Землетрасенне ў Японіі (2011)

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Дата і
час		 05:46:23 UTC 11 сакавіка 2011 года
Магнітуда 9,0[1]-9,1[2] Mw
Глыбіня
гіпацэнтра		 24 км
Размяшчэнне
эпіцэнтра		 38°19′19″ пн. ш. 142°22′08″ у. д.HGЯO
Закранутыя
краіны (рэгіёны)		 Землетрасенне і цунамі:
Сцяг Японіі Японія
Цунамі:
Сцяг Расіі Расія[3],
Сцяг Гуама Гуам,
Сцяг Новай Зеландыі Новая Зеландыя,
Сцяг Філіпін Філіпіны,
Сцяг Інданезіі Інданезія[4],
Сцяг ЗША ЗША,
Сцяг Канады Канада
Цунамі Да
Пацярпелыя 6911 загінуўшых, 2611 параненых, 10692 прапаўшых без вестак (на 18 сакавіка 23:00 мясцовага часу)[5]
Эканамічны
ўрон		 па прыблізнай адзнацы каля 100 млрд USD[6]

Землетрасенне ля ўсходняга ўзбярэжжа вострава Хонсю ў Японіі магнітудай, па бягучых ацэнках, ад 8,9[7] да 9,1[2] адбылося 11 сакавіка 2011 года ў 14:46 па мясцовым часе (ў 7:46 па мінскім часе[8]). Эпіцэнтр землетрасення быў вызначаны ў пункце з каардынатамі 38,322° пн. ш. 142,369° у. д. на ўсходзе ад вострава Хонсю, у 130 км на ўсход ад горада Сэндай і ў 373 км на паўночным усходзе ад Токіа.[7] Гіпацэнтр найбольш разбуральнага падземнага штуршка (адбыўся ў 05:46:23 UTC) знаходзіўся на глыбіні 24 км у Ціхім акіяне.

Гэта наймацнейшае землетрасенне ў вядомай гісторыі Японіі[7] і сёмае[9], а па іншых ацэнках нават шостае[10] або пятае[2] па сіле за ўсю гісторыю сейсмічных назіранняў. Аднак па маштабе ахвяр і разбурэнняў яно значна саступае землетрасенням ў Японіі 1707, 1896, 1995 і 1923 (найцяжэйшага па наступствах) гадоў.

Паводле прагнозаў навукоўцаў, землетрасенні ў Японіі могуць працягвацца яшчэ месяц[11].

Прычыны землетрасення[правіць | правіць зыходнік]

Тэктоніка вакол Ахоцкай пліты

Землетрасенне адбылося ў Японскім жолабе — глыбакаводнай акіянічнай западзіне, дзе сутыкаюцца Ціхаакіянская і Ахоцкая літасферныя пліты. Больш цяжкая ў гэтым месцы акіянічная Ціхаакіянская пліта апускаецца пад мацерыковую Ахоцкую пліту, над якой размяшчаецца частка Еўразійскага кантынента і некаторыя Японскія астравы[7][12]. Мяркуецца, што Ахоцкая пліта па сваім руху можа лічыцца часткай адной з 7 найбольш буйных літасферных пліт — Паўночна-Амерыканскай пліты.

Для землетрасення такой сілы звычайна патрабуецца доўгая (480 км) і адносна прамая лінія разлома. Паколькі контуры пліты і зона субдукцыі ў гэтай вобласці не такія прамыя, то землетрасення ў гэтым рэгіёне, як правіла, чакаюцца з магнітудай да 8-8,5, і сіла гэтага землетрасення была нечаканасцю для некаторых сейсмолагаў[13].

Землетрасенне[правіць | правіць зыходнік]

Карта землетрасення

Найбольш моцны штуршок быў зарэгістраваны 11 сакавіка ў 05:46:23 UTC, яму папярэднічала серыя буйных землетрасенняў-фаршокаў, якая пачалася 9 сакавіка з штуршка магнітудай 7,2 прыкладна за 40 км ад асноўнага штуршка і прадоўжылася трыма іншымі штуршкамі ў той жа дзень з магнітудай 6[14]. За хвіліну да пачатку землетрасення ў Токіа сістэма ранняга папярэджання, якая аб’ядноўвае каля 1000 сейсмографаў ў Японіі, перадала па тэлебачанні паведамленне аб надыходзячым землетрасенні. Гэта стала магчымым дзякуючы таму, што сейсмічныя S-хвалі распаўсюджваюцца з хуткасцю 4 км/с і ім спатрэбілася 90 секунд для пераадолення адлегласці ў 373 км да Токіа. Лічыцца, што гэта захавала вялікую колькасць жыццяў[15][16].

