Камера дэльі Спозі

Камера дельі Спозі, Камера пікта (італ.: Camera degli Sposi, Camera picta — «шлюбны палац», «распісаны пакой») — памяшканне ў Палаца Дукале (руск.) (бел. ў Мантуі, распісанае фрэскамі Андрэа Мантэньі ў 1465—1474 гадах па замове маркіза Лудавіка III Ганзага (руск.) (бел., знакамітая дзякуючы высокай якасці малюнкаў, якія ўключаюць каля 30 партрэтных фігур, і ўмеламу выкарыстанню перспектыўных падманак (плафон столі)^[1].

Мантэнья (як сведчыць аўтарскае графіці на адхоне вакна паўночнай сцяны) пачаў сваю працу 16 чэрвеня 1465 года. Але фактычна роспіс ствараўся пазней, пасля яго паездкі ў Фларэнцыю і Пізу (1466 — 67) і цалкам быў скончаны ў 1474 годзе. Магчыма, за час працы, якая перарывалася неаднаразова, першапачатковая праграма магла некалькі разоў змяняцца з-за пажаданняў заказчыка.

Пакой 8х8 м знаходзіцца на 2-м (парадным) паверсе кутняй паўночна-ўсходняй вежы Замка св. Георгія (італ.) (бел., уключанага ў комплекс пабудоў Палаца Дукале (руск.) (бел.. Замак у момант роспісу пакоя меў цэлую анфіладу парадных пакояў, у якую і была ўключана гэтая Камера. З вокнаў адкрываўся від на Сярэдняе возера, дамбу і Мост св. Георгія. Магчыма, менавіта гэты від Мантэнья захаваў у сваёй карціне «Успенне Марыі (ісп.) (бел.» (каля 1462, Прада), якая знаходзілася ў капэле таго ж замка, таксама распісанай яго фрэскамі (не захаваліся).

Назва[правіць | правіць зыходнік]

У часы Мантэньі яна звалася проста Камера пікта. Традыцыйнае найменне пакоя ўпершыню з’яўляецца толькі ў XVII стагоддзі, у складанні Карла Рыдольфа пра венецыянскіх жывапісцаў. Звычайна мяркуюць, што ён кіраваўся прысвячальным надпісам над галоўнымі дзвярыма, дзе згадваюцца супругі Ганзага — Лудавіка і Барбара; але Грашчанкаў паказвае, што правільней думаць, што ён абапіраўся на даўнія ўяўленні аб прызначэнні гэтага пакоя. З лістоў маркіза Ладавіка Гонзага 1462 і 1474 вядома, што памяшканне служыла яму спальняй і там стаяў ложак. Гэта значэнне пакой меў і раней (1457), да таго, як Мантэнья распісаў яе. Таксама ў ім ладзілі ўрачыстыя прыёмы, магчыма, ён памяняў сваё прызначэнне з-за жадання гаспадароў дэманстраваць яе.

Фрэскі[правіць | правіць зыходнік]

Невялікі пакой з плоскім скляпеннем на распалубках дзякуючы жывапісу рассунуўся ўшыркі, паколькі ілюзіяністычная дэкарацыя сцен і своду напоўніла яе святлом і паветрам. Грунтуючыся на пятах арак (утвораных распалубкамі скляпення і адзначаных ляпнымі кансолямі) мастак падзяліў усе сцены на 12 роўных участкаў. Яны падзеленыя лёгкімі намаляванымі «слупамі», якія абапіраюцца на быццам бы мармуровы цокаль (90 см), які апяразвае усе сцены і упрыгожаны 3 радамі медальёнаў са ўстаўкамі з каляровых мармураў у венецыянскім стылі. Эфект сцэны ўзмоцнены тым, што на ўсіх сценах на ўзроўні пят арак намаляваныя металічныя стрыжні, да якіх быццам бы падвешаныя цяжкія скураныя «заслоны» з цісненнем пазалочаным арнаментам. У пралётах з фігурамі заслоны рассунутыя, а іх канцы «падкасаныя» за слупы.

