Крупіца

Аграгарадок Крупіца Дом культуры Краіна Беларусь Вобласць Мінская Раён Мінскі Сельсавет Крупіцкі Каардынаты 53°40′53″ пн. ш. 27°32′01″ у. д. Водныя аб’екты Пціч Насельніцтва ▲1 215 чал. (2019) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 17 Паштовыя індэксы 223014 Аўтамабільны код 5 Крупіца Крупіца

Крупіца на Вікісховішчы

Крупі́ца (трансліт.: Krupica, руск.: Крупица) — аграгарадок у Беларусі, у Мінскім раёне Мінскай вобласці, на рацэ Пціч. Уваходзіць у склад Крупіцкага сельсавета. Размешчана за 27 км на поўдзень ад Мінска, за 13 км ад чыгуначнай станцыі Міханавічы.

Гісторыя

Ранняя гісторыя

Ганна (Анна) Кунегунда Халецкая, па якой Крупіца перайшла да Радзівілаў

Землі вядомыя прынамсі з пачатку XVIII стагоддзя, маёнтак уласнасці Халецкіх у Менскім павеце Менскага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага. Ганна (Анна) Халецкая ў шлюбе з Альбрэхтам Радзівілам перадала яму гэтыя землі як пасаг, апошні заклаў побач новы маёнтак, названы ў гонар жонкі Анопаль. Анопаль стаў цэнтрам уладанняў, да якіх адносілася Крупіца.

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай 1793 года тэрыторыя апынулася ў складзе Расійскай імперыі, у Мінскім павеце Мінскай губерні.

Па Альбрэхце маёнткам і вёскай валодаў яго сын Дамінік Радзівіл. Пасля Дамініка Радзівіла маёнткам валодаў яго сын Аляксандр Радзівіл.

Пасля 1861 года ў Самахвалавіцкай воласці Мінскага павета. У 1863 годзе адкрыта народнае вучылішча, у якім на 1892 год вучыліся 83 хлопчыкі і 2 дзяўчынкі.

Краязнавец Аляксандр Ельскі ў другой палове XIX стагоддзя згадваў пра крыніцу, якой мясцовыя людзі прыпісвалі цудадзейныя ўласцівасці лячэння вачэй.

У 1888 годзе сярод землеўладальнікаў у вёсцы Крупіца былі: селянін каталік Алаізій Антонаў Вайцяхоўскі (6 дзесяцін зямлі), селянін каталік Лаўрэнцій Іванаў Вайцяхоўскі (15 1⁄3 дзесяціны), праваслаўны селянін Карп Фёдараў Грыб (15 1⁄3 дзесяціны), праваслаўны селянін Карл Іосіфаў Лянкевіч (3⁄8 дзесяціны), праваслаўны селянін Іосіф Іванаў Ламак (15 1⁄3 дзесяціны), праваслаўны селянін Нікіфар Мікалаеў Пінчук (¼ дзесяціны).

Паводле перапісу 1897 года ў вёсцы былі кузня, хлебазапасны магазін, царква на могілках (Пяцеўшчына), народнае вучылішча.

Найноўшы час

Крупіца, 2019 г.

З канца лютага 1918 года тэрыторыя акупаваная войскамі Германскай імперыі. 25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай абвешчана часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. У снежні 1918 года занята Чырвонай Арміяй, з 1 студзеня 1919 года ў адпаведнасці з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі яна ўвайшла ў склад Савецкай Беларусі, з 27 лютага 1919 года — у ЛітБел ССР. У час польска-савецкай вайны ў жніўні 1919 — ліпені 1920 гадоў пад акупацыяй Польшчы (Мінская акруга ГУУЗ).

З 31 ліпеня 1920 года ў Беларускай ССР. У 1924 годзе была пачатковая школа, вучылася 80 вучняў.

З 20 жніўня 1924 года цэнтр сельсавета Самахвалавіцкага раёна Менскай акругі (да 26 ліпеня 1930 года). З 18 студзеня 1931 года ў Койданаўскім раёне, з 26 траўня 1935 года ў Менскім раёне. З 20 лютага 1938 года ў Менскай вобласці.

У 1930-я гады праведзена прымусовая калектывізацыя, створаны калгас «Новы Быт».

У Другую сусветную вайну з канца чэрвеня 1941 года да пачатку ліпеня 1944 года пад акупацыяй Германіі.

У 1972—1982 гадах праект планіроўкі і забудовы Крупіцы распрацоўваўся архітэктарам Русланам Белагорцавым.

Насельніцтва

• 1815 год — 21 двор, 187 жыхароў
• 1858 год — 158 душ мужчынскага полу
• 1897 год — 66 двароў, 343 жыхары
• 1908 год — 53 двары, 611 жыхароў
• 1917 год — 66 двароў, 388 жыхароў (з іх 385 беларусаў і 3 яўрэі)
• 1941 год — 90 двароў, 337 жыхароў
• 1998 год — 332 двары, 897 жыхароў, 322
• 1999 год — 973 жыхары
• 2009 год — 1029 жыхароў
• 2019 год — 1215 жыхароў

Славутасці

• Свята-Успенская царква (1998)
• Помнік землякам, якія загінулі ў Другую сусветную вайну
• Мемарыяльны камень каля ўрачэбнай амбулаторыі ў гонар Фёдара Пастарнацкага

Літаратура

• Крупіца // Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 8: Мінская вобласць, кн. 3 / рэдкал.: Т. У. Бялова (дырэктар) і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2012. — С. 413. — 2 000 экз. — ISBN 978-985-11-0636-9.
• Крупіца // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 8: Канто — Кулі / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 8. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0144-3 (т. 8). — С. 486.
• Республика Беларусь. Атлас охотника и рыболова: Минская область / Редактор Г. Г. Науменко. — Мн.: РУП «Белкартография», 2009. — С. 26. — 60 с. — 20 000 экз. — ISBN 978-985-508-174-7. (руск.)
• Jelski A. Krupica // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom IV: Kęs — Kutno (польск.). — Warszawa, 1883. — S. 729.
• Списокъ Землевладѣльцевъ Минской Губерніи [за 1888 год] / Изданіе Минскаго Губернскаго Статистическаго Комитета. — Минскъ: Минская Губернская Типографія, 1889. — 419 с.
• Ярмоловичъ В. С. Списокъ населенныхъ мѣстъ Минской губерніи. — Минскъ: Изданіе Минскаго Губернскаго Статистическаго Комитета, 1909. — 231 с.
• Список населенных мест Б.С.С.Р. (б. Минской губернии) / Центральное Статистическое Бюро Б.С.С.Р. — Минск: Белтрестпечать, 1924.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Крупіца
• Крупіца на сайце Глобус Беларусі (руск.)