Шкіпер Клемент

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
(Пасля перасылкі з Клемен Андэрсен)
Клемен Андэрсен, «Шкіпер Клемен»
Klemen Andersen, "Skipper Clement"
Гравюра 1574 года, якая паказвае пакаранне шкіпера Клемена
Гравюра 1574 года, якая паказвае пакаранне шкіпера Клемена
Род дзейнасці Капер, лідар паўстанцаў і капітан
Дата нараджэння 13 лістапада 1485 года
Месца нараджэння Ведстэд, прыход Обю, Кальмарская ўнія
Дата смерці 9 верасня 1536 года
Месца смерці Вібарг, Дацкае каралеўства
Грамадзянства
Бацька Андэрс Клементсен
Маці Анэ Андэрсдатэр К’ерульф
Жонка Марына Сёрэнсдатэр Мунк
Дзеці

Крыстэнсе Клемендатэр

Кристьерн Клеменсен

Ганна Клемендатэр
Бітвы/войны
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Клемен Андэрсен, «Шкіпер Клемент» (дацк.: Klemen Andersen "Skipper Clement") (13 лістапада 1485 года, Ведстэд, прыход Обю, Дацкае каралеўства (Кальмарская ўнія) — 9 верасня 1536 года[1], Вібарг, Дацкае каралеўства) — дацкі капітан і лідар паўстанцаў[2].

Клемен нарадзіўся ў Ведстэдзе, у Венскім сісле, верагодна, ён быў сынам фермера-ўласніка Андэрса Клементсена і Анэ Андэрсдатэр К’ерульф.[3] Стаўшы дарослым, ён стаў гандляром у Ольбаргу, а затым шкіперам (мянушка) і віцэ-адміралам на чале з Крысціянам II. Нават пасля таго, як Крысціян збег у Нідэрланды ад паўсталай шляхты ў 1523 годзе, а яго дзядзька Фрэдэрык I стаў каралём, Клемен захаваў вернасць Крысціяну і служыў яму каперам. У 1525 годзе падняў мяцеж супраць Фрэдэрыка I і займаўся каперствам на службе ў Крысціяна II. Пазней далучыўся да графа Хрыстафа Альдэнбургскага ў Любеку.[4] Таксама ён удзельнічаў у няўдалай спробе Крысціяна вярнуць Нарвегію ў 1531—1532 гадах.

Лютэранская партыя аддавала перавагу герцагу Крысціяну III, а каталіцкая — яго малодшаму брату Гансу Шлезвіг-Гольштэйн-Хадэрслеўскаму. Зрынуты кароль Крысціян II, які сядзеў у якасці вязня ў Сёнэрборгскім замку, быў каралём, якога жадаў народ. Хрыстаф Альдэнбургскі, стрыечны брат як Крысціяна II, так і Крысціяна III, заявіў, што хоча вярнуць звергнутага і палоннага караля на трон. Пры падтрымцы бурмістра Любека Юргена Вуленвевера ён высадзіўся ў Даніі. Калі ў ліпені 1534 года дацкі рыксрот нарэшце прыняў Крысціяна ІІІ новым каралём, большая частка Даніі ўжо знаходзілася ў яго руках і яго саюзнікаў.

У 1534 годзе ён падняў ютландскіх сялян на паўстанне ў падтрымку Крысціяна ІІ. Сялянскае паўстанне стала вядома як вайна Клемента і было часткай Графскай вайны 1534—1536 гадоў. Клемен пачаў вайну ў Венскім сісле, дзе сяляне, якія моцна ненавідзелі дваран, палілі сядзібы і старанна падтрымлівалі каталіцкага епіскапа Сцюгэ Крумпена. Дваранін Баге Палесен Грыіс, чые маёнткі згарэлі дашчэнту, прыйшоў да Клемена ў Ольбарг, каб забіць яго на падставе яго жадання далучыцца да паўстання і атрымаць падзяку дваранскіх сіл. Грыіс адзін напаў на Клемена са сваім кінжалам, але Клемена выратавалі яго даспехі, якія ён насіў пад адзеннем. Пры уцёках адтуль Грыіс быў забіты сялянамі.

