Камбаджыйская кампанія

Камбаджыйская кампанія
Асноўны канфлікт: Вайна ў В’етнаме і Грамадзянская вайна ў Камбоджы
Карта, якая паказвае базы камуністычных сіл і дзеянні амерыкана-паўднёвав’етнамскіх войск у пачатку ўварвання.
Дата	29 красавіка — 22 ліпеня 1970
Месца	Камбоджа
Вынік	• Тактычная перамога ЗША і Паўднёвага В’етнама: знішчэнне часткі базавых лагераў ворага; • Стратэгічная перамога В’етконга і Паўночнага В’етнама: захвананне ЦУПВ.
Праціўнікі
Паўночны В’етнам В’етконг Чырвоныя кхмеры ЗША Паўднёвы В’етнам Кхмерская Рэспубліка
Камандуючыя
Фам Хунг Хаанг Ван Тай Рычард Ніксан Крэйтан Абрамс Лу Монг Лан До Цаа Чы Нгуен В’ет Тхань † Чан Куанг Кхой Лан Нол
Сілы бакоў
40 000 чалавек звыш за 100 000 чалавек
Страты
11 000 забітых і палонных 6 500 забітых і параненых
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Камбаджыйская кампанія (англ.: Cambodian Campaign) — агульная назва серыі ваенных аперацый, праведзеных амерыканскай і паўднёвав’етнамскай арміямі вясной—летам 1970 года, адна з найбуйнейшых падзей В’етнамскай вайны. У ходзе баявых дзеянняў у Камбоджы сілы саюзнікаў дамагліся пэўных поспехаў, значэнне якіх, аднак, застаецца дыскусійным. У той жа час у ЗША аперацыя была ўспрынята вельмі неадназначна і выклікала масавыя студэнцкія пратэсты.

Перадгісторыя

Згодна з Жэнеўскім пагадненням 1954 года, Камбоджа з’яўлялася нейтральнай дзяржавай. Аднак у ходзе вайны ў В’етнаме, якая разгарнулася ў канцы 1950-х гадоў, кіраўнік краіны прынц Нарадом Сіянук выявіў, што з-за свайго геаграфічнага становішча Камбоджа непазбежна апынецца ўцягнутай у гэты ўзброены канфлікт. У 1965 годзе Сіянук разарваў дыпламатычныя адносіны з ЗША, а неўзабаве падпісаў пагадненне з Паўночным В’етнамам, па якім армія апошняга, якая таемна ўдзельнічала ў баявых дзеяннях у Паўднёвым В’етнаме, атрымлівала права на выкарыстанне ўсходніх раёнаў Камбоджы ў сваіх мэтах, што супярэчыла нейтральнаму статусу краіны, хоць да гэтага часу паўднёвав’етнамскімі партызаны ўжо размяшчалі тут базавымі лагерамі. Паколькі фармальна Камбоджа захоўвала нейтралітэт, прэзідэнт ЗША Ліндан Джонсан забараніў амерыканскай арміі праводзіць якія-небудзь баявыя аперацыі на яе тэрыторыі. Карыстаючыся гэтым, падраздзяленні НФВПВ і паўночнав’етнамскай арміі перасякалі мяжу, выконвалі пастаўленыя перад імі баявыя задачы ў Паўднёвым В’етнаме, а затым адыходзілі назад для папаўнення страт і адпачынку, ведаючы, што праціўнік не будзе іх пераследваць.

Да 1970 годзе ў Камбоджы ішла грамадзянская вайна. Партызаны мясцовага камуністычнага руху, вядомыя як «чырвоныя кхмеры», вялі барацьбу супраць цэнтральнага ўрада. Гэта вымусіла прынца Сіянука пайсці на збліжэнне з ЗША і даць маўклівую згоду на правядзенне таемных авіяцыйных бамбардзіровак усходніх раёнаў краіны (Аперацыя «Меню»). У сакавіку 1970 года, калі Сіянук знаходзіўся на адпачынку ў Францыі, у Камбоджы адбыўся ваенны пераварот, у выніку якога да ўлады прыйшоў праамерыканскі прэм’ер-міністр (і па сумяшчальніцтве міністр абароны) генерал Лан Нол. Практычна адразу пасля прыходу да ўлады Лан Нол забараніў партызанам НФВПВ выкарыстоўваць марскі порт Сіануквіль для транспарціроўкі зброі і харчоў, а ад арміі Паўночнага В’етнама запатрабаваў пакінуць краіну. У адказ на гэта паўночнав’етнамцы разгарнулі буйное наступленне супраць урадавых сіл. Да сярэдзіны красавіка камбаджыйская армія знаходзілася ў цяжкім становішчы, і гаворка ішла пра жыццё або смерці ўрада Лан Нола.

