Палацава-паркавы комплекс Булгакаў (Жылічы)

Палацава-паркавы комплекс Булгакаў
	Палацава-паркавы комплекс
Палацава-паркавы комплекс Булгакаў
	53°09′20,76″ пн. ш. 29°41′21,4″ у. д.HGЯO
Краіна	Беларусь
Вёска	Жылічы
Архітэктурны стыль	класіцызм
Архітэктар	Клабукоўскі, К. Падчашынскі
Заснавальнік	І. Булгак
Дата пабудовы	1830-я
Будынкі
	палац • гаспадарчыя пабудовы • парк
Статус	Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 511Г000459шыфр 511Г000459
Стан	рэстаўруецца
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Палацава-паркавы комплекс Булгакаў — помнік архітэктуры позняга класіцызму ў Жылічах паблізу Добасны ў Кіраўскім раёне. Сфармаваны ў XVIII—XIX стагоддзях. Гісторыка-культурная каштоўнасць міжнароднага значэння^[1].

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

Рэзідэнцыя заможнага шляхціча, бабруйскага павятовага маршалка Ігнацыя Булгака (1798—1848), пабудавана ў 1830-я гады на яго заказ^[2] па праекце архітэктара Караля Падчашынскага на беразе Добасны^[1].

Палац будаваўся ў два прыёмы, спачатку ўзведзены галоўны П-падобны корпус, а ў 1864—1876 гадах прыбудавана доўгае двухпавярховае крыло з палацавай царквой і дадатковымі жылымі памяшканнямі^[2]. Такое архітэктурнае рашэнне ўтварыла паўадкрыты ўнутраны двор^[2]. Паводле некаторых звестак, заходняя частка палаца дабудавана ў 1914 годзе^[1].

Першымі работамі з 1825 года кіраваў навучэнец Пецярбургскай Акадэміі мастацтваў Клабукоўскі^[3].

У 1848 годзе пасля смерці Ігната Булгака маёнтак перайшоў яго малодшаму сыну Эдгару. Пры палац дабудаваны — два аднапавярховыя флангі з царквой, аранжарэяй^[2] і службовымі памяшканнямі. Будаўніцтвам, імаверна, кіраваў Караль Падчашынскі^[3]^[4].

Апошні ўладальнік маёнтка, пляменнік Эдгара — Эмануэль Булгак, памёр у міжваенны час у Польшчы. Пасля кастрычніцкага перавароту ў палацы размяшчаўся дзіцячы дом, у 1930-я гады — заатэхнічны тэхнікум. Падчас 2-й сусветнай вайны разабрана паўднёвае крыло палаца, у якім размяшчалася аранжарэя^[4]. Палац ператварылі ў шпіталь, а ў парку хавалі памерлых салдат^[5].

Пасля 2-й сусветнай вайны ў палацы размяшчалася Бабруйская трохгадовая агранамічная школа. Пасля будаўніцтва для школы новага памяшкання, палац пачаў занепадаць. На першым паверсе засталася бухгалтэрыя з аддзелам кадраў^[1]. У 1973 годзе архітэктар Я. Курто распрацаваў праект рэстаўрацыі, які пазней рэалізаваны^[6]. Станам на 2024 год тут размешчаны краязнаўчы музей і музычная школа, арганізаваныя ў 1996 годзе^[1].

Да цяперашняга часу захаваліся палац, флігель, свіран і іншыя гаспадарчыя пабудовы, парк. Гаспадарчыя пабудовы часткова выкарыстоўваліся адпаведна прызначэнню, астатнія разбураліся^[1].

Рэстаўрацыя комплексу была распачата ў 2009 годзе, планавалася завяршыць яе да 2015 года. У палацы мусяць размесціцца музейная экспазіцыя, міні-гасцініца і сельская бібліятэка^[7].

Паводле пастановы Савета Міністраў ад 3 чэрвеня 2016 года № 437 Палацава-паркавы комплекс быў уключаны ў лік 27 аб’ектаў, капітальныя выдаткі на захаванне якіх могуць фінансавацца з рэспубліканскага бюджэту^[8].