16 кастрычніка 1534 года Клемен разграміў пераўзыходзячую дваранскую армію ютландскай арыстакратыі на чале з Хольгерам Розэнкранцам, якая была паслана для падаўлення паўстання, а яго армія была ўзмоцнена сельскімі паўстанцамі графа Хрыстафа. Бітва адбылася ля Ольбарга, на поўнач ад Свенструпа, у раёне Лерэ Сіг, на поўнач ад Хервеена. 14 важных ютландскіх дваран і невядомая колькасць ландскнехтаў загінулі ў гэтым баі. На працягу некалькіх месяцаў пасля гэтага мяцежныя сяляне кіравалі большай часткай Паўночнай Ютландыі.

Аднак Клемен Андэрсен не ўступіў у саюз з графам Альдэнбурга і гарадамі Капенгаген, Мальмё і Любекам. Калі ў лістападзе 1534 вайна з Любекам скончылася Стакельсдорфскім мірам, кароль Крысціян III змог засяродзіць свае сілы на падаўленні паўстання.

Камандуючы будучага караля графа Крысціяна Ёхан Рантцаў восенню адціснуў войска паўстанцаў назад у Ольбарг, які пасля некалькіх дзён аблогі 18 снежня 1534 года быў узяты штурмам і разрабаваны, а практычна ўсе абаронцы, якіх было каля 700 чалавек на чале са шкіперам, былі забітыя. Клемен быў неўзабаве затрыманы ў Старвордзе на ўсход ад Ольбарга.

Могілкавая пліта шкіпера ў Свенструпе

Шкіпер Клемен здолеў пазбегнуць крывавай бойні ў Ольбаргу, але праз некалькі дзён пасля гэтага ён быў выдадзены і ўзяты ў палон фермерам. У якасці зняволенага ён сядзеў у Колдзінгхусе, пакуль 9 верасня 1536 года не быў абезгалоўлены, яго цела было падзелена на чатыры часткі і прымацавана да чатырох калоў, а яго галаву апранулі ў свінцовую карону[5], пасля чаго ён быў пагружаны ў Вібаргскі ландстынг.[6][7]

Сям’я[правіць | правіць зыходнік]

Клемен ажаніўся з Марынай Сёрэнсдатэр Мунк, якая нарадзілася каля 1490 года ў Торнгордзе на тэрыторыі прыхода Обю, а яе бацькамі былі Сёрэн Педэрсен Мунк і Гертруда Палісдатэр. Яны мелі трох дзяцей:

  1. Крыстэнсе Клемендатэр, нарадзілася каля 1515 года ў Капельгоры, прыход Обю, замужам за Поўлам Попам, нар. каля 1500 года;
  2. Кристьерн Клеменсен, нарадзіўся каля 1519 года ў Капельгоры, прыход Обю;
  3. Ганна Клемендатэр, нарадзілася каля 1525 года ў Капельгоры, прыход Обю, замужам за Енсам Сурам.

Спадчына[правіць | правіць зыходнік]

  • У 1970 годзе дацкі паэт і палітык з Радыкальнай Венстрэ Эбе Клёведаль Рэйх (1940—2005) напісаў песню «Ранішняя песня шкіпера Клемента»[8], да якой Лейф Вармарк (нар. у 1941) напісаў мелодыю[9]. Песня вядомая ў выкананні Мішэль Біркбале.
  • У Ольбаргу ёсць прыватная школа пад назвай Школа шкіпера Клемента.
  • У цэнтры Ольбарга, зусім недалёка ад Ранцаўсгадэ, ёсць школа шкіпера Клементсвея. Акрамя таго, у некаторых дацкіх паштовых адзелаў Обюбра і Броўст ёсць найменаванні шкіпера Клементсвея.[10]
  • У Хобравеі ў Ольбаргу з 1931 года стаіць статуя шкіпера Клемена, з-за чаго гэтай частцы горада дадзена мянушка «шкіпер».[11]
  • Першая дацкая скаўцкая група, якая мае назву Скаўцкай групы шкіпера Клемена, была заснаваная ў 1919 годзе і з’яўляецца найстарэйшай групай Ольбарга.

