Канстанцін Фёдаравіч Калайдовіч

Канстанцін Фёдаравіч Калайдовіч
Род дзейнасці	гісторык
Дата нараджэння	19 (30) мая 1792
Месца нараджэння	Ялец, Ялецкі павет[d], Арлоўскае намесніцтва[d], Расійская імперыя
Дата смерці	16 (28) красавіка 1832 (39 гадоў)
Месца смерці	Масква, Маскоўская губерня, Расійская імперыя
Бацька	Ф. Д. Калайдовіч[d]
Альма-матар	Імператарскі Маскоўскі ўніверсітэт
Член у	Пецярбургская акадэмія навук Таварыства аматараў расійскай славеснасці Маскоўскае таварыства выпрабавальнікаў прыроды[d]
Узнагароды і прэміі

Канстанцін Фёдаравіч Калайдовіч (30 мая 1792 — 28 красавіка 1832) — рускі гісторык, археограф, філолаг, даследчык мовы і побыту беларусаў, член-карэспандэнт Пецярбургскай АН.

Біяграфія

Сын Ф. Д. Калайдовіча, брат Івана і Пятра Калайдовічаў; самы вядомы член гэтай сям’і Канстанцін Калайдовіч нарадзіўся ў 1792 годзе (крыніцы паказваюць месяцам нараджэння май ці снежань, а месцам нараджэння Ялец, хаця яго ўнучка паказвала на Кіеў).

Вучыўся ў Ялецкім народным вучылішчы і ў Кіева-Магілянскай акадэміі. Пасля таго, як сям’я пераехала ў Маскву, вучыўся «на сваім кошце» ў гімназіі Маскоўскага ўніверсітэта. У 1807—1810 гадах вучыўся на славесным аддзяленні Маскоўскага ўніверсітэта, які скончыў са званнем кандыдата славесных навук. Яго настаўнікам быў прафесар Р. Ф. Цімкоўскі Архівавана 29 красавіка 2022.; па ўспамінах Калайдовіча ў лісце да С. Н. Глінкі, ён у той час часта наведваў Карамзіна, быў шмат абавязаны Бекетава.

Яшчэ ў 1810 годзе ён быў прыняты ў таварыства выпрабавальнікаў прыроды, а потым заняўся літаратурай і старажытнасцямі і з 1811 года быў сапраўдным членам у маскоўскіх таварыствах аматараў славеснасці і гісторыі і старажытнасцей. Пачаў друкавацца ў «Весніку Еўропы», з 1813 года — пераважна артыкулы археалагічнага зместу.

Навуковая дзейнасць

У 1811—1812 гадах выкладаў расійскую гісторыю і геаграфію ў Маскоўскім універсітэцкім высакародным пансіёне Архівавана 29 красавіка 2022. і ўніверсітэцкай гімназіі. У 1812 годзе служыў у Маскоўскім апалчэнні. У маскоўскім пажары 1812 года згарэў дом Калайдовічаў («на Цвярской, каля Калядаў на Палашах»), загінулі бібліятэка, мінералагічны збор і нумізматычная калекцыя Калайдовіча. Вярнуўшыся ў Маскву, ён аднавіў выкладанне ў высакародным пансіёне.

З 28 красавіка 1813 г. служыў у Маскоўскім архіве замежных спраў. У 1813—1814 гг. займаўся навуковымі пошукамі для АІДР у маскоўскіх і навакольных кляштарных бібліятэках; у 1813 годзе выявіў тварэнні Іаана Экзарха «Багаслоўе» і «Шастоднеў», сачыненні Кірылы Тураўскага, прыпіску Даміда на Пскоўскай Апосталі 1307 г., якая суадносіцца са «Словам пра паход Ігаравы», у 1814 годзе.

