Канфлікт у Македоніі (2001)

Канфлікт у Македоніі
Асноўны канфлікт: Югаслаўскія войны
Рэгіёны Македоніі, у якіх вяліся ваенныя дзеянні
Дата	22 студзеня — 12 лістапада 2001
Месца	Македонія
Прычына	імкненне албанцаў да незалежнасці
Вынік	Охрыдскае пагадненне: перамога македонскіх сіл, пераход да наладжвання мірнага жыцця, працяг партызанскага змагання
Праціўнікі
Македонія: Узброеныя сілы Паліцыя Ратніцкія фармаванні Пры падтрымцы: KFOR Украіна (пастаўкі зброі) Вялікабрытанія Албанскія сепаратысты: АНВ (да 27 верасня 2001 года) АВПМБ (з сакавіка па чэрвень 2001 года) АНА (са жніўня 2001 года) Пры падтрымцы: Аль-Каіда КАК ЗША
Камандуючыя
Борыс Трайкаўскі Любе Бошкаскі Любча Георгіеўскі Алі Ахмеці Фазлі Веліу
Сілы бакоў
15 000 чалавек 6 000 — 7 000 чалавек
Страты
70 загінулі 700-800 загінулі

Канфлікт у Македоніі — інтэнсіўныя міжэтнічныя сутыкненні паміж македонцамі і албанскімі сепаратысцкімі групоўкамі са студзеня па лістапад 2001 года. Фармальна завяршыўся падпісаннем Охрыдскага пагаднення 13 жніўня 2001 года.

Албанцы ў Македоніі

Асноўны артыкул: Албанцы ў Паўночнай Македоніі

Істотная албанская меншасць з'явілася на тэрыторыі сучаснай Македоніі ў часы Асманскай імперыі. У 1980-я гады ў Саюзнай Югаславіі ў сербскім Косава ўлады распачыналі супраць албанскай меншасці моцныя рэпрэсіўныя меры. Аналагічныя меры распачыналіся ўладамі і ў Македоніі.

На момант распаду Югаславіі у 1991 годзе ў Македоніі албанцы складалі 21 % насельніцтва, ці 427 000 чалавек. Албанцы байкатавалі рэферэндум пра незалежнасць Македонію 8 верасня 1991 года. У студзені 1992 албанская меншасць на ўласным рэферэндуме выказалася за аўтаномію албанскіх раёнаў рэспублікі.

Сітуацыю пагоршыла прыбыццё больш 200 тысяч албанскіх уцекачоў з Косава.

Пасля таго, як у 1996—1999 гадах на поўдні суседняй Сербіі дзеянні албанскай Арміі вызвалення Косава (АВК) завершыліся поспехам, і ў край былі ўведзены міжнародныя міратворчыя сілы, у албанскай Македоніі па ўзоры АВК пачалі стварацца албанскія ўзброеныя фармаванні пад кіраўніцтвам Алі Ахмеці. Аб'яднанне гэтых арганізацый атрымала назву Армія нацыянальнага вызвалення. У студзені 2001 года баевікі пачалі актыўныя дзеянні.

Актыўная фаза канфлікту

У пачатку 2001 года на паўночным захадзе краіны пачасціліся выпадкі нападаў на паліцыю і вайскоўцаў. Спачатку македонскія сілы бяспекі нічога не распачыналі супраць албанскіх фармаванняў. Аднак мясцовыя македонцы запатрабавалі абараніць іх, ці яны былі гатовы самі закупляць зброю і даваць адпор албанцам. Сутыкненні македонцаў і албанцаў сталі сталымі, і становішча ў албанскіх анклавах стала напальвацца. Сур'ёзныя сутыкненні албанскіх сепаратыстаў і македонскіх сіл бяспекі адбыліся ў Цетава.

Пагадненне пра перамір'е

У лістападзе таго ж года паміж албанскімі баевікамі і македонскім урадам было дасягнута пагадненне пра перамір'е. Па ім албанскія ўзброеныя фармаванні раззбройваліся, а македонскі ўрад абавязваўся пашырыць правы албанскага насельніцтва. У дамове таксама была прапісана новая дэцэнтралізаваная сістэма македонскай дзяржавы.

Бягучая сітуацыя

Пасля канфлікту 2001 года ў Македоніі таксама адбываліся выступы паўстанцаў (галоўным чынам на поўначы краіны). Канфлікты не дасягалі крытычнага роўня, не патрабавалі ўмяшання міжнароднай супольнасці і вырашаліся ўрадам Македоніі.

7 лістапада 2004 года ў Македоніі прайшоў рэферэндум пра статус і прывілеі этнічных албанцаў. Рэферэндум праваліўся з-за нізкай яўкі, але выклікаў грамадскі рэзананс у краіне і ўздым нацыяналістычных сіл.

У канцы 2008 года Алі Ахмеці — лідар партыі ДСІ (Дэмакратычны саюз за інтэграцыю), заявіў, што НЛА гатова аднавіць дзеянні, калі македонскія палітыкі будуць праводзіць курс на цэнтралізацыю дзяржавы і прыгнятаць албанскую меншасць.

Становішча не перастала быць напружаным і з-за косаўскага прэцэдэнту, у выніку якога Косаўскі край абвясціў пра сваю незалежнасць. Шмат у чым з-за супярэчнасцей паміж албанцамі і македонцамі ў краіне ў кастрычніку 2008 года Македонія афіцыйна прызнала Косава.

Гл. таксама

• Бітва за Радушу (2001)

Спасылкі

• Рекомендации Human Rights Watch правительству Македонии в связи с событиями в Люботене 10-12 августа 2001г (англ.)
• Интервью министра внутренних дел Македонии Л. Бошковски (англ.) Архівавана 7 кастрычніка 2013.
• Денко Малески. Причини за една војна (Македонија, 2001) //New Balkan Politics, Issue 7/8 (макед.) Архівавана 19 снежня 2005.
• Crisis in Kosovo: Reactions in Albania and Macedonia at the Local Level