У сценах знаходзяцца розныя па памерах і вышыні рэльефныя парталы 2 дзвярэй, 2 вакны, асіметрычна размешчаныя на паўночных і ўсходніх сценах, і 1 апраўленне нішы вялікага каміна на паўночнай сцяне. У шматлікіх фігурах фрэсак прадстаўлена шырокая сям’я маркіза, яго набліжаныя і слугі. Гэтыя сцэны трактаваныя з такой жыццёвай непасрэднасцю і апавядальнай канкрэтнасцю, што здаюцца выявай нейкіх рэальных падзей.

Разглядаць фрэскі лепш за ўсё з «завешанага» кута пакоя, ідучы поглядам злева направа, ад нізка размешчанай «Сустрэчы» (90 см над узроўнем падлогі) да высока паднятага «Двара» (250 см), каб потым спусціцца позіркам па прыступках, намаляваных справа ад каміна. Мастак тонка разлічыў чаргаванне рухомых і нерухомых фігур, разумовых уздымаў і спускаў. Неба за спіной фігур глядзельна аб’ядноўвае ўсю панараму пакоя.

Паўночная сцяна[правіць | правіць зыходнік]

На паўночнай сцяне напісана Прыдворная сцэна, якая паказвае заказчыка (у неафіцыйным строі) і яго жонку Барбару Брандэрбургскую (руск.) (бел., якая сядзіць у асяроддзі сваякоў, а група прыдворных запаўняе астатнюю прастору малюнка — закрыты двор-садок (gardino secreto). Да маркіза падыходзіць яго сакратар Марсілія Андрэасі і, схіліўшыся, нешта яму паведамляе. У руках у маркіза разгорнуты ліст. Якую навіну прыносяць Лудавіка невядома, вылучалася шмат версій, з якіх найбольш праўдападобнай В. М. Грашчанкаў лічыць вестку аб абранні яго другога сына Франчэска Ганзага (італ.) (бел. кардыналам (канец 1461).

Аздабленне агароджы на заднім плане паўтарае дэкор цокаля сцен і балюстрады «акна» скляпення. Нізкая кропка гледжання ўзмацняе манументальнасць фігур. Дзве фігуры ў самай абзы надкаміннага карніза амаль ўрываюцца ў рэальную прастору пакоя.



Маркіз Ладавіка Ганзага і яго сакратар Марсілія Андрэасі		Паўночная сцяна		Барбара Ганзага

Заходняя сцяна[правіць | правіць зыходнік]

На заходняй сцяне знаходзіцца Сцэна сустрэчы. Ладавіка Ганзага напісаны ў афіцыйным строі, ён сустракае свайго сына кардынала Франчэска Ганзага (а таксама, па састарэлай версіі, імператара Фрыдрыха III і караля Крысціяна I Дацкага). Гэтая сцяна — найбольш асветленая, і яе кампазіцыя трактавана як пейзажная панарама, якая сыходзіць удалячынь.

У гэтай фрэсцы бачылі сцэну сустрэчы маркіза з яго сынам, новаабраным кардыналам Франчэска (канец 1461), але часцей — іх больш познюю сустрэчу (жнівень 1472). У хроніцы Андрэа Сківенолья распавядаецца, як кардынал пасля лячэння на водах паблізу Балонні вярнуўся ў мантыі з усёй сваёй світай (куды ўваходзіў і Мантэнья) і быў урачыста сустрэты бацькам ля горада, у мястэчку Банданела. Будучы біскупам Мантуі, кардынал павінен быў прысутнічаць на закладцы новай царквы Сант-Андрэа (руск.) (бел. па праекце Леона Батыста Альберці. Маркіз надаваў вялікае значэнне гэтаму храму, перамовы пра яго з Папам вёў менавіта кардынал. Існуюць і іншыя версіі, наконт таго, якая іменна падзея намалявана ў гэтай фрэсцы.