У перыяд 25 снежня 1814 г. — 11 студзеня 1815 г. здзейсніў паездку па Уладзімірскай губерні для збірання старажытнасцяў. Не маючы сродкаў для перамяшчэння, падрабіў падарожную, у чым быў выкрыты гараднічым г. Дыванова, арыштаваны і заправоджаны пад канвоем назад у Маскву. Каб усцерагчы Калайдовіча ад далейшых разглядаў, бацька абвясціў яго псіхічнахворым і 1 лютага 1815 года змясціў у маскоўскі дом вар’ятаў («Матроская цішыня»), адкуль 15 ліпеня ён быў адпраўлены ў Мяфодзіеў. на пакаянні" было умовай атрымання свабоды пасля знаходжання ў доме для вар’ятаў. У 1816 годзе жыў у Калузе, дзе знайшоў экзэмпляр рукапісу Кіршы Данілава «Старажытнарускія вершы»; яна была выдадзена Калайдовічам у 1818 годзе з грунтоўнай прадмовай, якая прадстаўляе першы вопыт даследавання рускага быліннага эпасу.

У 1817 годзе ў Васкрасенскім манастыры Архівавана 29 красавіка 2022. ім быў знойдзены «Ізборнік Святаслава 1073 года». У гэтым жа годзе ён быў запрошаны ў археалагічны гурток канцлера графа Румянцава, дзе ў якасці контр-карэктара Камісіі друкавання дзяржаўных грамат і дагавораў пры Маскоўскім архіве Калегіі замежных спраў удзельнічаў у падрыхтоўцы да выдання II—IV тамоў «Зборы дзяржаўных грамат і дагавораў» (ЗГГД).). У 1822 годзе атрымаў ордэн Св. Ганны 3-й ступені і быў прыняты на сапраўдную службу ў Архіў Калегіі замежных спраў, 20 кастрычніка 1822 года, пасля выдання 2-га тома СГГД, быў прызначаны галоўным наглядчыкам Камісіі друкавання дзяржаўных грамат і дагавораў (да 1826 г.); 12 студзеня 1823 года праведзены ў калежскія сакратары; у 1824 годзе імператрыцай Лізаветай Аляксееўнай быў падараваны залатой табакеркай; у 1826 годзе падараваны брыльянтавым пярсцёнкам; 22 студзеня 1826 года атрымаў чын тытулярнага саветніка, а 6 снежня таго ж года ўзнагароджаны ордэнам Св. Уладзіміра 4-й ступені. У 1824—1828 гг. удзельнічаў у выданні 4-га тома СГГД.

Сапраўдны член Маскоўскага таварыства гісторыі і старажытнасцей Расійскіх і Таварыства аматараў расійскай славеснасці (1822). Член-карэспандэнт Санкт-Пецярбургскай Акадэміі навук (1825). Член Маскоўскага таварыства выпрабавальнікаў прыроды (з 1827).

У канцы 1827 года атрымаў дазвол на выданне часопіса «Рускі глядач», у якім меў намер знаёміць публіку са знойдзенымі помнікамі і дакументамі, з якіх толькі невялікая частка стала здабыткам навукі. Аднак цяжкая душэўная хвароба перашкодзіла яму ажыццявіць задуманае. Хаця праз год псіхічная хвароба прайшла, цялесныя хваробы неўзабаве прывялі да яго смерці. П. А. Бяссонаў указаў дату смерці 19 красавіка 1832 года. Аднак па надпісе на надмагільным помніку і па сведчанні ўнучкі памёр ён 16 (28) красавіка 1832 года. А 19 красавіка адбылося адпяванне і пахаванне на Ваганькаўскіх могілках; магіла згублена.

Паперы Калайдовіча пасля яго смерці былі набыты М. П. Пагодзіным.

Акрамя «Весніка Еўропы», яго працы былі надрукаваны ў «Паўночным архіве» (1823), «Сыне айчыны(недаступная спасылка)» і ў Працах таварыстваў: гісторыі і старажытнасцей Расійскіх; аматараў славеснасці.

З 1820 года ён быў жанаты з дачкой бранніцкага павятовага суддзі, Кацярынай Мікіцічнай Ісакавай і меў сына Мікалая і трох дачок.

