Карафута

Карафута
Іншыя назвы	яп.: 樺太廳 Паўднёвы Сахалін
Перыяд	1905 — 1945
Лакалізацыя	Хокай
Насельніцтва	406 577
Плошча	36 090
У складзе	Японская імперыя
Уключае	Таёхара
Японская імперыя 1905 — 1945 СССР 1945 — 1991 Расія з 1991 года
Карафута на Вікісховішчы

Карафута (яп.: 樺太廳 карафута цё:, Прэфектура Карафута) — паўднёвая частка вострава Сахалін, якая ўваходзіла ў склад Японскай імперыі з 1905 па 1945 год. У 1905—1907 гадах пад вайсковай адміністрацыяй. З 14 сакавіка 1907 года заканадаўча аформлена прэфектура Карафута. У склад Карафута ўваходзіў і востраў Манерон плошчай каля 30 км², што меў японскую назву Кайбато. Карафута мела важнае эканамічнае і стратэгічнае значэнне для станаўлення Японскай імперыі. Адзіная тэрыторыя Японіі XX стагоддзя, якой было дазволена, за поспехі ў «інтэграцыі», перайсці з разраду «калоній» (гайці) у разрад «уласна японскіх земляў» (найці). Гэтаму папярэднічала доўгае лабіяванне, за якім адбылася змена карт Японскай імперыі ў 1943—1944 гг.

Назва

Назва «Карафута» таксама раней выкарыстоўвалася як японскае абазначэнне ўсяго Сахаліна, аднак у наш час часцей выкарыстоўваецца тэрмін Сахарын (サハリン), які паходзіць ад рускай назвы вострава.

Гісторыя

Першае селішча на поўдні вострава — Атамары — з'явілася ў 1679 годзе. Востраў была названа японцамі Кіта-Эдзо, то бок Паўночны Эдзо (Хакайда). Толькі з 1805 года тут сталі з'яўляцца першыя расійскія караблі. У 1845 годзе Японія ў аднабаковым парадку абвясціла суверэнітэт над усім востравам і Курыльскімі астравамі. Аднак па Сімодскаму трактату (1855) паміж Расіяй і Японіяй Сахалін быў прызнаны іх супольным непадзельным валоданнем. Паводле Санкт-Пецярбургскага дагавора 1875 года Расія атрымлівала ва ўласнасць востраў Сахалін, наўзамен перадаючы Японіі ўсе, у тым ліку паўночныя, Курыльскія астравы. Пасля паразы Расійскай імперыі ў Руска-японскай вайне 1904-05 гадоў і падпісання Портсмуцкага мірнага дагавора Японія атрымала Паўднёвы Сахалін (востраў быў падзелены на Паўночны і Паўднёвы па 50-й паралелі).

У 1907 годзеж на тэрыторыі Паўднёвага Сахаліна была ўтворана японская прэфектура Карафута (樺太廳, Карафута-цё:) з цэнтрам у мястэчку Атамары (大泊町, о:тамарыцё) сучасны Карсакаў), потым у горадзе Таёхара (豊原市 таёхарасі), сучасны Южна-Сахалінск). У 1920 годзе Карафута быў афіцыйна прысвоены статус вонкавай японскай тэрыторыі. Кіраванне прэфектурай і яе развіццё перайшло пад эгіду Міністэрства па справах калоній. 1 красавіка 1943 года Карафута была ўлучана ў склад «унутраных земляў» (内地, найці).

5 красавіка 1945 года Савецкі Саюз дэнансаваў Пакт пра ненапад, паінфармаваўшы японскі ўрад пра тое, што «у адпаведнасці з артыкулам тры вышэйзгаданыя дамовы, які агадваў права на скасаванне дамовы за 1 год до заканчэння пяцігадовага тэрміну дзеяння пакта, Савецкі ўрад робіць гэтым вядомым ураду Японіі пра сваё жаданне дэнансаваць Пакт ад 13 красавіка 1941 года». Фармальна сама дамова заставалася ў сіле да 13 красавіка 1946, аднак міністр замежных спраў СССР заявіў, што Савецкі Саюз мог бы ўступіць у вайну з Японіяй хуткім часам.

8 жніўня 1945 СССР абвясціў вайну Японіі і пачаў наступленні на тэрыторыі Маньчжоў-го, паўночнай Карэі, Курыльскіх астравоў і паўднёвага Сахаліна, выканаўшы свае абяцанні, дадзеныя саюзнікам на Ялцінскай канферэнцыі.

10 жніўня 1945 года шэсць савецкіх самалётаў упершыню здзяйснілі налёт на Хамасігай. 16 жніўня савецкі дэсант высадзіўся на востраў у раёне Таора, сустракаючы слабы супраціў мясцовых ратнікаў «такусэцу кэйбітай», дэмаралізаваных капітуляцыяй імператара.

У выніку перамогі над Японіяй Савецкі Саюз далучыў Паўднёвы Сахалін і ўсё Курыльскія астравы. У 1947 годзе каля 400 000 чалавек былі дэпартаваны ў Японію, галоўным чынам японцы (у 1945 годзе іх налічвалася 360 тысяч), часткай айны.

У Рымска-каталіцкай Царквы аж да 2003 года існавала царкоўна-адміністрацыйная структура пад назвай «Апостальская прэфектура Карафута», якая шырыла сваю юрысдыкцыю на тэрыторыю Паўднёвага Сахаліна. Апостальская прэфектура Карафута ўваходзіла ў склад епархіі святога Іосіфа ў Іркуцку, якую ўзначальваў біскуп Ежы Мазур, які насіў тытул «Ардынар епархіі святога Іосіфа і Адміністратар Прэфектуры Карафута». Толькі пасля афіцыйных пратэстаў з боку Расіі, што суправаджаліся высыланнем Ежы Мазура, Апостальская прэфектура Карафута была перайменавана ў Паўднёва-Сахалінскую апостальскую прэфектуру з прамым падначаленнем Ватыкану.