Крысціна Шлезвіг-Гольштэйн-Готарпская

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Крысціна Шлезвіг-Гольштэйн-Готарпская
Сцяг Каралева-кансорт Швецыі
1604 — 1611
Папярэднік Ганна Аўстрыйская (1573—1598)
Пераемнік Марыя Элеанора Брандэнбургская

Нараджэнне 12 красавіка 1573(1573-04-12)[1][2][…]
Смерць 8 снежня 1625(1625-12-08)[1][2][…] (52 гады)
Месца пахавання
Род герцаг Гальштэйн-Готарпскі[d]
Бацька Адольф Гальштэйн-Готарпскі[d][3]
Маці Christine of Hesse[d][3]
Муж Карл IX[3][4]
Дзеці Christine Wasa[d], Густаў II Адольф[3], Марыя Лізавета Шведская і Charles Philip, Duke of Södermanland[d]
Дзейнасць палітык
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Крысціна Шлезвіг-Гольштэйн-Готарпская (ням. Christine von Schleswig-Holstein-Gottorf; 13 красавіка 1573, Кіль8 снежня 1625, замак Грыпсхольм) — каралева Швецыі як другая жонка караля Карла IX. Была рэгентам у 1605 годзе, праз адсутнасць мужа, і ў 1611 годзе падчас непаўгадовасці свайго сына, караля Густава II Адольфа.

Біяграфія[правіць | правіць зыходнік]

Крысціна была дачкой Адольфа, герцага Гольштэйн-Готарпскага, і Крысціны Гесэнскай (дачкі Філіпа I, ландграфа Гесэнскага). У 1586 годзе яе прапанавалі нявестай для Жыгімонта Вазы, але нічога не выйшла з планаў выйсці за яго замуж. 8 ліпеня 1592 года яна стала другой жонкай Карла, герцага Седэрманландскага, які ў 1599 годзе стаў рэгентам Швецыі і ў 1604 годзе яе каралём. Яна была каранавана разам з мужам у саборы Упсалы ў 1607 годзе. Паводле легенды, яна заахвоціла мужа заваяваць трон у Жыгімонта ў 1598 годзе з-за расчаравання ў тым, што яна ніколі не была замужам за Жыгімонтам.

Каралева[правіць | правіць зыходнік]

Крысціна намалявана разам са сваім мужам Карлам IX

Каралева Крысціна была уладным і валявым чалавекам з моцным пачуццём эканоміі. Яе адначасова паважалі і баяліся. Яе апісваюць як жорсткую, упартую і скупую, і сцвярджаецца, што калі былая жонка мужа заўсёды спрабавала пераканаць яго праяўляць паблажлівасць у сваіх учынках, Крысціна рабіла наадварот. Яна вельмі строга кантралявала двор, што ілюструецца анекдотам пра тое, што яна асабіста вымерала швейную нітку для сваіх слуг. Яе шлюб быў апісаны як шчаслівы, бо яны былі вельмі падобныя па характары. Яна суправаджала мужа ў Эстонію і Фінляндыю ў 1600—1601 гадах.

Не лічыцца, што Крысціна дамінавала над сваім дамінуючым і тэмпераментным мужам, але ёй не хапала палітычнай значнасці і ўплыву. Хоць муж і не дазваляў ёй дыктаваць палітыку, ён папрасіў яе парады ў палітычных пытаннях. Падчас вайны з Даніяй ён праігнараваў яе парады і ўступіў у канфлікт з ёй, бо падазраваў, што яна прадацкая. У 1604 годзе Карл IX пакінуў інструкцыі, паводле якіх яна павінна быць рэгентам урада апекуна ў выпадку, калі ён памрэ, калі іх сын і спадчыннік будзе яшчэ непаўналетнім, а ў 1605 годзе яна выконвала абавязкі рэгента падчас адсутнасці мужа ў Лівоніі. Таксама вядома, што яна перашкодзіла абранню на пасаду рускага цара свайго малодшага сына Карла Філіпа ў 1610—1612 гадах, утрымаўшы яго дома пад час расійскіх выбараў, калі яго павінны былі адправіць у Маскву. Як паведамляецца, ёй было лягчэй, калі справа была спынена ў 1614 годзе.