Землетрасенне адбылося ў заходняй частцы Ціхага акіяна ў 130 км на ўсход ад горада Сэндай на востраве Хонсю. Па дадзеных Геалагічнай службы ЗША эпіцэнтр знаходзіўся ў 373 км ад Токіа. Пасля асноўнага штуршка магнітудай 9,0 у 14:46 мясцовага часу, рушыла ўслед серыя афтэршок аў: 7,0 магнітуд у 15:06, 7,4 у 15:15 і 7,2 у 15:26 мясцовага часу[17]. Усяго пасля асноўнага штуршка зарэгістравана больш за чатырыста афтэршокаў сілай 4,5 і больш магнітуд[18].

Ачаг землетрасення распаўсюджваецца ад ўзмор’я прэфектуры Іватэ да ўзмор’я прэфектуры Ібаракі[19]. Японскае метэаралагічнае агенцтва паведамляе, што гэтае землетрасенне, магчыма, адбылося ў выніку падвіжкі ў зоне разлома ад Іватэ да Ібаракі з даўжынёй 400 км і шырынёй 200 км[20]. Аналіз паказаў, што земляетрасенне ўяўляе сабой серыю з трох штуршкоў[21]. Было адзначана, што гэтае землетрасенне, магчыма, мае такое ж паходжанне, што і буйное землетрасенне 869 года, якое таксама выклікала вялікае цунамі[22].

Па шкале Японскага метэаралагічнага агенцтва (ЯМА) землетрасенне атрымала максімальную ацэнку — 7 балаў ў горадзе Курыхара (прэфектура Міягі)[23][24]. У трох іншых прэфектурах, Фукусіма, Ібаракі і Тацігі, зарэгістраваныя штуршкі больш за 6 балаў па шкале ЯМА​​. Сейсмічныя станцыі ў прэфектурах Іватэ, Гуму, Сайтама і Ціба зарэгістравалі менш за 6 балаў, ў Токіа — больш за 5.

Амерыканскі інстытут ядзернай энергіі апублікаваў дадзеныя, якія паказваюць што ў піку землетрасення паблізу эпіцэнтра зямля трэслася з паскарэннем 0,35g (3,43 м/с²)[25]. Даследаванне Такійскага ўніверсітэта паказвае, што ў некаторых раёнах паскарэнне было вышэй за 0,5g (4,9 м/с²)[26]. Само па сабе гэтае землетрасенне не было асабліва разбуральным (землетрасенне ў Новай Зеландыі ў лютым 2011 выклікала паскарэння да 2,2g, больш чым ў чатыры разы вышэй)[27], асноўная шкода была нанесена ў выніку цунамі.

Энергія[правіць | правіць зыходнік]

У выніку землетрасення выдзяленне павярхоўнай энергіі, якая рассеялася ў выглядзе штуршкоў і цунамі, (Me) склала 1,9±0,5×1017 Дж[28], што амаль у два разы больш, чым пры землетрасенне ў Індыйскім акіяне ў 2004 годзе, ў выніку якога загінулі 230 000 чалавек. Тым не менш, агульная выдзеленая энергія (Mw) зафіксавана ў 3,9×1022 джоўлей[29], што крыху менш, чым у 2004 годзе. Агульная энергія, якая вылучылася пад зямлёй, ў 205.000 разоў пераўзыходзіць энергію на паверхні.

Геалагічныя наступствы[правіць | правіць зыходнік]

Геафізік Рос Штэйн паведаміў[30][31], што землетрасенне перасунула частку паўночнай Японіі на 2,4 м ў бок Паўночнай Амерыкі, гэта значыць у кірунку да эпіцэнтра землетрасення. Частка паўночнай Японіі зрабілася "шырэй, чым яна была раней ". Найбольш блізкі да эпіцэнтра рэгіён выпрабаваў найбольшы зрух. Штэйн таксама адзначыў, што 400-кіламетровы ўчастак узбярэжжа апусціўся на 0,6 м, што дазваляе цунамі распаўсюджвацца далей і хутчэй углыб узбярэжжа[31]. Ціхаакіянская пліта зрушылася на ўсход на адлегласць да 20 м, хоць фактычнае зрушэнне памяншаецца з аддаленасцю ад эпіцэнтра[32]. Па іншых ацэнак зрух склаў 40 м і займае плошчу ад 300 да 400 км у даўжыню і 100 км у шырыню. Калі гэтая інфармацыя пацвердзіцца, гэтае будзе адзін з найбуйнейшых зрухаў за ўсю гісторыю назіранняў[33].