Архітэктура[правіць | правіць зыходнік]

Рэзідэнцыя — даволі вялікі добра спланаваны палацава-паркавы ансамбль. Акрамя палаца з паркам, у склад уваходзілі вялікія пладовыя сады, агароды, вадаёмы з рыбнай гаспадаркай. Таксама быў вялікі гаспадарчы двор, вадзяны млын, вінакурня, крухмальны і цукровы заводы^[1].

Палац[правіць | правіць зыходнік]

Палац — у плане прамавугольнік з калонным порцікам на галоўным фасадзе і прамавугольным рызалітам на паркавым фасадзе. Галоўны корпус вылучаны ў цэнтры шасцікалонным порцікам карынфскага ордара^[2] з франтонам, дэкараваным ляпным гербам^[3], і бельведэрам над лесвічнай клеткай. Тарцы галоўнага корпуса аформлены ідэнтычнымі чатырохкалоннымі порцікамі. Па перыметры будынка праходзіць развіты карніз з фрызам, упрыгожаным ляпнымі гірляндамі і разеткамі^[1].

Галоўны фасад бакавога корпуса прарэзаны арачнымі аконнымі праёмамі і ўпрыгожаны каланадай. Цэнтр вылучаны двухпавярховым аб’ёмам дамавой капліцы. Планіроўка змешаная, калідорна-анфіладная^[1]^[2].

Інтэр’ер[правіць | правіць зыходнік]

Распрацоўку ўнутраных памяшканняў прыпісваюць таксама Клабукоўскаму^[3]. Унутранае аздабленне насычана^[2] ляпнінай, дробнай скульптурнай пластыкай, роспісамі, пазалотай, люстэркамі, дэкаратыўнай абіўкай. У дэкоры выкарыстаны ампірныя элементы: буйныя фрызы, панэлі з барэльефнымі антычнымі сцэнамі^[1]. Кожны са 100 пакояў^[3] дэкарыраваны індывідуальна. На другім паверсе паўднёвага крыла галоўнага корпуса вылучаецца прамавугольная ў плане парадная зала, расчлянёная калонамі на 3 часткі. Зала дэкарыравана шырокім шматфігурным барэльефным фрызам з сюжэтамі на тэмы палявання, бою, ахвярапрынашэння. Калоны і пілястры маюць пазалочаныя капітэлі. Асноўны пластычны эфект стварае кесаніраваная столь з багата арнаментаванай ляпнінай. Падлога паркетная, печкі абліцаваны кафляй^[1].

Тадэвуш Раствароўскі па заказе гаспадароў сядзібы аздобіў плафоны залаў палаца сцэнамі з антычнымі міфалагічнымі сюжэтамі.

Парк[правіць | правіць зыходнік]

Палац з’яўляецца цэнтрам кампазіцыі ансамбля, замкнутага ў выцягнуты з усходу на захад^[4] прамавугольнік алеямі рэгулярнага парку. Плошча парку 18 га^[2], а ўсяго комплексу з вадаёмамі, пладовымі садамі, падсобнымі збудаваннямі — каля 100 га. Раўнінную частку парку перасякае р. Добасна з маляўнічымі сажалкамі і астравамі. Захаваліся руіны павільёна-купальні, альтанак, мосцікаў. Перад галоўным фасадам палаца парк мае рэгулярны характар і партэрнае азеляненне, астатняя частка — пейзажны характар, створаны ў 1830-я гады, з разнастайнасцю насаджэнняў, у тым ліку экзотаў (напрыклад, хвоя веймутава (Pinus strobus), Acer saccharinum, Juglans cinerea, Tilia ×europaea і іншыя)^[1]^[3].

