Касцёл Беззаганнага Зачацця Найсвяцейшай Дзевы Марыі і кляштар бернардзінак (Брэст)

Помнік сакральнай архітэктуры
Касцёл Беззаганнага Зачацця Найсвяцейшай Дзевы Марыі і кляштар бернардзінак
Касцёл Беззаганага Зачацця Найсвяцейшай Дзевы Марыі і кляштар бернардзінак
52°04′44,74″ пн. ш. 23°39′30,33″ у. д.
Краіна	Беларусь
Места	Брэст
Дата заснавання	XVII ст.

Касцёл Беззаганнага Зачацця Найсвяцейшай Дзевы Марыі і кляштар бернардзінак — колішні каталіцкі культавы комплекс XVIII ст. у Брэсце. Знаходзіцца ў Валынскім прадмесці, на гістарычнай Бернардзінскай плошчы, пры ўтоку ракі Мухаўца ў Буг. Помнік архітэктуры віленскага барока.

Утвараў адзіны комплекс з касцёлам Святога Яна Хрысціцеля і кляштарам бернардзінцаў. Пры ўзвядзенні Брэсцкай крэпасці ўлады Расійскай імперыі спярша зачынілі кляштар, а потым зруйнавалі касцёл. За савецкім часам знішчэнне помніка працягнулася. Да нашага часу захаваліся рэшткі кляштара і сутарэнні касцёла, якія патрабуюць неадкладнай кансервацыі і рэстаўрацыі.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

У 1623 годзе Алена Копаць з Дольскіх заснавала ў Берасці кляштар бернардзінак. Першыя будынкі былі драўлянымі і стаялі за гарадскім валам. У часы Паўночнай вайны 1655—1660 гадоў касцёл і кляштар згарэлі. У 1659 годзе новыя драўляныя будынкі жаночага бернардзінскага кляштара збудавалі побач з мужчынскім.

У 1720-я гады на месцы драўлянага пачалося будаўніцтва мураванага касцёла паводле праекта архітэктараў Б. Мазуркевіча і А. Даўгялы. У 1750 годзе яго кансекравалі ў гонар Беззаганнага Зачацця Найсвяцейшай Дзевы Марыі. У 1755—1766 гадах берасцейскі злотнік I. Місенгілевіч аздобіў галоўны алтар. У 1781 годзе побач з касцёлам пабудавалі мураваны кляштарны корпус.

Агульны план кляштароў бернардзінак (злева) і бернардзінцаў (справа)

Пад уладай Расійскай імперыі

Абмеры касцёла

Пасля трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) касцёл і кляштар працягвалі дзейнічаць. У час будаўніцтва Брэсцкай крэпасці ўлады Расійскай імперыі ліквідавалі кляштар. Пазней будынкі перабудавалі пад шпіталь.

У пачатку XX ст. былы касцёл зруйнавалі да сутарэнняў.

Найноўшы час

У 1950-я гады савецкія ўлады зруйнавалі кляштарны корпус.

У 1993 годзе помнік даследавалі археолагі В. Собаль і А. Ліпніцкая. У апошнія гады яго даследаваннем займаецца І. Лаўроўская. Існуе праект рэстаўрацыі помніка.

Архітэктура

Сучасны стан помніка

Касцёл

Касцёл — 1-нефная базіліка (без трансепта) з дзвюхвежавым фасадам-нартэксам і крыху больш нізкай прамавугольнай апсідай прэзбітэрыума. Памеры з поўначы на поўдзень 32,7 м, з усходу на захад — 15,7 м. Сутарэнні касцёла на вышыні 2,3 метра. Таўшчыня муроў — 2,8—3 метры. Дах алтарнай апсіды з абодвух бакоў вылучаўся мураванымі франтонамі. Апсыда і сакрысція маюць прамавугольную форму. Тарэц даху на галоўным фасадзе закрываўся фігурным франтонам. Сцены падзяляліся аркавымі аконнымі праёмамі, аздобленымі ліштвамі.

Унутраная прастора перакрывалася паўцыркульнымі скляпеннямі на папружным арках. Інтэр’ер упрыгожвалі 6 пазалочаных разных алтароў. Падлога асноўнай прасторы была з цэглы, перад вялікім алтаром — з дрэва.

Кляштар

Кляштарны корпус — П-падобны ў плане 2-павярховы будынак, які далучаўся да касцёла з поўдня і ўтвараў замкнёны ўнутраны двор. План галерэйны. На першым паверсе месціліс спавядальня, прыёмны пакой, келля настаяцельніцы, трапезная, на другім паверсе — 13 манаскіх келляў.

Галерэя

Гістарычная графіка

• Старая графіка
• 
  Драўляны кляштар бернардзінак у Замухавеччы, XVII ст.
• 
  Абмеры, 1836
• 
  Абмеры, 1836
• 
  План, 1836

Гістарычныя здымкі

• Старыя здымкі
• 
  1915
• 
  1915
• 
  1920-я
• 
  1936

Літаратура

• Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Мн.: БелЭн, 1993. — 620 с. — ISBN 5-85700-078-5.
• Грынявецкі В. Берасцейскі кляштар бернардзінак // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — С. 320. — 688 с. — ISBN 985-11-0314-4 (т. 1), ISBN 985-11-0315-2.

Спасылкі

• На Вікісховішчы пакуль няма медыяфайлаў па тэме, але Вы можаце загрузіць іх
• Касцёл Беззаганнага Зачацця Найсвяцейшай Дзевы Марыі і кляштар бернардзінак (Брэст) на сайце Radzima.org