Кальвінскі збор (Койданава)

Славутасць
Кальвінскі збор
Кальвінскі збор у Койданаве. Малюнак Н. Орды. 1876
53°41′26,71″ пн. ш. 27°07′39,89″ у. д.
Краіна	Беларусь
Горад	Дзяржынск
Канфесія	Кальвінізм
Тып будынка	збор
Архітэктурны стыль	готыка
Заснавальнік	Крыштаф Мікалай Радзівіл Пярун
Дата пабудовы	1613 год
Дата скасавання	1945
Стан	знішчаны
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Кальвінскі збор — кальвінскі храм, які існаваў у пачатку XVII — першай палове XX ст. ў мястэчку Койданава (з 1932 г. Дзяржынск).

Гісторыя

Койданаўскі збор. 1918

Пабудаваны ў 1613 г. у гатычным стылі па фундацыі Крыштафа Мікалая Радзівіла «Пяруна» на месцы старажытнага гарадзішча, вядомага пад назвай Койданаўскага замка. Пры будаўніцтве выкарыстоўвалі цэглу памерам 27х13х7 см на вапнава-пясчанай рошчыне. Перабудаваны ў 1884 г. У зборы захоўвалася Берасцейская Біблія 1563 года.

Койданаўская кальвінісцкая парафія існавала да 1913 г. У пачатку XX ст. яна ахоплівала 3 паветы (Мінскі, Ігуменскі, Навагрудскі) і налічвала каля 200 прыхаджан. Збор пацярпеў у савецка-польскую вайну, у 1920-я гг. у ім размяшчаліся бальшавісцкія армейскія склады, у 1930-я гг. разабраны на патрэбы будаўніцтва.

Астатні комплекс быў моцна пашкоджаны ў час Другой сусветнай вайны, пазней цалкам разабраны.

Архітэктура

Уяўляў сабой мураваны прамавугольны ў плане храм зальнага тыпу з пяціграннай алтарнай апсідай, абапал якое меліся две сакрысціі, і чатырох'яруснай (два ніжнія ярусы — чацверкі, астатнія — васьмерыкі) вежай-званіцай. Асноўны аб'ём, бакавыя сцены якога былі ўмацаваны контрфорсамі і прарэзаны арачнымі аконнымі праёмамі, быў накрыты высокім двухсхільным гонтавым дахам, на якім узвышаўся купал з пазалочанымі флюгерамі. Вежа-званіца з гадзіннікам і вялікім звонам у верхнім ярусе завяршалася шатром, сцены праразалі высокія арачныя вокны і круглыя байніцы.

Атларная частка збора

Кальвінскі збор і замак, 1918

Асноўны аб'ём падзяляўся чатырма васьміграннымі слупамі на тры нефы, што былі перакрыты зорчатымі скляпеннямі. Каля алтара размяшчалася разная дубовая кафедра. У другім ярусе вежы былі хоры, якія выходзілі ў галоўны неф храма балконам з размаляванай балюстрадай, арган перавезены ў 1866 г. з Мінскага касцёла бернардзінак.

План Койданаўскага замка

Тэрыторыя збора, абкружаная валамі і вадзяным ровам, была ўмацавана мураванай сцяной з двухсхільным гонтавым пакрыццём і дзевяццю круглымі ў плане двух'яруснымі абарончымі вежамі, якія мелі па шэсць байніц, завершанымі конусападобнымі дахамі. Цераз роў да брамы быў пракладзены драўляны мост вянковай канструкцыі з размаляванай балюстрадай. На тэрыторыі збору знаходзіўся аднапавярховы мураваны будынак плябаніі, накрыты гонтавым дахам, на асобным падвор'і — драўляныя будынкі двухкласнай кальвінскай школы, якая існавала да сярэдзіны XIX ст., шпіталя, жылыя і гаспадарчыя пабудовы.

Гл. таксама

• Койданаўскі замак

Літаратура

• Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Мн.: БелЭн, 1993. — 620 с. — ISBN 5-85700-078-5.
• Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі / АН БССР. Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору; Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, [1984—1988].
• Габрусь Т. В.. «Саборы помняць усё. Готыка і рэнесанс у сакральным дойлідстве Беларусі» (фота У. А. Багданава і з асабістага архіва Т. В. Габрусь). Мінск, «Беларусь», 2007 г. 167 с. ISBN 978-985-01-0714-5.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Кальвінскі збор (Койданава)
• Кальвінскі збор (Койданава) на сайце Radzima.org
• Гарадзішча Гаштольдава гара на сайце Глобус Беларусі (руск.)