Італьянскі Нацыянальны інстытут геафізікі і вулканалогіі паведаміў, што земляетрасенне зрушыла вось Зямлі на 25 сантыметраў[34]. Гэта зрушэнне выклікала шэраг малых планетарных змяненняў, у тым ліку змяненне даўжыні дня і нахілу Зямлі. Хуткасць кручэння Зямлі павялічылася, скараціўшы дзень на 1,8 мкс[35]. Па дадзеных НАСА зрушэнне восі складае 15 см, а скарачэнне даўжыні сутак — 1,6 мкс[36]. Зрушэнне восі было выклікана пераразмеркаваннем мас на паверхні Зямлі, якое змяніла момант інэрцыі планеты. З-за закону захавання моманту імпульсу такія змены інэрцыі прывялі да нязначных зменаў у хуткасці кручэння Зямлі[37]. Гэта тыповыя «малюсенькія»[34] змены для землетрасення такога маштабу[38][35].

Цунамі[правіць | правіць зыходнік]

Землетрасенне выклікала моцнае цунамі, якое зрабіла масавыя разбурэнні на паўночных астравах японскага архіпелага. Цунамі распаўсюдзілася па ўсяму Ціхага акіяну; ў многіх прыбярэжных краінах, ў тым ліку па ўсім ціхаакіянскім узбярэжжы Паўночнай і Паўднёвай Амерык ад Аляскі да Чылі, было абвешчана папярэджанне і праводзілася эвакуацыя[39][40][41]. Аднак калі цунамі дайшло да многіх з гэтых месцаў, яно выклікала толькі адносна нязначныя наступствы. На ўзбярэжжа Чылі, якое знаходзіцца далей за ўсіх ад ціхаакіянскага ўзбярэжжа Японіі (каля 17 000 км[42]), зафіксаваныя хвалі да 2 метраў ў вышыню[43].

Японія[правіць | правіць зыходнік]

Папярэджанне аб цунамі, выдадзенае Японскім метэаралагічных агенцтвам, было самым сур’ёзным па яго шкале небяспекі; яно ацэньвалася як «буйное» (Major tsunami), вышынёй не менш за 3 м[44]. Рэальная вышыня была рознай. Максімальная назіралася ў прэфектуры Міягі і дасягала 10 м[45]. Землетрасенне адбылося ў 14:46 JST на адлегласці каля 70 км ад бліжэйшай кропкі на ўзбярэжжа Японіі, і першапачатковы падлік паказаў, што цунамі спатрэбілася ад 10 да 30 хвілін, каб дасягнуць першых пацярпелых абласцей, а затым далей на поўнач і поўдзень у залежнасці ад геаграфіі ўзбярэжжа[46][47]. у 15:55 JST, праз гадзіну з невялікім пасля землетрасення, цунамі затапіла аэрапорт Сэндай, які знаходзіцца недалёка ад узбярэжжа прэфектуры Міягі[48][49]. Яго хвалі змяталі аўтамабілі і самалёты, затаплялі і руйнавалі будынкі[50][51].

13 сакавіка 2011 Японскае метэаралагічнае агенцтва (ЯМА) апублікавала падрабязную інфармацыю аб зафіксаваных ударах цунамі па ўзбярэжжы Японіі. Найбольш моцныя цунамі з вышынёй больш за 3 метраў, якія назіраліся пасля землетрасення ў 14:46 JST:[52]

Гэтыя паказанні былі атрыманы ад рэгіструючых станцый ЯМА па ўсяму ўзбярэжжу Японіі. Многія раёны таксама былі закрануты цунамі вышынёй ад 1 да 3 метраў; у бюлетэнь ЯМА ўключана агаворка, што «на некаторых участках узбярэжжа цунамі можа быць вышэй, чым назіраныя на назіральных пляцоўках». Найбольш раннія зафіксаваныя максімальныя ўдары цунамі адбыліся ў прамежку ад 15:12 да 15:21, або ад 26 да 35 хвілін пасля землетрасення. У бюлетэнь таксама ўключаны падрабязнасці назіранняў за пачатковым цунамі, а таксама падрабязныя карты узбярэжжа, які пацярпеў ад цунамі[53][54].