Тым часам у адміністрацыі ЗША разгарнулася дыскусія, ці варта аказаць ваенную дапамогу Лан Нолу, і калі так, то ў якой форме. Дамінуючай была ідэя наземнага ўварвання. Не ўсе члены адміністрацыі падтрымлівалі яе (у прыватнасці, супраць выступаў міністр абароны Мелвін Лэйрд), аднак прэзідэнт Рычард Ніксан 26 красавіка ўхваліў аперацыю.

Уварванне ў Камбоджу пераследвала шэраг мэтаў, у тым ліку:

• Аказаць падтрымку ўрадавым войскам Лан Нола;
• знішчыць базы НФВПВ і паўночнав’етнамскай арміі ва ўсходняй частцы краіны;
• прадэманстраваць Паўночнаму В’етнаму, што адміністрацыя ЗША, працягваючы мірныя перамовы ў Парыжы, гатова пры неабходнасці распачаць рашучыя дзеянні на поле бою;
• праверыць, наколькі палепшылася баяздольнасць паўднёвав’етнамскай арміі ў выніку правядзення праграмы «в’етнамізацыі»;
• знайсці і знішчыць Цэнтральнае ўпраўленне Паўднёвага В’етнама, галоўны штаб камуністычных сіл на поўдні (гэтая мэта была фармальна абвешчана Ніксанам сярод асноўных, фактычна ж з’яўлялася другараднай).

Уварванне

Наступленне ў «Дзюбе папугая» (на захад ад Сайгона) і «Рыбалоўным кручку» (паўночней Сайгона). Гэтыя раёны атрымалі свае назвы за характэрную форму на карце. Існавалі таксама раёны «Крыло анёла» і «Сабачая морда», дзе таксама праводзіліся наступальныя аперацыі.

Уварванне ў Камбоджу праводзілася сіламі амерыканскай і паўднёвав’етнамскай армій і ўяўляла сабой серыю з 13 асобных аперацый, у якіх прымалі ўдзел у агульнай складанасці ад 80 да 100 тысяч вайскоўцаў. Паўднёвав’етнамскай армія ўжо здзейсніла некалькі разведвальных вылазак у Камбоджу на працягу сакавіка—красавіка. Яна пачала асноўную частку ўварвання 30 красавіка ў раёне «Дзюба папугая» на захад ад Сайгона. На наступны дзень аб’яднаныя амерыкана-в’етнамскія сілы разгарнулі наступленне ў раёне «Рыбалоўны кручок». Аб размаху аперацыі кажа той факт, што з амерыканскага боку ў ёй былі задзейнічаны часці і падраздзяленні пяці дывізій. Насуперак чаканням, яны не сустрэлі сур’ёзнага супраціву. Асноўная частка паўночнав’етнамскага войска ў гэты час змагалася на Заходнім фронце супраць урадавай арміі Камбоджы, а падраздзяленні, якія ахоўвалі базавыя лагеры, вялі супраць сіл ўварвання толькі адцягваючыя дзеянні. Да прыкладу, дзве брыгады амерыканскай 4-й пяхотнай дывізіі сустрэлі моцнае супрацьдзеянне праціўніка падчас высадкі з верталётаў, але ў наступныя дзесяць дзён знаходжання ў Камбоджы мелі толькі адзін сур’ёзны агнявы кантакт.

Працягваючы паглыбляцца на тэрыторыю Камбоджы, амерыканскія і паўднёвав’етнамскія войскі знаходзілі велізарныя склады зброі, харчоў і базавыя лагеры праціўніка. Так, лагер, які атрымаў назву «горад» (The City), складаўся з 400 жылых пабудоў, меў аўтарамонтную майстэрню, шпіталь, 18 сталовых і нават плавальны басейн. Захопленыя падчас аперацыі трафеі былі самымі буйнымі за ўсю вайну.

