Крапіўніца (матыль)

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
(Пасля перасылкі з Крапіўніца, матыль)
Крапіўніца (матыль)
Навуковая класіфікацыя
Міжнародная навуковая назва

Aglais urticae (Linnaeus, 1758)

Сінонімы
  • Papilio urticae
  • Nymphalis urticae[1]

Сістэматыка
на Віківідах
Выявы
на Вікісховішчы
ITIS  778267
EOL  152952
У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Крапіўніца.

Крапіўніца (Aglais urticae) — дзённы матылёк з сямейства Німфаліды (Nymphalidae), від роду Aglais.

Відавы эпітэт назвы — urticae, паходзіць ад слова urtica (крапіва) і тлумачыцца тым, што крапіва — адна з кармавых раслін вусеняў гэтага віду.

Апісанне[правіць | правіць зыходнік]

Даўжыня пярэдняга крыла 22-24 мм[2]. Знешні зубчасты край крылаў, кожнае крыло з адным рэзкім выступам. Самцы па афарбоўцы мала адрозніваюцца ад самак. Крылы зверху цагляна-чырвоныя, з шэрагам буйных чорных плям, ля кастальнага краю падзеленых жоўтымі прамежкамі; у вяршыні пярэдняга крыла невялікая белая пляма. Прыкаранёвая палова задняга крыла карычнева-бурая, знешняя — цагляна-чырвоная, паміж гэтымі ўчасткамі рэзкая мяжа. Па вонкавым краі крылаў размешчаны шэраг блакітных плям полулунной формы. Ніжняя паверхня крылаў карычнева-бурая, папярок пярэдняга крыла ідзе шырокая жоўтая паласа.

Вусень цёмны, аж да чорнага, з жаўтлявымі падоўжнымі палосамі не толькі збоку, але і на спіне. Колер яек жоўты. Кукалка ставіцца да віду пакрытых. Рухомасць кукалкі абумоўліваецца рухамі яе брушка.

Распаўсюджанне і асяроддзе пражывання[правіць | правіць зыходнік]

Шырока распаўсюджаная ў Еўропе, а таксама ў Малой Азіі, Сярэдняй Азіі, Сібіры, Кітаі, Манголіі, Японіі, Паўночным В’етнаме і Карэі. Сустракаецца яна паўсюль у Расіі, акрамя Крайняй Поўначы, у Беларусі, краінах Балтыі, Малдове, ва Украіне, на Каўказе, у Закаўказзі, у Казахстане. Назіралася таксама на Камчатцы, у Магаданскай вобласці і Якуціі[3].

Сустракаецца ў парках, на лугах, узлесках лясоў, прычым не толькі ў далінах, але і высока ў гарах. У Альпах была знойдзена на вышыні каля 3000 м, а ў Гімалаях — на вышыні вышэй 5000 м над узроўнем мора[4].

Развіццё[правіць | правіць зыходнік]

Вусень на лісце крапівы

На поўдні развіваецца 2-3 пакалення. Зімуюць матылькі, якія вясной адкладаюць яйкі. Першых перазімавалых матылькоў у сярэдняй паласе Расіі можна сустрэць ужо ў красавіку. Матылёк зімуе ў пячорах, падвалах і на паддашках жылых дамоў. Яйкі крапіўніца адкладае групамі па 100—200 штук на ніжні бок ліста крапівы двухдомнай або Urtica urens. Першае пакаленне вусеняў развіваецца з мая па чэрвень, другі — з ліпеня па жнівень. На кармавых раслінах яны жывуць вывадкамі, не распаўзаючыся далёка адзін ад аднаго. Для акуклення вусень шукае зацішныя месцы або окукливается прама на сцеблах раслін, часта вісіць на пабудовах, платах. Куколка свабодная, прымацоўваецца галавой ўніз. Стадыя лялячкі працягваецца каля двух тыдняў. Матылі лётаюць з чэрвеня да восені і пасля зімоўкі вясной. Зімуюць у дуплах і пад карой дрэў, гарышчах дамоў, радзей балконах.