За межамі Японіі[правіць | правіць зыходнік]

Відэа распаўсюджвання цунамі ад NOAA.
  • На Гаваях першым востравам, па якім ударыла цунамі, быў востраў Каўаі. Хвалі вышынёй каля метра памкнуліся на бераг Ганалулу, заліваючы пляж ў Вайкікі і ўзняў цагляную сцяну на сусветна вядомым курорце, але неўзабаве спыніліся з прычыны перашкоды ў выглядзе высокіх гасцініц[57]. Таксама хвалі цунамі нанеслі сур’ёзны ўрон тром прычалах малых катэраў, знішчыўшы каля двухсот катэраў і нанёсшы страты, паводле ацэнак, у 500 тысяч долараў ЗША для кожнага прычала[58].
  • У Гуаме сіла цунамі сарвала са швартовых дзве субмарыны ВМС ЗША, але буксірныя судны здолелі зацягнуць іх назад[57].

Выкліканыя прыродным катаклізмам падзеі за межамі Японіі[правіць | правіць зыходнік]

Рэакцыя на падзеі ў Японіі сусветных фінансавых рынкаў[правіць | правіць зыходнік]

Біржы ўсяго свету прарэагавалі на прыродны катаклізм ў Японіі:

Гл. таксама[правіць | правіць зыходнік]

Відэафрагменты[правіць | правіць зыходнік]

