Балсанару[d]
Жонка	Ражэрыя Нантэс Нунес Брага[d], Ана Крысціна Вале[d][…] і Мішэль Балсанару[d]
Дзеці	Флавіу Балсанару[d], Карлуш Балсанару[d], Эдуарду Балсанару[d], Рэнан Балсанару[d] і Лаура Балсанару[d]
Веравызнанне	хрысціянства
Партыя	Ліберальная партыя[d]
Адукацыя	Ваенная акадэмія Агульяс-Неграс[d]
Аўтограф
Род войскаў	Сухапутныя войскі Бразіліі[d]
Званне	капітан
Узнагароды	Time 100[d] (2019) Time 100[d] (2020) Ігнобелеўская прэмія (2020) Карумпаваная асоба года[d] (2020)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Жаі́р Месі́яс Балсана́ру (парт.: Jair Messias Bolsonaro; 21 сакавіка 1955, Кампінас, штат Сан-Паўлу, Бразілія) — бразільскі дзяржаўны і палітычны дзеяч, 38-ы Прэзідэнт Бразіліі.

Вядомы сваімі ультраправымі і папулісцкімі палітычнымі поглядамі.

Біяграфія

Вучыўся ў Кадэцкай падрыхтоўчай школе сухапутных войскаў. У 1977 годзе скончыў Ваенную акадэмію Агульяс-Неграс (штат Рыа-дэ-Жанейра). Служыў у артылерыі і дэсантных войсках. Завяршыў ваенную службу ў званні капітана ў 1988 годзе.

У тым жа годзе быў абраны ў Муніцыпальную палату (парламент) горада Рыа-дэ-Жанэйра ад кансерватыўнай Хрысціянска-дэмакратычнай партыі (у 1993—1995 гг. — Рэфармісцка-прагрэсіўная партыя, з 1995 года — Прагрэсіўная партыя).

У 1990 годзе ўпершыню ўвайшоў у Палату дэпутатаў (ніжняя палата Кангрэса Бразіліі) і з таго часу пераабіраўся на кожных выбарах. У ходзе сваіх выступленняў у парламенце выказваўся за ўвядзенне прымусовых работ для асуджаных, паніжэнне ўзросту паўналецця з 18 гадоў да 16, устанаўленне кантролю за нараджальнасцю, а таксама за скарачэнне рэзервацый для індзейцаў, якія, на яго думку, займаюць занадта вялікую тэрыторыю.

Прэзідэнцкія выбары 2018 года

У 2018 годзе Балсанару быў вылучаны кандыдатам на пасаду прэзідэнта ад кааліцыі «Бразілія вышэй за ўсё, Бог вышэй за ўсіх», у якую ўвайшлі правыя Сацыял-ліберальная партыя і Партыя працоўнага абнаўлення.

6 верасня 2018 года, падчас сустрэчы з выбаршчыкамі, на палітыка быў учынены напад. Ён атрымаў нажавыя раненні і быў шпіталізаваны.

7 кастрычніка падчас першага тура выбараў Балсанару набраў 46 % галасоў. Па выніках другога тура выбараў, які адбыўся 28 кастрычніка, здабыў перамогу. За яго прагаласавалі 55,13 працэнта выбаршчыкаў.

Жаір Балсанару заняў пасаду 1 студзеня 2019 года.

Дзейнасць на пасадзе прэзідэнта

Эканоміка

Урадам Балсанару былі прыняты меры па зніжэнні дэфіцыту бюджэту. У 2021 годзе Балсанару ўдалося правесці праз парламент закон, які дазволіў прыватызаваць шэраг дзяржаўных прадпрыемстваў, у тым ліку найбуйнейшую электраэнергетычную кампанію Eletrobras. Акрамя таго, у перыяд прэзідэнцтва Балсанару быў прыватызаваны дзяржаўны банк развіцця BNDES, а таксама чатыры нафтаперапрацоўчыя заводы і некаторыя іншыя даччыныя прадпрыемствы нацыянальнай нафтавай кампаніі Petrobras.

