Лачплэсіс

Барэльеф Лачплэсіса на помніку Свабоды ў Рызе

Памятны камень у гонар перамогі над войскамі Берманта

«Ла́чплэсіс» (лат.: Lāčplēsis, у перакладзе — які раздзірае мядзведзя) — латышскі гераічны эпас, узноўлены Андрэйсам Пумпурсам на аснове народных паданняў і апублікаваны, пасля 15-гадовай працы, у 1888 годзе. Вобраз галоўнага героя эпасу, Лачплэсіса, увасабляе веліч народа, яго гераічнасць. Сімвалізуе адвагу чалавека, які ачышчае зямлю ад захопнікаў.

У Латвіі 11 лістапада адзначаецца дзяржаўнае свята Дзень Лачплэсіса — дзень памяці герояў, які загінулі за вызваленне Латвіі. У 1919 годзе ў гэты дзень Латвія адбіла напад войскаў Берманта-Авалава, які наступаў на Рыгу, і ў той жа дзень была заснавана вышэйшая ваенная ўзнагарода Латвіі — ваенны ордэн Лачплэсіса.

Па матывах першапачатковага тэксту Пумпурса быў створаны шэраг іншых твораў: ад драмы Яна Райніса «Агонь і ноч» (1905) да рок-оперы «Лачплэсіс» (1988, лібрэта Мары Залітэ, музыка Зігмарса Ліепіньша).

У Латвіі шэраг тавараў народнага спажывання носіць імя Лачплэсіса — напрыклад, піва «Лачплэсіс».

У Юрмале, каля чыгуначнай станцыі Маёры, пастаўлены помнік Лачплэсісу з паднятым мячом, які рассякае дракона. Першапачаткова гэта быў фантан: струмень вады з пашчы дракона біў у шчыт Лачплэсіса, а па крузе сядзелі вялікія жабы, з якіх да ног героя таксама ліліся струмені вады.

У кінематографе

• «Лачплэсіс» (Латвія, 1930) — нямы фільм рэжысёра Аляксандра Рустайкіса. Кінакарціна была задумана як прысвячэнне дзесяцігадоваму юбілею незалежнасці Латвійскай Рэспублікі. Прэм’ера адбылася 3 сакавіка 1930 года. У фільме праводзіцца паралель паміж героем латвійскага нацыянальнага эпасу Лачплэсісам, якія супрацьстаяць тэўтонскім заваёўнікам у XIII стагоддзі, і сучасным героем Янісам Ванагсам (лат.: Vanags — «ястраб»), змагаром супраць расійскага панавання ў XX стагоддзі.

У філатэліі

• Паштовыя маркі
• 
  Лачплэсіс на паштовай марцы Латвіі,
  1995 год
• 
  Лачплэсіс на паштовай марцы СССР,
  1989 год

Гл. таксама

• Спідала

Спасылкі

• Тэкст эпасу (лат.)
• Фільм "Лачплэсіс" (латыш., з рускімі субтытрамі)