Княжыцы (Магілёўскі раён)

Аграгарадок Княжыцы Касцёл Святога Мікалая Краіна Беларусь Вобласць Магілёўская Раён Магілёўскі Сельсавет Княжыцкі Каардынаты 53°58′35″ пн. ш. 30°08′58″ у. д. Насельніцтва 305 чалавек (2010) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 222 Паштовы індэкс 213125 Аўтамабільны код 6 Княжыцы на карце Беларусі ±

Княжыцы на Вікісховішчы

Кня́жыцы (трансліт.: Kniažycy, руск.: Княжицы) — аграгарадок у Магілёўскім раёне Магілёўскай вобласці, каля ракі Лахва. Адміністрацыйны цэнтр Княжыцкага сельсавета. Насельніцтва 305 чал. (2010). Знаходзяцца за 10 км на захад ад Магілёва, каля шашы Магілёў — Мінск (колішні Віленскі тракт).

Гісторыя

Упершыню Княжыцы згадваюцца ў 1501 годзе як уладанне жонкі вялікага князя Аляксандра Алены Іванаўны. У Старадубскую вайну ў 1535 годзе вёску спаліла войска маскоўскага ваяводы Івана Шуйскага. Па аднаўленне Княжыцы выраслі да мястэчка.

У 1681 харунжы вялікі Канстанцін Пац заснаваў у Княжыцах кляштар дамініканцаў. Першы касцёл быў драўляным. У XVIII ст. кляштар атрымаў значныя ахвяраванні ад нашчадкаў першага фундатара і шляхцічаў Крукоўскіх. Па 1750 пачалася будова мураванага касцёла, асвечанага ў 1780 архібіскупам магілёўскім С. Богуш-Сестранцэвічам.

У выніку першага падзелу Рэчы Паспалітай (1772) Княжыцы апынуліся ў складзе Расійскай імперыі, у Магілёўскім павеце Магілёўскай губерні. Станам на 1785 у мястэчку было 43 двары, на 1848 — 147 двароў, на 1861 — 72 двары, на 1880 — 93 двары.

У 1801 годзе ў Княжыцах завяршылася будова драўлянага кляштарнага корпуса з мураваным флігелем. Па здушэнні вызваленчага паўстанне (1830—1831) расійскія ўлады ліквідавалі кляштар дамініканцаў, а па здушэнні нацыянальна-вызваленчага паўстання (1863—1864) — гвалтоўна перарабілі касцёл у царкву Маскоўскага патрыярхату. Да 1872 завяршылася мураўёўскай рэканструкцыя колішняга касцёла, калі над ім надбудавалі 4 купалы-цыбуліны.

У канцы XIX стагоддзя ў Княжыцах існавалі царкоўна-прыходская школа і народнае вучылішча, дзве царквы, сінагога, 8 млыноў, паўтара дзясятка лавак, а таксама два бровары.

1 студзеня 1919 згодна з пастановай I з'езду КП(б) Беларусі Княжыцы ўвайшлі ў склад Беларускай ССР, аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад РСФСР. У 1924 Княжыцы вярнулі БССР, дзе яны сталі цэнтрам сельсавета.

Пастановай Магілёўскага раённага Савета дэпутатаў ад 29 ліпеня 2008 г. № 13-5 вёскі Княжыцы і Сумарокава пераўтвораны ў аграгарадок Княжыцы-Сумарокава.

• Мястэчка на старых здымках
• 

  Касцёл, 1913

• 

  Касцёл, пач. XX ст.

• 

  Касцёл, з боку апсіды

Насельніцтва

• XVIII стагоддзе: 1785 — 452 чал.
• XIX стагоддзе: 1861 — 625 чал.; 1880 — 506 чал.
• XX стагоддзе: 1999 — 371 чал.
• XXI стагоддзе: 2004 — да 400 чал., з якіх 30 % людзі сталага веку; 2010 — 305 чал.

Інфраструктура

У вёсцы размяшчаецца школа (245 вучняў у 2004 годзе), пры якой працуе музей мясцовага ўраджэнца — мастака і мастацтвазнаўцы Паўла Масленікава. Таксама працуюць крама, пошта і бальніца (з 1980 года) на амаль 100 месцаў. З 2001 года існуе дзіцячы прытулак на 15 месцаў.

Пастановай Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь ад 10 красавіка 2003 года №11 будынак мясцовага касцёла ўключылі ў спіс гістарычна-культурных каштоўнасцей краіны.

Турыстычная інфармацыя

Славутасці

• Касцёл Святога Мікалая (1750—1791)
• Могілкі яўрэйскія

Страчаная спадчына

• Касцёл Узвышэння Святога Крыжа (XVII ст.)
• Кляштар кармелітаў (XVIII—XIX стст.)

Славутыя выхадцы

• Уладзімір Камароў (нар. 1923) — беларускі хімік, акадэмік АН Беларусі
• Павел Масленікаў (1914—1995) — беларускі мастак і мастацтвазнаўца (нарадзіўся ў в. Нізкая Вуліца, недалёка ад Княжыцаў)
• Васіль Матэвушаў (1915—1974) — беларускі паэт

Літаратура

• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 4: Кадэты — Ляшчэня / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1997. — 432 с.: іл. ISBN 985-11-0041-2.
• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 8: Канто — Кулі / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1999. ISBN 985-11-0144-3. — С. 366.
• Пятровіч, Н. Княжыцкі храм // «Дыялог» № 5, 2001. С. 20—21.
• Kniażyce // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.Tom IV: Kęs — Kutno. — Warszawa, 1883. S. 196.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Княжыцы (Магілёўскі раён)
• в. Княжыцы на Radzima.org
• Надвор'е ў Княжыцах
• Падарожжа ў Княжыцы
• Краткая информационная справка об агрогородках Могилёвского района (руск.)