Урад Балсанару часта падвяргаўся крытыцы за недастатковае фінансаванне інфраструктурных праектаў. Тым не менш за чатыры гады было рэалізавана 196 інфраструктурных праектаў, сярод якіх рамонт аэрапортаў і дарог, а таксама былі ўведзены ў эксплуатацыю дзве буйныя аўтатрасы, будаўніцтва якіх было пачата пры папярэдніх урадах.

Унутраная палітыка

Адным з першых сваіх указаў на пасадзе прэзідэнта Балсанару спрасціў правілы набыцця і нашэння зброі. Ад неабходнасці даказваць мэтазгоднасць яго набыцця вызвалілі жыхароў сельскай мясцовасці, а таксама гарадоў, у якіх у год учыняецца не менш як 10 забойстваў на кожныя 100 тыс. чалавек.

У кастрычніку 2019 года быў павялічаны ўзрост выхаду на пенсію для мужчын з 60 да 65 і для жанчын з 55 да 62 гадоў, а таксама зніжаны пенсіі высокапастаўленым дзяржслужачым.

У 2019 годзе міністэрствы адукацыі і абароны пачалі рэалізацыю сумеснага праекта па будаўніцтве да канца 2023 года 216 ваенна-грамадзянскіх школ, за дысцыпліну ў якіх адказваюць ваенныя ў рэзерве (згодна з даследаваннем, у існуючых школах такога тыпу ўзровень адукацыі вышэйшы, чым у грамадскіх).

У перыяд прэзідэнцтва Балсанару скарацілася фінансаванне праграм па абароне навакольнага асяроддзя. Рэзервацыі індзейцаў (прызнаная тэрыторыя карэнных народаў) і іншыя ахоўныя тэрыторыі Амазоніі былі адкрыты для аграрнага бізнесу і здабычы карысных выкапняў.

Знешняя палітыка

У студзені 2019 года Бразілія выйшла з Глабальнага дагавора па міграцыі (Балсанару — праціўнік палітыкі адчыненых дзвярэй у адносінах да імігрантаў), у красавіку 2019 года — з Саюза паўднёваамерыканскіх нацый, у студзені 2020 года — з Супольнасці лацінаамерыканскіх і карыбскіх дзяржаў.

Скандалы

Балсанару быў адкрытым прыхільнікам ваеннага рэжыму ў Бразіліі ў 1964 годзе. Падчас сесіі галасавання па імпічменце былога прэзідэнта Дылмы Русеф у сваёй прамове Балсанару ўшанаваў палкоўніка Карласа Альберта Брыльхантэ Устру, шырока вядомага ваеннага ў Бразіліі, які быў катам пратэстоўцаў у перыяд бразільскай ваеннай дыктатуры.

У 1990-х гадах у тэлеінтэрв’ю папулярнаму часопісу Veja ён таксама зрабіў супярэчлівыя заявы пра ваенную дыктатуру Піначэта ў Чылі, усхваляючы чылійскага дыктатара і заяўляючы, што «рэжым павінен быў дзейнічаць больш жорстка, каб аднавіць краіну».

Балсанару таксама сумна вядомы сваімі публічнымі выступамі, якія ўспрымаюцца як неталерантныя. У некаторых выпадках ён ужо выступаў супраць меншасцяў, у прыватнасці, супраць ЛГБТ. У інтэрв’ю для дакументальнага фільма Out There, знятага брытанскім акцёрам і комікам Стывенам Фраем, які прысвечаны росту гамафобіі ў свеце і які быў паказаны на BBC у 2013 годзе, тагачасны кангрэсмен заявіў: «Ні адзін бацька не ганарыцца тым, што мае сына гея… Мы, бразільцы, не любім гомасексуалістаў. Не любіць — не тое самае, што ненавідзець», — дадаў ён. У каментары пра тое, што ён пачуў, Фрай сказаў: «Балсанару — тыповы гамафоб, якіх я бачыў ва ўсім свеце, з яго мантрай, што геі хочуць дамінаваць у грамадстве, вербаваць дзяцей або жорстка абыходзіцца з імі. Нават у такой прагрэсіўнай краіне, як Бразілія, яго хлусня стварае істэрыю сярод невукаў, адкуль можа ўзнікнуць гвалт».

