Свята-Аляксандра-Неўская царква (Сталовічы)

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Праваслаўны храм
Свята-Аляксандра-Неўская царква
53°12′47,33″ пн. ш. 26°02′20,69″ у. д.HGЯO
Краіна  Беларусь
Вёска
Канфесія БПЦ
Епархія Пінская і Лунінецкая епархія
Архітэктурны стыль віленскае барока
Архітэктар І. Фантана III, І. К. Глаўбіц
Будаўніцтва 17401743 гады
Статус Ахоўная шыльда гісторыка-культурнай каштоўнасці Рэспублікі Беларусь. Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Г000066шыфр 112Г000066
Map
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Свята-Аляксандра-Неўская царква — праваслаўны храм у вёсцы Сталовічы, Баранавіцкі раён, помнік архітэктуры віленскага барока.

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

Мястэчка Сталовічы ў XVIIXVIII стст. з’яўлялася цэнтрам рыцарскага Мальтыйскага ордэна на Беларусі. У 1610 г. князь Мікалай Крыштоф Радзівіл Сіротка заснаваў тут Камандорыю Мальтыйскага ордэна. Сын яго Жыгімонт Кароль Радзівіл у Сталовічах пабудаваў драўляны касцёл Св. Дзевы Марыі і Яна Хрысціцеля, а затым у 1639 г. — мураваную Ларэтанскую капліцу. У 1740 годзе паводле праекта архітэктара І. Фантана III пачалося будаўніцтва мураванага касцёла, у агульны аб’ём якога капліца ўключана як прэсбітэрый. У 1743 годзе архітэктар І. К. Глаўбіц дапрацаваў праект і закончыў будаўніцтва касцёла. Касцёл пачаў дзейнічаць у 1746 годзе.

У 1863 годзе касцёл перабудаваны ў праваслаўную Успенскую царкву. Першае апісанне драўлянай Свята-Успенскай царквы ў вёсцы Сталовічы змешчана ў дакументах Візітаў уніяцкіх цэркваў Мінскага і Навагрудскага сабораў 1680—1682 гг., што захоўваюцца ў Нацыянальным гістарычным архіве Беларусі.

Згодна з апісаннем 1864 года ў мястэчку Сталовічы (Стваловічы) мелася Свята-Успенская, чацвёртага класа драўляная царква. У апісанні цэркваў і прыходаў Мінскай епархіі 1879 года ў мястэчку Сталовічы згадваецца ўжо Свята-Аляксандра-Неўская царква, перабудаваная ў 1868 годзе з каталіцкага касцёла. На пераабсталяванне было выдаткавана 9000 рублёў аднак праца яшчэ не была завершана. На будынку былі ўсталяваны пяць глухіх цыбулепадобных купалоў і званіца ў франтоннай частцы. Дах і купалы былі бляшанымі, крыжы пазалочаны. Царква мела тры алтары: галоўны ў імя святога дабравернага князя Аляксандра Неўскага, другі прыдзельны ў гонар Успення Прасвятой Багародзіцы, трэці, таксама прыдзельны, на той час яшчэ не быў асвечаны. Усе тры іканастасы былі пафарбаваны ў белы колер з залачонымі карнізамі, рамамі і разьбой. Галоўны іканастас складаўся з 22 абразоў, размешчаных у 4 рады, а прыдзельныя іканастасы налічвалі па 11 абразоў, размешчаных у 2 рады. На звоніцы было сем званоў. Прыпісных і могілкавых цэркваў у прыходзе не было.

Настаяцелем храма быў протаіерэй Іосіф Турцэвіч, рукапаложаны ў 1843 годзе (служыў у царкве да 1893 года). Пры царкве было заснавана царкоўна-прыходскае папячыцельства і штатнае народнае вучылішча.

Свята-Аляксандра-Неўская царква ў 1899 годзе

У Памятных кніжках Мінскай губерніі захаваліся імёны яшчэ некаторых святароў Свята-Аляксандра-Неўскай царквы вёскі Сталовічы: Мікалай Каранцэвіч (1894), Міхаіл Квачэўскі (1898—1913), Рыгор Ждановіч (1914) (даты пададзены па гадах выхаду Памятных кніжак Мінскай губерніі).