Зноскі

  1. ↑ Short Sharp Science: Japan’s quake updated to magnitude 9.0 Архівавана 13 сакавіка 2011. — New Scientist (англ.)
  2. ↑ а б в Tsunami warning center raises magnitude of Japan quake to 9.1(недаступная спасылка). Honolulu Star-Advertiser. Архівавана з першакрыніцы 8 лютага 2012. Праверана 11 March 2011.
  3. ↑ Волна на Курилах достигла трехметровой высоты.
  4. ↑ Indonesia issues tsunami warning after 8.9-magnitude quake hits Japan.
  5. ↑ Даклад Міністэрства Юстыцыі Японіі на 18 сакавіка 23:00 мясцовага часу(нявызн.) (pdf)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 20 сакавіка 2011. Праверана 18 сакавіка 2011.
  6. ↑ Japanese earthquake could be most expensive ever
  7. ↑ а б в г Magnitude 8.9 — NEAR THE EAST COAST OF HONSHU, JAPAN. Архівавана 2 мая 2013.(dead link)
  8. ↑ 05:46:23 UTC +03:00 Moscow Time Zone (зімовы час улічаны)
  9. ↑ Japan quake – 7th largest in recorded history(недаступная спасылка) (11 сакавіка 2011). Архівавана з першакрыніцы 12 красавіка 2011. Праверана 11 March 2011.
  10. ↑ ВЗГЛЯД / Японское землетрясение назвали шестым по силе в современной истории
  11. ↑ Японии обещают месяц землетрясений — lenta.ru со ссылкой на ИТАР-ТАСС
  12. ↑ Литосферные плиты, литосфера, география литосферных плит, география
  13. ↑ Maugh, Thomas H. Size of Japan's quake surprises seismologists. latimes.com. Праверана 11 March 2011.
  14. ↑ Magnitude 8.9 – NEAR THE EAST COAST OF HONSHU, JAPAN 2011 March 11 05:46:23 UTC(недаступная спасылка). United States Geological Survey (USGS). Архівавана з першакрыніцы 2 мая 2013. Праверана 11 March 2011. (dead link)
  15. ↑ Foster, Peter. "Alert sounded a minute before the tremor struck". The Daily Telegraph. Архівавана з арыгінала 11 сакавіка 2011. Праверана 11 March 2011. {{cite news}}: Невядомы параметр |deadurl= ігнараваны (прапануецца |url-status=) (даведка) Архіўная копія. Архівавана з першакрыніцы 31 сакавіка 2011. Праверана 18 сакавіка 2011.
  16. ↑ Talbot, David. "80 Seconds of Warning for Tokyo". MIT Technology Review. Архівавана з арыгінала 30 мая 2012. Праверана 11 March 2011. {{cite news}}: Невядомы параметр |deadurl= ігнараваны (прапануецца |url-status=) (даведка) Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 30 мая 2012. Праверана 18 сакавіка 2011.Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 30 мая 2012. Праверана 18 сакавіка 2011.
  17. ↑ 地震情報 - 2011年3月11日 15時6分 - 日本気象協会 tenki.jp(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 14 красавіка 2011. Праверана 18 сакавіка 2011.地震情報 - 2011年3月11日 15時15分 - 日本気象協会 tenki.jp(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 14 красавіка 2011. Праверана 18 сакавіка 2011.地震情報 - 2011年3月11日 15時26分 - 日本気象協会 tenki.jp(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 14 красавіка 2011. Праверана 18 сакавіка 2011.
  18. ↑ Earthquake Information. Japan Meteorological Agency. Праверана 11 March 2011.
  19. ↑ 地震調査委 想定外の連動地震 NHKニュース. .nhk.or.jp. Архівавана з першакрыніцы 14 сакавіка 2011. Праверана 12 March 2011.
  20. ↑ 時事ドットコム：Ｍ８．８、死者３００人超＝行方不明５４０人以上−大津波１０ｍ・宮城で震度７(недаступная спасылка). Jiji.com. Архівавана з першакрыніцы 13 снежня 2013. Праверана 12 March 2011.
  21. ↑ asahi.com（朝日新聞社）：地殻破壊３連鎖、計６分 専門家、余震拡大に警鐘 – 東日本大震災. Asahi.com. Праверана 13 сакавіка 2011.
  22. ↑ asahi.com（朝日新聞社）：「数キロ内陸まで津波」 東大地震研・佐竹教授 – 東日本大震災. Asahi.com. Праверана 12 March 2011.
  23. ↑ Japan Meteorological Agency | Earthquake Information. Jma.go.jp. Праверана 11 March 2011.
  24. ↑ "Massive quake strikes northern Japan". The Daily Yomiuri. 11 March 2011. Архівавана з арыгінала 12 мая 2013. Праверана 11 March 2011. {{cite news}}: Невядомы параметр |deadurl= ігнараваны (прапануецца |url-status=) (даведка) Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 12 мая 2013. Праверана 18 сакавіка 2011.Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 12 мая 2013. Праверана 18 сакавіка 2011.
  25. ↑ Lavelle, Michelle (14 March 2011). "Japan Battles to Avert Nuclear Power Plant Disaster". National Geographic News. Праверана 16 March 2011.
  26. ↑ EQECAT Analyzes Specific Exposures from Japan Quake/Tsunami. Insurance Journal. Wells Publishing (15 сакавіка 2011). Праверана 16 March 2011.
  27. ↑ Feb 22 2011 - Christchurch badly damaged by magnitude 6.3 earthquake(недаступная спасылка). Geonet. GNS Science (23 лютага 2011). Архівавана з першакрыніцы 28 жніўня 2012. Праверана 24 February 2011.
  28. ↑ USGS Energy and Broadband Solution(недаступная спасылка). Neic.usgs.gov. Архівавана з першакрыніцы 31 сакавіка 2011. Праверана 12 сакавіка 2011.
  29. ↑ USGS.gov: USGS WPhase Moment Solution(недаступная спасылка). Earthquake.usgs.gov. Архівавана з першакрыніцы 13 сакавіка 2011. Праверана 13 сакавіка 2011.