Як прэзідэнт, Балсанару прыменшаў смяротнасць пандэміі COVID-19 у Бразіліі. Ён казаў, што вірус не больш смяротны за звычайны грып. 7 ліпеня 2020 года Балсанару паведаміў, што атрымаў станоўчы тэст на COVID-19.

З 2019 года Балсанару сутыкнуўся з чатырма асобнымі абвінавачваннямі ў злачынствах супраць чалавечнасці. Ён знаходзіцца пад следствам у Міжнародным крымінальным судзе ў Гаазе за злачынствы супраць чалавечнасці, генацыд карэнных народаў і экацыд.

Выбары 2022 года

Балсанару балатаваўся на пераабранне на выбарах 2022 года, а яго галоўным супернікам з’яўляўся былы прэзідэнт Луіс Інасіу Лула да Сілва. Балсанару не стаў зноў абіраць Гамільтана Мураа сваім напарнікам у віцэ-прэзідэнты, а замест гэтага абраў генерала Вальтэра Брагу Нета. На працягу ўсяго выбарчага перыяду Балсанару казаў, што не прызнае вынікі выбараў у выпадку свайго паражэння. Яго дзеянні параўноўваюць са спробамі былога прэзідэнта ЗША Дональда Трампа адмяніць вынікі выбараў 2020 года.

2 кастрычніка 2022 года Балсанару прайшоў у другі тур выбараў 30 кастрычніка разам з Лулай да Сілва. Лула набраў 48,43 % галасоў, Балсанару — 43,20 % галасоў.

Лула да Сілва быў абраны прэзідэнтам у другім туры 30 кастрычніка, а Балсанару стаў першым кіраўніком дзяржавы, які прайграў пераабранне. Ён выказаў нязгоду з перамогай суперніка, заклікаў да пратэстаў і беспарадкаў. У Бразіліі пачаліся масавыя пратэсты.

Балсанару з’ехаў у ЗША напрыканцы снежня 2022 года, так і не прызнаўшы паразы ў другім туры прэзідэнцкіх выбараў. Паведамлялася, што ён змешчаны ў адну з амерыканскіх бальніц і ў яго «дыягнаставаны болі ў брушнай вобласці».

Пратэстныя настроі ў Бразіліі пасля выбараў захоўваліся, але выліліся ў больш актыўныя дзеянні ўжо пасля 1 студзеня 2023 года, калі новы прэзідэнт Лула да Сілва ўступіў на пасаду. У нядзелю, 8 студзеня, тысячы прыхільнікаў Балсанару ўварваліся ў будынкі парламента і Вярхоўнага суда, а таксама ў прэзідэнцкі палац. Сотні чалавек былі затрыманыя. Сам палітык заявіў, што дзеянні людзей, якія яго падтрымліваюць, выйшлі за межы дэмакратычнага пратэсту. Ён адзначыў, што не ўхваляе грабяжы і захопы дзяржаўных будынкаў, і падчас свайго знаходжання на пасадзе прэзідэнта ён заўсёды прытрымліваўся Канстытуцыі і законаў краіны.

У ліпені 2023 года Вышэйшы выбарчы суд Бразіліі пазбавіў яго права абірацца да 2030 года за злоўжыванне паўнамоцтвамі і распаўсюджванне «амаральнай» і «жахлівай хлусні» падчас мінулых выбараў; акрамя таго, судовая інстанцыя палічыла, што падчас свайго прэзідэнцкага тэрміна Балсанару дапушчаў «злоўжыванні ўладай».

Палітычныя погляды

Балсанару — заўзяты антыкамуніст, яго пазіцыі часта разглядаюцца як кансерватыўныя, папулісцкія, нацыяналістычныя і звычайна асацыююцца з ультраправай палітыкай, аднак ён абвяргае падобныя сцвярджэнні, заяўляючы, што прытрымліваецца традыцыйных умераных правых ідэалаў. Ён называе сябе палітыкам, які выступае за жыццё, за зброю і супраць істэблішменту.

Балсанару — гарачы праціўнік левай палітыкі, у першую чаргу аднаполых шлюбаў, секулярызму, легалізацыі наркотыкаў, абортаў і аховы навакольнага асяроддзя. Што тычыцца эканамічных пытанняў, ён выступае за ліберальную палітыку і палітыку свабоднага рынку.