Ацэнка[правіць | правіць зыходнік]

Пазнейшыя гісторыкі і пісьменнікі-фантасты захапляліся Клеменам як рэвалюцыйнай фігурай і змагаром за правы простага чалавека. Таксама ім захапляюцца як мясцовым героем Паўночнай Ютландыі, і ў 1931 годзе там была ўсталяваная статуя. Глыбіня яго сацыяльнай або ідэалагічнай ўцягнутасці недаказана, але як апошняга актыўнага і, магчыма, самага ўплывовага сялянскага паўстанца ў Гісторыі Даніі яго можна разглядаць як дацкую паралель Уоту Тайлеру ў Англіі, Томасу Мюнцэру ў Германіі і Емяльяну Пугачову ў Расіі.[12]

Зноскі

  1. ↑ Hans Christian Andersen; Edvard Collin; Fru Henriette Oline Thyberg Collin (1937). H. C. Andersens brevveksling med Edvard og Henriette Collin [Danish]. Vol. VI. Levin & Munksgaard. p. 91. Праверана 6 July 2013.{{cite book}}: Папярэджанні CS1: невядомая мова (link)
  2. ↑ Skipper Clement (Danske konger …og deres historie) Архівавана 19 снежня 2021 года.
  3. ↑ Caspar Paludan-Müller (1853). Grevens Feide, skildret efter trykte og utrykte Kilder [Danish]. Reitzel. pp. 253–. Праверана 19.12.2021. {{cite book}}: Праверце значэнне даты ў: |access-date= (даведка)Папярэджанні CS1: невядомая мова (link)
  4. ↑ Frederik Hammerich (1854). Danmark under adelsvælden. (1523-1660.). Folkeskriftselskabet. pp. 27–. Праверана 19.12.2021. {{cite book}}: Праверце значэнне даты ў: |access-date= (даведка)
  5. ↑ Seite der nordjütländischen Burg Spøttrup mit Abbildungen von Skipper Clement.
  6. ↑ Society for Danish Language and Literature (1979). Danske domme 1375-1662: de private domssamlinger [Danish]. Det Danske Sprog- og Litteraturselskab. p. 159. ISBN 978-87-87504-76-8. Праверана 19.12.2021. {{cite book}}: Праверце значэнне даты ў: |access-date= (даведка)Папярэджанні CS1: невядомая мова (link)
  7. ↑ Folkekalendar for Danmark [Danish]. C. C. Lose and Delbanco. 1868. p. 11. Праверана 6 July 2013.{{cite book}}: Папярэджанні CS1: невядомая мова (link)
  8. ↑ Skibber Clement Morgensang in deutscher Übersetzung
  9. ↑ Skipper Klements Morgensang
  10. ↑ Geschichte der Schule Архівавана 24 жніўня 2018. (englisch).
  11. ↑ Denkmal des Skipper Clement
  12. ↑ Bondeoprøret i 1534 (Introduktion til Clement) Архівавана 16 верасня 2021.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Dansk Biografisk leksikon, vol. 3, (Капенгаген: 1979)
  • Politikens Danmarkshistorie, vol. 6, Svend Cedergreen Bech, (Капенгаген: 1963)
  • Mikael Venge. Historie // Ханс Грэгерсен: Шкіпер Клемен = Hans Gregersen: Skipper Klement. — Капенгаген: Forlaget Bygholm, 1981. — 88 с.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Шкіпер_Клемент&oldid=4598405"