Каламянка

Каламянка
Матэрыял	гарус[d]
Эпоха	XVIII стагоддзе
Метад вырабу	glazing[d], палатно і brocading[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

І. Я. Рэпін. Партрэт М. Д. Ермакова. 1914. Пскоўская карцінная галерэя

Каламянка — шчыльная гладкая тканіна палатнянага перапляцення з лёну, часам з даданнем пянькі.

Паходжанне назвы тканіны пэўна не ўстаноўлена. М. Фасмер паказваў на запазычанне слова з латыні (лац.: camelaucium) праз нямецкую (ням.: Kalamank, Kalmank) і галандскую (нідэрл.: Kalamink) мовы. У слоўніку У. І. Даля каламянка вызначаецца як «паласатая пярэстая ваўняная даматканіна, на панёвы, запаслі». Напрыклад, у XIX—XX стагоддзях у Томскай і Пскоўскай губернях жанчыны насілі каламянкавыя спадніцы з васьмі палос шарсцяной паласатай даматканіны. Тым не менш, у другой палове XIX стагоддзя ў афіцыйных дакументах і мастацкай літаратуры пад каламянкай фігуравала аднакаляровая тканіна з лёну або пянькі. Ва У. І. Даля для такой беленай гладкай пяньковай або ільняной тканіны, падобнай на дэмікатон, ёсць назва «каламе́нок».

У «Рудзіне» ў І. С. Тургенева згадваецца паліто і фуражка з каламянкі. Ф. М. Дастаеўскі ў «Маленькіх малюнках» апісвае летні гардэроб заможнага мужчыны: каламянка, гетры і летні капялюш. Ільняная каламянка лічылася дарагой, для патаннення дадавалі пяньку. У А. П. Чэхава ў «Лішніх людзях» галоўны герой — «Павел Мацвеевіч Зайкін, член акруговага суда, высокі гарбаваты чалавек, у таннай каламенцы і з кукардай на палінялай фуражцы». Каламянку ткалі фабрычным спосабам і на ручных станках у хатніх умовах. Аж да 1950-х гадоў каламянку выпускаў Кастрамскі ільнокамбінат. У XX стагоддзі каламянку выраблялі ўжо толькі з лёну. З каламянкі, якая валодала высокімі гігіенічнымі ўласцівасцямі, звычайна шылі папулярныя летнія мужчынскія касцюмы, звычайна шэрага, бэжавага або белага колеру, а таксама форму марскіх афіцэраў. Белыя штаны з каламянкі згадваюць Ілья Ільф і Яўген Пятроў ў «Дванаццаць крэслаў».

Літаратура

• Беловинский Л. В. Коломянка // Иллюстрированный энциклопедический историко-бытовой словарь русского народа. XVIII — начало XIX в. / под ред. Н. Ерёминой. — М.: Эксмо, 2007. — С. 298. — 784 с. — 5000 экз. — ISBN 978-5-699-24458-4.
• Глинкина Л. А. Коломянка // Иллюстрированный словарь забытых и трудных слов русского языка: ок. 7000 единиц: более 500 ил. / Л. А. Глинкина; худож. М. М. Салтыков. — М.: Мир энциклопедий Аванта+, 2008. — С. 146. — 432 с. — ISBN 978-5-98986-208-5.
• Кирсанова Р. М. Коломянка // Костюм в русской художественной культуре 18 — первой половины 20 вв.: Опыт энциклопедии / под ред. Т. Г. Морозовой, В. Д. Синюкова. — М.: Большая Российская энциклопедия, 1995. — С. 136—137. — 383 с.: ил. с. — 50 000 экз. — ISBN 5-85270-144-0.
• Кирсанова Р. М. Коломянка // Розовая ксандрейка и драдедамовый платок: Костюм — вещь и образ в русской литературе XIX в. / под ред. Э. Б. Кузьминой. — М.: Книга, 1989. — С. 127—128. — 286 с. — 55 000 экз. — ISBN 5-212-00130-7.
• Коломёнок // Товарный словарь / И. А. Пугачёв (главный редактор). — М.: Государственное издательство торговой литературы, 1957. — Т. III. — Стб. 900. — 527 с.