Працы

• Плён прац маіх, або Сачыненні і пераклады. — М., 1808.
• Вестка пра старажытнасці славяна-рускіх і пра Ігната Ферапонтавіча Ферапонтава, першага збіральніка гэтых. — М., 1811.
• Старажытныя рускія вершы. — М., 1814, 1818 (2-е выд.).
• Рускія памятнасці. Ч. I. — М., 1815 (выданне Таварыства гісторыі і старажытнасцяў).
• Законы Вял. Кн. Іаана Васільевіча і Судзебнік Цара і Вэл. Кн. Іаана Васільевіча, з дадатковымі ўказамі. — М., 1819.
• Помнікі рускай славеснасці XII стагоддзя. — М., 1821.
• Лісты да А. Ф. Маліноўскага пра археалагічныя даследаванні ў Разанскай губерні, з малюнкамі. — М., 1823.
• Ліст К. Ф. Калайдовіча да праасвяшчэннага Амуросію (выдумшчыка Гісторыі расійскай іерархіі) // Рускі архіў. — 1869. — Вып. 10. — Стб. 1715—1717.
• Ян, экзарх Балгарскі. — М., 1824.
• Гістарычнае і тапаграфічнае апісанне мужчынскага манастыра св. цудатворца Мікалая, што на Песнашах. — М., 1837.
• Апісанне рукапісаў Талстога.
• Урывак яго запісак у «Летапісах рускай літаратуры» Ціханравава, IV, стар. 81—116.

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. — Мінск, 1998. — Т. 7. — С. 448.
• Культура Беларусі : энцыклапедыя : [у 6 т.]. — Мінск, 2013. — Т. 4. — С. 267—268.
• Республика Беларусь : энциклопедия : [в 7 т.]. — Минск, 2006. — Т. 3. — С. 834—835.
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі : у 6 т. — Мінск, 1997. — Т. 4. — С. 15.
• Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі : у 5 т. — Мінск, 1985. — Т. 2. — С. 621.
• Калайдовіч, Канстанцін Фёдаравіч // Энцыклапедычны слоўнік Бракгаўза і Ефрона: у 86 т. (82 т. і 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
• Калайдовіч Канстанцін Фёдаравіч // Вялікая расійская энцыклапедыя: [у 35 т.] / гл. рэд. Ю. С. Осіпаў. — М.: Вялікая расійская энцыклапедыя, 2004—2017.
• Сакалова Л. В. Калайдовіч Канстанцін Фёдаравіч // Праваслаўная энцыклапедыя. — М., 2012. — Т. XXIX: «Да — Каменац». — С. 414—418. — 752 с. — 39 000 экз. — ISBN 978-5-89572-025-7.
• Андрэеў А. Ю. КАЛАЙДОВІЧ Канстанцін Фёдаравіч // Імператарскі Маскоўскі ўніверсітэт: 1755—1917: энцыклапедычны слоўнік / складальнікі А. Ю. Андрэеў, Д. А. Цыганкоў. — М .: Расійская палітычная энцыклапедыя (РАССПЭН), 2010. — С. 289—290. — 2000 экз. — ISBN 978-5-8243-1429-8.
• Бяссонаў П. А. Канстанцін Фёдаравіч Калайдовіч: Біягр. нарыс. I—II. — Масква: тып. А. Сямёна, 1861—1862.
• Генадзі Г. Н. Даведачны слоўнік аб рускіх пісьменніках і вучоных, якія памерлі ў XVIII і XIX стагоддзях, і спіс рускіх кніг з 1725 па 1825. Т. 2. — Берлін: Типогр. Розенталя і Ко., 1880. [Рэпрынт як том 156/2 у серыі «Slavic printings and reprintings», The Hague, Paris: Mouton; Vaduz: Europe printing, 1969.]
• Шыраеў Н. Л. Памяці К. Ф. Калайдовіча // Гістарычны веснік. — 1893. — Т. 51. — № 1. — С. 257—260.