Куранец

Аграгарадок Куранец Краіна Беларусь Вобласць Мінская Раён Вілейскі Сельсавет Куранецкі Каардынаты 54°33′19″ пн. ш. 26°57′52″ у. д. Першая згадка 1519 Насельніцтва ▼962 чал. (2009) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 1771 Паштовыя індэксы 222415 Аўтамабільны код 5 СААТА 6213844036 Куранец на карце Беларусі ±

Куранец на Вікісховішчы

Куране́ц (трансліт.: Kuraniec, руск.: Куренец) — аграгарадок у Вілейскім раёне Мінскай вобласці, на рацэ Пела. Адміністрацыйны цэнтр Куранецкага сельсавета. Насельніцтва 1137 чал. (1997). Знаходзіцца за 7 км на паўночны ўсход ад Вілейкі, за 0,2 км ад чыгуначнай станцыі Куранец; на шашы Вілейка — Докшыцы (Р29).

Гісторыя

Упершыню згаданы пад 1355 годам у фундацыйнай грамаце мясцовай царквы Раства Божай Маці, але дакумент захаваўся толькі ў «выпісе» 1586 года і лічыцца калі не фальсіфікатам, то скажоным праз шматкортнае перапісванне. З 1539 года царква ў Куранцы пэўна вядома. У 1665 годзе пабудаваны касцёл. У 2-й палове XVII ст. паселішча атрымала гарадскія правы.

Пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Куранец у складзе Расійскай імперыі, мястэчка, цэнтр воласці Вілейскага павета Віленскай губерні

У XIX ст. у мястэчку праводзіліся вялікія кірмашы. Станам на пачатак XX ст. у мястэчку валасная ўправа, 2 царквы, царкоўнапрыходская школа.

Царква, 1938 год.

Паводле Рыжскага мірнага дагавора (1921) Куранец у складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, цэнтрам гміны Вілейскага павета Віленскага ваяводства.

У 1939 годзе Куранец увайшоў у БССР, з 15 студзеня 1940 года цэнтр Куранецкага раёна, з 1946 года ў Вілейскім раёне. З 12 кастрычніка 1940 года — пасёлак гарадскога тыпу. У Другую сусветную вайну з 25 чэрвеня 1941 да 2 ліпеня 1944 года Куранец пад нямецкай акупацыяй.

З 16 ліпеня 1954 года — вёска. З 2000-х гадоў — аграгарадок.

У 2016 годзе на падмурку некалі зруйнаванага касцёла, з будынка калгаснай канторы, вернікі адбудавалі новы касцёл.

Насельніцтва

• 1866 год — 1269 чал., 208 дамоў;
• 1887 год — 1765 чал.
• 1901 год — 2368 чал.;
• 1921 год — 1629 чал.;
• 1972 год — 1427 чал., 446 двароў;
• 1997 год — 1137 чал., 493 двары

Інфраструктура

У Куранцы працуюць сярэдняя школа, дашкольная ўстанова, амбулаторыя, дом культуры, бібліятэка, пошта.

Вядомыя асобы

• Леў Альпяровіч — беларускі мастак. Нарадзіўся ў Куранцы.
• Леанід Левашкевіч — сучасны расійскі кампазітар. Нарадзіўся ў Куранцы.
• Мікола Гроднеў --беларускі пісьменнік. Працаваў дырэктарам Куранецкай сярэдняй школы рабочай моладзі (1954—1956).
• Аляксандр Мількота — беларускі дзяржаўны дзеяч.
• Анатоль Яфімавіч Арцімовіч (нар. 1941) — беларускі скульптар і педагог.
• Зінаіда Людвігаўна Драздоўская (1910 — ?) — беларускі архітэктар.

Славутасці

• Свята-Раства-Багародзіцкая царква (1870)
• Касцёл Найсвяцейшай Панны Марыі Маці Касцёла (2016)
• Гомсін камень Куранецкі, помнік прыроды
• Помнік удзельнікам нацыянальна-вызваленчага паўстання 1863—1864 гадоў.
• Магіла ўдзельнікаў нацыянальна-вызваленчага паўстання (1863—1864) і польскіх салдат, загінулых у 1919—1920 гадах.
• Могілкі яўрэйскія
• Магіла ахвяр Халакоста
• Брацкая магіла савецкіх воінаў і партызан
• Мемарыяльная дошка Льву Альпяровічу

• 
  Куранец. Царква ў 2017 годзе
• 
  Куранец. Новы касцёл
• 
  Гомсін камень
• 
  Магіла паўстанцаў 1863-84 гг. і польскіх жаўнераў, палеглых ў 1919-20 гг.

Страчаная спадчына

• Касцёл Беззаганнага Зачацця Найсвяцейшай Дзевы Марыі (1652, 1810, 1928)

• 
  Касцёл у Куранцы (каля 1900)
• 
  Касцёл, 1930-я гады

Літаратура

• Варонін В. Друцкія князі XIV стагоддзя // Беларускі гістарычны агляд. — 2002. — Снежань — Т. 9, Сшытак 1-2 (16-17).
• Груша А. І. Мяноўная грамата князя Васіля Нарымонтавіча і фарміраванне пісьмовай культуры ў прававой сферы Вялікага княства Літоўскага ў апошняй трэці XIV — першай трэці XV ст.. — Мінск, 2010. — 96 с.
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 4: Кадэты — Ляшчэня / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1997. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0041-2.
• Kurzeniec // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom IV: Kęs — Kutno (польск.). — Warszawa, 1883. S. 945—946.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Куранец
• Куранец на сайце Глобус Беларусі (руск.)
• Куранец на Radzima.org