Над дзвярыма напісаны карагод пуці, якія нясуць залатую дошку з лацінскім надпісам, які увекавечвае працу над роспісам і ўслаўляе заказчыкаў і мастакоў: «яснавяльможны Ладавіка, другому маркізу Мантуанскому, уладару цудоўнаму і ў веры непахіснаму, і яснавяльможнай Барбары, яго жонцы, жанчыне непараўнальнай славы, іх Андрэа Мантэнья, падуанец, скончыў гэты сціплы твор у іх гонар у 1474».



Дзеці Джанфранчэска і Сіджызмонда Ганзага		Сустрэча з кардыналам Франчэска Ганзага		Дэталь пейзажнага фону

Паўднёвая і ўсходняя сцены[правіць | правіць зыходнік]

Паўднёвая і ўсходняя сцяна, а таксама пралёт з акном на паўночнай сцяне паказаны цалкам «прыкрытымі» ілюзорнымі скуранымі завесамі, якія імітавалі сапраўдныя шторы з кордаўскай скуры, якія калісьці ўпрыгожвалі гэтыя сцены і вокны. У люнетах над завесамі (упрыгожанымі зялёнымі гірляндамі з пладамі і эмблемамі Ганзага) бачна блакітнае неба.

Плафон столі[правіць | правіць зыходнік]

Плафон столі візуальнымі сродкамі зроблены так, што ствараецца ўражанне, быццам «аркады» калоннай залы нясуць нервюрнае скляпенне, якое ўздымаецца ўверх i завяршаецца купалам. Пакой здаецца высокім, хоць у рэальнасці яго вышыня не перавышае 7 метраў. Архітэктурныя «чляненні» і «рэльефы» скляпення напісаныя шэрым тонам, іх фон імітуе залатую мазаіку. У цэнтры скляпення намалявана круглае акно, праз якое відаць блакітнае неба, а «святло», што льецца з яго, быццам кідае блікі і цені на фігуры ў балюстрады акна і «рэльефы» скляпення. Шырокая круглая рама, упрыгожаная гірляндамі, невялікае «акно» прыкметна вылучаецца ў дэкоры збору. 8 ромбападобных секцый скляпення ўпрыгожаны медальёнамі ў вянках з партрэтамі рымскіх імператараў, якія трымаюць пуці. У 12 распалубках намаляваныя подзвігі Геракла і сцэны з гісторыі Арфея і Арыёна (руск.) (бел., легендарных музыкаў старажытнасці, служыцеляў Апалона — гэта асацыяцыі з геніямі гаспадара дома і магло намякаць на яго любоў да музыкі. Гэтыя «рэльефы» all'antica і светлавы окулюс (англ.) (бел. надаюць пакою важнае адценне класіцызаванасці па тыпу старажытнарымскага дома.

Акно акружана скразной балюстрадай, складзенай з тых жа дэкаратыўных элементаў, што і цокаль сцен унізе. Над ёй з дакладным улікам рэзкіх перспектыўных скарачэнняў «змешчана» кадка з карлікавым апельсінавым дрэвам, якая быццам пагражае абрынуцца ўніз і сваім краем дадаткова абапіраецца на драўляную палку, як бы падстаўленую ў апошні момант. Магчыма, тут прысутнічае сімволіка — апельсінавыя плады і кветкі з даўніх часоў звязаныя са шлюбам і пладавітасцю. Побач сядзіць паўлін — сімвал Геры/Юноны, які пазначае шлюбную згоду. Па абодва бакі балюстрады гуляюць пуці, прасоўваючы голавы паміж яе калонкамі: адзін са стралой, другі з вянком, трэці трымае яблык (атрыбут Венеры), быццам збіраючыся кінуць яго ўніз. Разам з імі ўніз зазіраюць усмешлівыя маладыя жанчыны: нейкая матрона (яе памылкова прымалі за партрэт маркізы), чарнаскурая рабыня ў стракатай чалме. З іншага боку кадкі з апельсінамі — тры служанкі, адна з распушчанымі валасамі і грэбнем раніцы (гэта вястункі хуткай раніцы).