Кармавыя расліны вусеняў: крапіва (Urtica), у тым ліку Urtica urens, крапіва двухдомная (Urtica dioica), Urtica angustifolia і іншыя крапіўныя; хмель звычайны, каноплі пасяўныя (Cannabis sativa))[5].

Лётае ў розных адкрытых біятопах, часта антрапагенных.

Гаспадарчае значэнне[правіць | правіць зыходнік]

Вусені звычайна развіваюцца на крапіве, радзей на каноплях, часам яны пашкоджваюць лісце хмеля[6].

Класіфікацыя[правіць | правіць зыходнік]

Існуюць наступныя падвіды крапіўніцы:

  • Aglais urticae var. baicalensis — Саяны, Забайкалле
  • Aglais urticae var. chinensis — Паўночны В’етнам, Кітай
  • Aglais urticae var. connexa — паўднёвая частка даліны Усуры, Паўднёвы Сахалін, Курылы, Японія
  • Aglais urticae var. eximia — даліны рэк Амур і Усуры
  • Aglais urticae var. kansuensis
  • Aglais urticae var. polaris — Паўночная Еўропа, Сібір, Далёкі Усход
  • Aglais urticae var. stoetzneri — Сычуань
  • Aglais urticae var. turcica — Паўднёвая Еўропа, Каўказ, Забайкаллі, Капетдаг, Сярэдняя Азія
  • Aglais urticae var. urticae — Еўропа, Заходняя Сібір, Алтай. Намінатыўны падвід

Цікавыя факты[правіць | правіць зыходнік]

Вядома, што крапіўніцы і капусніцы адрозніваюць чырвоны колер, у той час як такія матылі, як аксамітніцы, яго не бачаць.

Было выпушчана даволі шмат паштовых марак з выявай крапіўніцы ў дзяржавах: Андора, 1994 г.; Бельгія, 1993 г.; Вялікабрытанія, 1981 г.; Венгрыя, 1961 г., 1973 г.; Германія, 1962; Гернсі, 1981 г., 1988 г.; Данія, 1993 г.; Нарвегія, 1993 г.; Олдэрні, 1997 г.; Польшча, 1967 г.; Фінляндыя, 2003 г.[7]

Зноскі

  1. ↑ Aglais urticae на NCBI Taxonomy browser (Праверана 19 сакавіка 2010)
  2. ↑ Некрутенко Ю. П. Булавоусые чешуекрылые Крыма. Определитель. — Киев: Наукова думка, 1985. — С. 85—86. — 152 с. (Праверана 31 сакавіка 2010)
  3. ↑ Куренцов А.И. Булавоусые чешуекрылые Дальнего Востока СССР. (Определитель). — Л.: Наука, 1970. — С. 26. — 97 с. (Праверана 13 сакавіка 2010)
  4. ↑ Йозеф Моуха. Бабочки. — Прага: Артия, 1979. — С. 124. — 191 с. (Праверана 13 сакавіка 2010)
  5. ↑ Nymphalis urticae на www.nic.funet.fi (Праверана 19 сакавіка 2010)(Праверана 19 сакавіка 2010)
  6. ↑ Львовский А. Л. 23. Сем. Nimphalidae — Нимфалиды // Насекомые и клещи ― вредители сельскохозяйственных культур. Том III. Чешуекрылые. Часть 2 / Под ред. Кузнецова В. И.. — СПб: Наука, 1999. — 216 с. (Праверана 13 сакавіка 2010)
  7. ↑ Крапивница Архівавана 8 красавіка 2010. на сайте «Бабочки на почтовых марках Европы» (Праверана 14 сакавіка 2010)(Праверана 14 сакавіка 2010)

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Крапіўніца_(матыль)&oldid=4680203"