  30. ↑ NEWSru.co.il — навіны Ізраіля :: Геалагічная служба ЗША: у выніку землетрасення Японія зрушылася на 2,4 метра
  31. ↑ а б Chang, Kenneth (2011-03-13). "Quake Moves Japan Closer to U.S. and Alters Earth's Spin". New York Times. Праверана 2011-03-14.
  32. ↑ Rincon, Paul (14 March 2011). "How the quake has moved Japan". Праверана 15 March 2011.
  33. ↑ Reilly, Michael (12 March 2011). "Japan quake fault may have moved 40 metres". New Scientist. Праверана 15 March 2011.
  34. ↑ а б Chai, Carmen (11 March 2011). "Japan's quake shifts earth's axis by 25 centimetres". Montreal Gazette. Postmedia News. Архівавана з арыгінала 13 сакавіка 2011. Праверана 13 March 2011. {{cite news}}: Невядомы параметр |deadurl= ігнараваны (прапануецца |url-status=) (даведка)
  35. ↑ а б "Earth's day length shortened by Japan earthquake". CBS News. 13 March 2011. Архівавана з арыгінала 13 сакавіка 2011. Праверана 13 March 2011. {{cite news}}: Невядомы параметр |deadurl= ігнараваны (прапануецца |url-status=) (даведка)
  36. ↑ РИА Новости — землетрясение в Японии сместило ось земли на 15 сантиметров и сократило сутки на 1,6 микросекунды
  37. ↑ Harris, Bethan (14 March 2011). "Can an earthquake shift the Earth's axis?". BBC News. Праверана 15 March 2011.
  38. ↑ "Quake shifted Japan by over two meters". Deutsche Welle. March 14, 2011. Праверана March 14, 2011.
  39. ↑ Tsunami bulletin number 3. Pacific Tsunami Warning Center/NOAA/NWS (11 сакавіка 2011). Праверана 11 March 2011.
  40. ↑ Wire Staff. Tsunami warnings issued for at least 20 countries after quake. CNN (11 сакавіка 2011). Праверана 11 March 2011.
  41. ↑ PTWC warnings complete list. Праверана 11 March 2011.
  42. ↑ Distance between Dichato, Chile and Sendai, Japan is 17228km—the furthest possible distance on the earth is the semi-circumference, about 20,000 km
  43. ↑ Bloomberg: Chile Lifts Tsunami Alerts After Japan Quake Spawns Waves
  44. ↑ Tsunami Warning System information Архівавана 16 сакавіка 2011., Japan Meteorological Agency
  45. ↑ "Tsunami Information (Estimated Tsunami arrival time and Height)". 11 March 2011.
  46. ↑ 10-15 хвілін па адзнаках нямецкага сейсмолаг Rainer Kind из Helmholtz Research Centre for Geosciences in Potsdam у інтэрв’ю Japan’s tsunami victims only had 15 minutes warning, Deutsche Welle, March 12, 2011, accessed March 13, 2011.
  47. ↑ 15-30 хвілін па адзнаках В. В. Цітова, дырэктара the National Oceanic and Atmospheric Administration’s Center for Tsunami Research, у паведамленні Japan tsunami: Toll could rise to more than 1,300, NDTV-hosted copy of an article by Martin Fackler, The New York Times, March 12, 2011, accessed March 13, 2011.
  48. ↑ News: Tsunami rolls through Pacific, Sendai Airport under water, Tokyo Narita closed, Pacific region airports endangered. Avherald.com (6 ліпеня 2001). Праверана 11 March 2011.
  49. ↑ "10-meter tsunami observed in area near Sendai in Miyagi Pref". The Mainichi Daily News. 11 March 2011. Архівавана з арыгінала 12 сакавіка 2011. Праверана 11 March 2011. {{cite news}}: Невядомы параметр |deadurl= ігнараваны (прапануецца |url-status=) (даведка) Архіўная копія. Архівавана з першакрыніцы 12 сакавіка 2011. Праверана 18 сакавіка 2011.Архіўная копія. Архівавана з першакрыніцы 12 сакавіка 2011. Праверана 18 сакавіка 2011.
  50. ↑ World English. NHK (12 сакавіка 2011). Праверана 12 March 2011.
  51. ↑ "Earthquake, tsunami wreak havoc in Japan". rian.ru. 11 March 2011. Праверана 13 March 2011.
  52. ↑ Tsunami Information NUMBER 64 (Tsunami Observation), Japan Meteorological Agency, issued 18:05 JST 13 Mar 2011, accessed 14/03/2011. The Iwate Kamaishi-oki reading was obtained by GPS wave meter.
  53. ↑ Tsunami Information NUMBER 64 (Tsunami Observation), Japan Meteorological Agency, issued 18:05 JST 13 Mar 2011, accessed 14/03/2011. This link shows detail for the Tohoku district.
  54. ↑ Tsunami Information NUMBER 64 (Tsunami Observation), Japan Meteorological Agency, issued 18:05 JST 13 Mar 2011, accessed 14/03/2011. This link shows detail for the Kanto/Chubu district.
  55. ↑ Japan:Live report.
  56. ↑ Хваля вышынёй 2 метры дасягнула берагоў вострава Ітуруп на Курылах. Русская служба новостей (11 сакавіка 2011). Праверана 11 сакавіка 2011.
  57. ↑ а б в Japan earthquakes — live updates.
  58. ↑ Japan : Continuing strong aftershocks are hitting the greater quake area (Part 4) Архівавана 19 сакавіка 2011.
  59. ↑ а б в г Фондавыя рынкі Еўропы падаюць з-за землетрасення ў Японіі Архівавана 12 лютага 2012.
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Землетрасенне_ў_Японіі_(2011)&oldid=4643556"