Каралева ўдова[правіць | правіць зыходнік]

Пасля смерці мужа30 кастрычніка 1611 года яна стала рэгентам пры сталенні сына, як было прадпісана ў законе 1604 года. Яна падзяліла рэгентства з Юонам, герцагам Астгоцыя. Паколькі яе сын быў амаль паўналетнім, праўленне яе працягвалася з кастрычніка па снежань таго ж года і было аўтаматычна спынена ў дзень нараджэння сына 9 снежня, калі ён дасягнуў законнага паўналецця.

У першыя гады каралеўства сына ў 1610-х гадах яе некаторыя лічылі сапраўдным альбо адным з сапраўдных кіраўнікоў за прастолам, хаця фармальна яна ўжо не была рэгентам. Яна, вядома, выконвала ролю дарадцы для сына. Ён папрасіў яе парады адносна шлюбу дачкі ў 1612 г., які, як аказалася, выклікаў канфлікт з лютэранскай царквой. Фактычна яна сама прапанавала гэты шлюб па палітычных матывах і цвёрда вырашыла яго дачакацца, а таксама зладзіла шлюб сваёй падчарыцы дачкі Кацярыны супраць волі савета ў 1615 годзе.

Як каралева ўдава, яна вядома прадухіленнем яе сына ад шлюбу з Эббай Брагі, справа, якая цягнулася некалькі гадоў у перыяд 1613—1615 гадах. Яе прычынай стала яе перавага палітычнай выгады, якую можа мець дынастычны шлюб, і страх перад ускладненнямі, які можа мець шлюб са знатным чалавекам, і яна ўлічвала перавагу каралевы Гунілы Білке, якую абвінавацілі ў неналежным палітычным уплыве і яе сваякі, як дрэнны прыклад. Падчас гэтага рамана яна напісала на акне Эббы Браге вядомы верш: «Гэта ты хочаш, тое і будзе — так бывае ў такіх выпадках».

Хоць яе рэгентства старэйшага сына было вельмі кароткім, яна таксама служыла рэгентам падчас сталення яе малодшага сына Карла Філіпа, герцага Седэрманландскага ў герцагстве Седэрманланд з 1611 па 1622 год, бо Герцагства на самай справе было амаль аўтаномным. Яна пражывала ў замку Нючэпінг, адкуль кіравала жалезнымі шахтамі мужа і актыўна цікавілася бізнесам. Падчас яе праўлення герцагства стала цэнтрам экспарту збожжавых і вытворчасці жалеза і зброі і адным з найбуйнейшых фінансістаў кароны. Яна таксама ахоўвала і абараняла аўтаномію герцагстваў супраць кароны, што прывяло да канфлікту з яе сынам каралём.

У 1622 годзе памёр яе малодшы сын Карл Філіп, і яна ўвогуле сышла з грамадскага жыцця і пасялілася ў сваім пасазе. Пасля яго смерці быў выяўлены яго таемны шлюб з Елізаветай Рыбінг, і яна стала апекуном яго дачкі Елізаветы Гіленхіельм (1622—1682).

Дзеці[правіць | правіць зыходнік]

  1. Крысціна (26 лістапада 1593 — 25 мая 1594)
  2. Густаў Адольф Шведскі (Густаў II Адольф) (9 снежня 1594 — 16 лістапада 1632)
  3. Марыя Лізавета (10 сакавіка 1596 — 7 жніўня 1618) выйшла замуж за свайго першага стрыечнага брата Юхана, герцага Эстэрётландскага, малодшага сына Юхана III
  4. Чарлз Філіп, герцаг Сёдэрманландскі (22 красавіка 1601 — 25 студзеня 1622)
  5. Мёртванароджаны сын (20 ліпеня 1606)

Зноскі

  1. а б Kristina — 1917.
  2. а б Kristina // Nationalencyklopedin — 1999. Праверана 9 кастрычніка 2017.
  3. а б в г Kindred Britain
  4. (unspecified title) Праверана 7 жніўня 2020.