У склад прыходу ўваходзілі вёскі Сталовічы, Палянічыцы, Дамашэвічы, Драгабыль, Цюкантавічы, Заполле, Навікі, Гацішчы, Тодараўцы, Навасёлкі, Арабаўшчына, Калдычэва, Мядзеневічы, Міхнаўшчына, Завоссе, Войкавічы, Мелехавічы, Уласы, Торчыцы, Судары, Загор’е.

Архітэктура[правіць | правіць зыходнік]

Галоўны фасад храма

Царква ўяўляе сабой трохнефную базіліку з больш нізкімі прэсбітэрыем і сакрысціямі. Галоўны фасад складанай прасторава-аб’ёмнай кампазіцыі з 2 вежамі па баках падзелены раскрапаванымі антаблементамі на тры ярусы. Яго асноўны дэкаратыўны матыў — слаістыя пілястры. Уваход падкрэслены чатырма паўкалонамі. Бакавыя фасады раскрапаваны пілястрамі. Высокія аконныя праёмы з паўцыркульнымі завяршэннямі аздоблены ляпнымі абрамленнямі. Пасля прыстасавання пад царкву сілуэт будынка ўзбагаціла 5-купалле і званіца ў франтоннай частцы, пры гэтым бакавыя вежы былі зняты.

Інтэр’ер храма

Інтэр’ер[правіць | правіць зыходнік]

Інтэр’ер падзелены двума радамі слупоў на тры нефы. Цэнтральны перакрыты цыліндрычнымі скляпеннямі з распалубкамі на папружных арках, завершаны трох’ярусным алтаром і злучаны з Ларэтанскай капліцай. Бакавыя нефы перакрыты крыжовымі скляпеннямі, завершаны двух’яруснымі алтарамі. Пры ўваходзе ў царкву невялікі тамбур. Хоры падтрымліваюць дзве калоны. Дэкаратыўнае аздабленне інтэр'ера (архітэктар І. К. Глаўбіц) выканана ў тэхніцы стука. Першы ярус галоўнага алтара аформлены спаранымі калонамі карынфскага ордара і развітым антаблементам, у другім ярусе вертыкальны рытм калон паўтараюць пілястры з раскрапаванымі карнізамі, трэці ярус завяршае кампазіцыю алтара глорыяй. У цэнтры алтара над дзвярамі барочны картуш з рэльефнай выявай адсечанай галавы Іаана Хрысціцеля. Царква дзейнічае. Помнік рэспубліканскага значэння.

Святыні[правіць | правіць зыходнік]

Загор’е-Сталовіцкая ікона Пакрова Прасвятой Багародзіцы

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • «Візіты уніяцкіх цэркваў Мінскага і Навагрудскага сабораў 1680—1682 гг.» / Укладальнік Д. В. Лісейчыкаў. — Мінск: І. П. Логвінаў, 2009. — 270 с., стар. 125—126.
  • Т. І. Чарняўская, М. М. Яніцкая. Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Мн.: БелЭн, 1993. — С. 456—457. — ISBN 5-85700-078-5.
  • Габрусь Т. В. Мураваныя харалы: Сакральная архітэктура беларускага барока / Т. В. Габрусь. — Мн.: Ураджай, 2001.— 287 с.: іл. ISBN 985-04-0499-X. — С. 219—220.
  • Памяць: Гіст.-дакум. хроніка горада Баранавічы і Баранавіцкага раёна // Г. К. Кісялёў (галоўны рэдактар), Р. Б. Венцэль, М. К. Дзёмін і інш. (рэдкал.), М. І. Бернат (укладальнік). — Мн.: БЕЛТА, 2000. — 736 с.: іл. — ISBN 985-6302-28-5. — С. 647.
  • Праваслаўныя храмы Беларусі : энцыклапедычны даведнік / А. М. Кулагін; маст.: З. Э. Герасімовіч, У. П. Свентахоўскі. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2007. — 653 с. — 2 000 экз. — ISBN 978-985-11-0389-4.
  • Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии Архимандритом Николаем, Санкт-Петербург, 1864, Новогрудский уезд, стар. 202—213.
  • Описание церквей и приходов Минской епархии, Минск, 1879.
  • Памятныя кніжкі Мінскай губерніі на 1889, 1891, 1893, 1895, 1898, 1902, 1905, 1907, 1908, 1910, 1912, 1913, 1915 гады.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]