Рэакцыя

Рычард Ніксан на прэс-канферэнцыі, прысвечанай пачатку аперацыі ў Камбоджы. 30 красавіка 1970 года

Уварванне ў Камбоджу выклікала ў ЗША самыя бурныя студэнцкія пратэсты за ўвесь перыяд вайны ў В’етнаме. Многія лічылі, што Ніксан, які перамог на прэзідэнцкіх выбарах з абяцаннямі аб дасягненні «ганаровага міру» ў Індакітаі, залучыў краіну ў новую вайну ў рэгіёне. Па ўсёй дзяржаве дэманстрантамі было спалена 30 будынкаў Службы падрыхтоўкі афіцэраў запасу. У 16 штатах для захавання грамадскага парадку мясцовыя ўлады выклікалі Нацыянальную гвардыю. Напружаная абстаноўка прывяла да трагедый: 4 мая ў Кенцкім універсітэце салдаты Нацыянальнай гвардыі па невядомай прычыне адкрылі агонь па натоўпе, забіўшы чатырох чалавек. Гэта падзея атрымала велізарны рэзананс. У Джэксанаўскім універсітэце загінулі два чалавекі. Аднак калі з боку студэнцтва ўварванне выклікала аднагалосны пратэст, то амерыканскае грамадства ў цэлым успрыняла аперацыю ў Камбоджы не так адназначна. Апытанні паказвалі, што 50 % амерыканцаў падтрымліваюць дзеянні Ніксана. У Нью-Ёрку прайшла 100-тысячная дэманстрацыя ў падтрымку аперацыі ў Камбоджы.

Перад тварам масавых пратэстаў Ніксан устанавіў мяжу прасоўвання амерыканскіх падраздзяленняў углыб тэрыторыі Камбоджы і абвясціў, што войскі ЗША пакінуць тэрыторыю краіны 30 чэрвеня, што і было ажыццёўлена. Паўднёвав’етнамская армія, не звязаная якім-небудзь палітычнымі абмежаваннямі, заставалася ў Камбоджы яшчэ некаторы час і аказала прамую падтрымку войскам Лан Нола.

Вынік

Вынікі Камбаджыйскай кампаніі працягваюць заставацца дыскусійнымі. У ходзе ўварвання загінула больш за 400 амерыканскіх і каля 800 паўднёвав’етнамскіх салдат. Страты паўночнав’етнамцаў ацэньваюцца ў 13 тысяч чалавек забітымі і палоннымі. Лічыцца, што аперацыя значна адтэрмінавала бліжэйшае буйнае наступленне паўночнав’етнамскіх войскаў у Паўднёвым В’етнаме, падаўшы ЗША дадатковы час на правядзенне праграм «в’етнамізацыі» і прымірэння сельскіх раёнаў. Захопленыя трафеі былі значнымі (адных толькі боепрыпасаў 1800 тон).

Насуперак некаторым сцвярджэнням, уварванне 1970 года не з’яўляецца пачаткам грамадзянскай вайны ў Камбоджы. Баявыя дзеянні ў краіне ішлі з 1967—1968, а значная эскалацыя адбылася ў сакавіку 1970 года, гэта значыць яшчэ да ўварвання. З гэтага моманту, аднак, ЗША пачалі аказваць актыўную ваенную і фінансавую дапамогу рэжыму Лан Нола. Амерыканская авіяцыя аказвала падтрымку камбаджыйскай арміі, а паўднёвав’етнамскія войскі яшчэ некалькі разоў урываліся ў прыгранічныя раёны.

Адносна паспяховыя дзеянні паўднёвав’етнамскай арміі ў Камбоджы былі ўспрыняты амерыканскай адміністрацыяй як вялікае дасягненне «в’етнамізацыі». Гэта адыграла сваю ролю ў прыняцці рашэння аб уварванні ў Лаос у 1971 годзе. Аднак не быў улічаны той факт, што ў Камбоджы паўднёвав’етнамская армія ўзаемадзейнічала з амерыканскімі наземнымі войскамі, а супраціў ворага быў адносна слабым. На лаоскім фронце, у зусім іншых умовах, паўднёвав’етнамцы пацярпелі паразу.

Літаратура

• Дэвидсон Ф. Б. Война во Вьетнаме (1946—1975) = Vietnam at War: The History 1946—1975. — М.: Изографус, Эксмо, 2002.— С. 816.
• Гордиенко А. Н. Войны второй половины XX века. — Мн., 1998. ISBN 985-437-507-2

Спасылкі

• Jeremiah S. Boenisch. The Cambodian Incursion: A Hard Line for Change (англ.)