Зноскі

↑ ^а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і ^к ^л Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь: [Даведнік] / склад. В. Я. Абламскі, І. М. Чарняўскі, Ю. А. Барысюк. — Мн.: БЕЛТА, 2009. — 684 с. — 1 000 экз. — ISBN 978-985-6828-35-8.
↑ ^а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж Лазука Б.А. Беларуская архітэктура XIX - пачатку XX стагоддзя // Гісторыя сусветнага мастацтва. Рускае і беларускае мастацтва XIX - пачатку XX стагоддзя. — Беларусь, 2011. — С. 349-350. — 430 с. — ISBN 978-985-01-0880-7.
↑ ^а ^б ^в ^г ^д ^е Палацава-паркавы комплекс Булгакаў (Жылічы) на сайце Radzima.org
↑ ^а ^б ^в Палацавая і сядзібна-паркавая архітэктура. Дваранскае памесце Жылічы (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 8 снежня 2015. Праверана 7 студзеня 2013.
↑ Дворец Булгака Архівавана 23 сакавіка 2008.
↑ Мастацтва (архітэктура, жывапіс, скульптура, графіка) ў Кіраўскім раёне (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 8 снежня 2015. Праверана 7 студзеня 2013.
↑ Первая очередь реставрации Жиличского дворцово-паркового ансамбля открыта в Кировском районе
↑ Постановление Совета Министров от 03.06.2016 № 437 О некоторых вопросах обеспечения сохранности историко-культурных ценностей Архівавана 24 лютага 2020.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі / АН БССР. Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору; Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, [1984—1988].
Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь: [Даведнік] / склад. В. Я. Абламскі, І. М. Чарняўскі, Ю. А. Барысюк. — Мн.: БЕЛТА, 2009. — 684 с. — 1 000 экз. — ISBN 978-985-6828-35-8.
Aftanazy, R. Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej : w 11 t. / R. Aftanazy. — Wrocław — Warszawa — Kraków : Zaklad im Ossolinskich, 1991. — Cz. 1. Wielkie księstwo Litewskie. Inflanty. Kurlandia. — T. 1. Województwa mińskie, mścisławskie, połockie, witebskie. — 352 s.
Федорук Анатолий Тарасович. «Садово-парковое искусство Белоруссии». Минск, «Ураджай», 1989 г. 247 страниц. ISBN 5-7860-0086-9.
Памяць: гісторыка-дакумент. хроніка Кіраўскага раёна.-Мн.: Выш. шк., 1997.-С. 108—115.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

«Жиличский Версаль» — інтэрнэт-праект Магілёўскай абласной бібліятэкі аб палацава-паркавым ансамблі Булгакаў.
Палацава-паркавы комплекс Булгакаў (Жылічы) на сайце Radzima.org
Палацава-паркавы комплекс Булгакаў (Жылічы) на сайце Глобус Беларусі (руск.)
Комплекс да рэстаўрацыі
Комплекс у час рэстаўрацыі
В Жиличах реконструируют дворцовый комплекс рода Булгаков Архівавана 1 лістапада 2017. (руск.)
Палацава-паркавы комплекс Булгакаў (Жылічы) на сайце «Архіварта»

[ГККРБ-1] а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і ^к ^л Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь: [Даведнік] / склад. В. Я. Абламскі, І. М. Чарняўскі, Ю. А. Барысюк. — Мн.: БЕЛТА, 2009. — 684 с. — 1 000 экз. — ISBN 978-985-6828-35-8.

[ЛАЗ-2] а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж Лазука Б.А. Беларуская архітэктура XIX - пачатку XX стагоддзя // Гісторыя сусветнага мастацтва. Рускае і беларускае мастацтва XIX - пачатку XX стагоддзя. — Беларусь, 2011. — С. 349-350. — 430 с. — ISBN 978-985-01-0880-7.

[ЗП-3] а ^б ^в ^г ^д ^е Палацава-паркавы комплекс Булгакаў (Жылічы) на сайце Radzima.org

[library1-4] а ^б ^в Палацавая і сядзібна-паркавая архітэктура. Дваранскае памесце Жылічы (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 8 снежня 2015. Праверана 7 студзеня 2013.

[belarustourism-5] Дворец Булгака Архівавана 23 сакавіка 2008.

[library2-6] Мастацтва (архітэктура, жывапіс, скульптура, графіка) ў Кіраўскім раёне (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 8 снежня 2015. Праверана 7 студзеня 2013.

[ais1-7] Первая очередь реставрации Жиличского дворцово-паркового ансамбля открыта в Кировском районе

[8] Постановление Совета Министров от 03.06.2016 № 437 О некоторых вопросах обеспечения сохранности историко-культурных ценностей Архівавана 24 лютага 2020.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]