Кітападобныя (Cetacea) — атрадмлекакормячых, цалкам прыстасаваных да жыцця ў вадзе. З’яўляюцца самымі буйнымі з вядомых жывёл, якія калі-небудзь жылі на Зямлі.
Даўжыня цела сучасных кітападобных ад 1 м (некаторыя дэльфіны) да 33 м (блакітны кіт), маса ад 30 кг да 150 т і больш.
Шкілет вусатага кіта.
Вельмі спецыялізаваныя жывёлы, прыстасаваныя да пасялення ў водным асяроддзі. Кітападобныя маюць верацёнападобнае абцякальнае цела, якое плыўна пераходзіць у сціснуты з бакоў хвост, што заканчваецца гарызантальным двухлопасцевым плаўніком. Галава буйная і шырокая, шыя вонкава не выяўлена. Валасяное покрыва цалкам страчана, сальныя і потавыя залозы, а таксама вонкавае вуха рэдукаваныя. Пад гладкай скурай знаходзіцца тоўсты слой тлушчу, які спрыяе захаванню цяпла. Пярэднія канцавіны ператварыліся ў плаўнікі, заднія цалкам рэдукаваныя; захавалася толькі некалькі дробных костак таза, размешчаных у тоўшчы мускулатуры. На спіне ў большасці кітападобных маецца бесшкілетны плаўнік, які іграе ролю стабілізатара. Рухомых губ няма. Насавыя адтуліны (1 або 2) размешчаны на цемені і ўтвараюць т. зв. дыхала, забяспечанае клапанам, які зачыняецца пры ныранні. Лёгкія з ротавай паражніной не звязаныя. Семяннікі схаваныя ў брушнай поласці, а саскі (у самак) — у скурных кішэнях, размешчаных у задняй палове цела па баках мочапалавой шчыліны. Шкілет губчаты; хрыбетнік без крыжавога аддзела; рэбраў да 17 пар, з грудзінай звязаныя ад 1 да 11 пар.
Адзінага пункту гледжання на паходжанне кітападобных няма: імаверна, у іх былі агульныя продкі з сучаснымі капытнымі і хобатнымі — прымітыўныя сухапутныя сысуны позняга мелу і ранняга кайназою. Продкі кітападобных перайшлі да жыцця ў вадзе амаль 60 млн гадоў таму (выкапнёвыя рэшткі вядомыя з эацэну).
Распаўсюджаны ў Сусветным акіяне ад Арктыкі да Антарктыкі, некаторыя (рачныя дэльфіны) — у буйных рэках. Многія рэгулярна мігруюць у межах Паўночнага або Паўднёвага паўшар’я: на зіму ідуць у цёплыя воды для размнажэння, на лета — у халодныя воды для нагулу тлушчу.
Кітападобныя могуць доўга (кашалоты больш за 1,5 гадзіны) знаходзіцца пад вадой, не абнаўляючы запасу паветра ў лёгкіх. Гэтаму спрыяюць значнае ўтрыманне ў цягліцах міяглабіну і шэраг прыстасаванняў, у т. л. паніжаная адчувальнасць дыхальнага цэнтра да назапашвання вуглякіслага газу ў крыві, рэзервы кіслароду ў сетцы капіляраў. Падчас нырання ў іх адбываецца рэзкае скарачэнне колькасці скарачэнняў сэрца, і ток крыві пераразмяркоўваецца такім чынам, што ў першую чаргу кісларод паступае ў мозг і да сардэчнай мышцы; мышцы цела атрымліваюць яго з міяглабіну. У кітападобных добра развіты смак, дотык, у т. л. тактыльная скурная адчувальнасць. Нюх страчаны; зрок мае падпарадкаваную ролю; маленькія вочы здольныя вытрымліваць высокі ціск пры апусканні на вялікую глыбіню (крышталік шарападобны, рагавіца тоўстая і сплошчаная, слёзныя залозы зніклі). Ва ўсіх кітападобных добра развіты органы слыху. Шырокі дыяпазон частот выдаваных гукаў і здольнасць улоўліваць кірунак іх адбіцця дазваляюць некаторым кітападобным актыўна выкарыстоўваць эхалакацыю. Кітападобныя валодаюць высокаразвітай нервовай сістэмай і характарызуюцца складанымі сацыяльнымі паводзінамі.
Зубатыя кіты кормяцца галоўным чынам рыбай і галаваногімі малюскамі, вусатыя кіты — у асноўным планктоннымі ракападобнымі, працаджваючы ежу пры дапамозе кітовага вуса. Колькасць зубоў у зубатых кітоў вагаецца ад 2 да 240.
Нараджаюць адно буйнае (ад 1/3 да 1/2 даўжыні цела маці) дзіцяня звычайна раз у 2 гады (некаторыя і часцей, так як могуць спароўвацца, калі яшчэ не скончаны лактацыйны перыяд). Лактацыя доўжыцца ад 4 месяцаў (дробныя дэльфіны) да 1 года (кашалоты). Малако кітападобных у 10 разоў тлусцейшае за каровіна і амаль у 3 разы багацейшае бялком, што спрыяе хуткаму развіццю дзіцянят.
Палавой спеласці дасягаюць да 2-6 гадоў. Працягласць жыцця 30-50 гадоў, але вядомыя жывёлы 80-90 гадоў.
З 1986 года промысел усіх відаў буйных кітоў забаронены Міжнароднай кітабойнай камісіяй; у шэрагу месцаў (Чукотка, Аляска, Інданезія, Перу і інш.) захавалася абмежаваная традыцыйная здабыча кітоў і дэльфінаў мясцовым насельніцтвам. Многія віды і падвіды ўнесены ў Чырвоную кнігу МСАП.
