Карэл Тэйге

Карэл Тэйге
чэшск.: Karel Teige
Асабістыя звесткі
Дата нараджэння	13 снежня 1900(1900-12-13)[…]
Месца нараджэння	Прага, Каралеўства Багемія, Цыслейтанія, Аўстра-Венгрыя[…]
Дата смерці	1 кастрычніка 1951(1951-10-01)[…] (50 гадоў)
Месца смерці	Прага, Чэхаславакія[…]
Пахаванне	Вышаградскія могілкі
Грамадзянства	Чэхаславакія
Бацька	Josef Teige[d]
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	пісьменнік, мовазнавец, фатограф, журналіст, літаратурны крытык, архітэктар, перакладчык, дызайнер, тэарэтык мастацтва, тэарэтык архітэктуры, друкар, рэдактар, мастацтвазнавец
Гады творчасці	1920 — 1951
Грамадская дзейнасць
Партыя	Камуністычная партыя Чэхаславакіі
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ка́рэл Тэ́йге (чэшск.: Karel Teige, 13 снежня 1900, Прага — 1 кастрычніка 1951, там жа) — чэшскі пісьменнік, перакладчык, літаратурны крытык, публіцыст, мастак-графік, кніжны афарміцель, тэарэтык мастацтва. Займаўся архітэктурай, фатаграфіяй, кіно. Буйнейшая фігура ўсходнееўрапейскага авангарду, важны прадстаўнік паэтызму і сюррэалізму ў Чэхаславакіі.

Біяграфія і творчасць

Сын галоўнага архіварыуса Прагі. Вучыўся на філасофскім факультэце Карлава ўніверсітэта, далучыўся да левых сіл, пачаў займацца журналістыкай.

У 1921 годзе ездзіў у Парыж, дзе пазнаёміўся з Ле Карбюзье і Амедэ Азанфанам. У 1924 годзе выступіў з маніфестам «паэтызму». У 1925 годзе ездзіў у Маскву і Ленінград, дзе пазнаёміўся з савецкімі канструктывістамі.

Адзін са стваральнікаў авангарднай мастацкай групы «Дзевятсіл» (дзейнічала ў 1920—1930), выдаваў яе часопіс (1927—1930). Па яго ініцыятыве ў Празе выступалі Ле Карбюзье, Ман Рэй, Паўль Клее, Маякоўскі, Андрэ Брэтон, Вальтэр Гропіус. У 1929—1930 вучыўся ў Баўхаузе. У гэты ж час ён удзельнічаў у стварэнні Левага фронту, які аб'ядноўваў камуністычна настроеных чэхаславацкіх інтэлектуалаў. У 1934—1938 — член «Чэшскай сюррэалістычнай групы», створанай ім разам з Віцезславам Незвалам. У канцы 1930-х гадоў ён быў у ліку крытыкаў сталінісцкага рэжыму ў СССР.

У сваіх тэарэтычных працах спалучаў неамарксісцкую сацыялогію з псіхааналізам, выяўляў глыбокую цікавасць да ўрбаністыкі, паўсядзённага жыцця горада, масавай культуры і непрафесійных мастацтваў. Пераклаў з французскай сачыненні Бадлера, Латрэамона, Верхарна, Апалінэра, Мальро, працы Луі Дэлюка, з рускай — прозу Іллі Эрэнбурга, артыкулы Мікалая Бухарына пра літаратуру. Аўтар кніг «Фільм» (1925), «Савецкая культура» (1927), манаграфій пра Архіпенку (1923), Маякоўскага і рускі футурызм (1936) і інш.

Пасля 1948 года пад ціскам сацыялістычных улад знік з публічнага жыцця. Падвяргаўся афіцыйнай дыфамацыі як «трацкісцкі вырадак». Сканаў ад інфаркту, яго архіў падвергся дагляду тайнай паліцыі. Андрэ Брэтон у сваёй манаграфіі пра мастачку Таен сцвярджаў, што Карэл Тэйге прыняў атруту ў момант арышту; Яраслаў Сейферт абвяргае гэтую чутку і называе прычынай смерці ператамленне і праблемы з сэрцам. У наступныя дні абедзве яго спадарожніцы жыцця скончылі жыццё самагубствам — жонка Жазэфіна Неваржылава (2 кастрычніка) і даўняя каханка Эва Эбертава (12 октября).