Лошыца 2-я

Вёска Лошыца 2-я Краіна Беларусь Вобласць Мінская Раён Мінскі Сельсавет Сеніцкі Каардынаты 53°51′16,10″ пн. ш. 27°32′03,70″ у. д. Лошыца 2-я на карце Беларусі ±

Ло́шыца Немарша́нская, Ло́шыца 2-я— колішняя вёска на беразе ракі Лошыцы, з 1959 года часткова і з 1973 года цалкам у складзе Мінска.

Назва

Назву атрымала ад Лошыцы, ракі над якой размяшчалася вёска, паводле Вадзіма Жучкевіча, імя ракі паходзіць ад даўняй назвы ласося — лох, лош, лашак.

Гісторыя

Ранняя гісторыя

Напэўна, у X—XIII стст. мясцовасць басейна ракі Лошыцы складала аднайменную воласць, пра засяленне таго часу сведчаць Лошыцкія селішчы (ніжэй па цячэнні, каля Лошыцы 1-й, цяпер у парку) і Лошыцкія курганныя могільнікі. З часам воласць раздрабілася на шэраг маёнткаў.

Вялікае Княства Літоўскае

Магчыма, воласць цалкам («са ўсім, што да Лошыцы слухае») у 1440—1447 гадах вялікі князь Казімір надаў князю Аляксандру Сангушкавічу і загадаў «усім лашычанам» быць яму паслухмянымі. Больш пра наданне нічога не вядома, а князь Аляксандр Сангушкавіч дзейнічаў у іншым рэгіёне, таму атаясненне названай Лошыцы з менскай гіпатэтычнае.

У валадарства ж вялікага князя Казіміра «іменейца» (маёнтачак) «на рацэ… на Лошыцы» ў Пятра Дзержкавіча купіў пісар гаспадарскі Пятрашка Любіч, што ў 1493 годзе яму пацвердзіў вялікі князь Аляксандр, тым самым дакументам яму ж пацверджана і купля «зямлі» на рацэ Лошыцы ў Станкі Біцевіча, але гэтыя маёнтачак і зямля не тычыцца пазнейшых «двароў» Лошыцкіх (гл. Пятроўшчына). Таксама вядома Лошыца Скіндзераўская, якая да 1574 года ўжо належала Яну Курашу (гл. Курасоўшчына), яе сувязь з «дварамі» Лошыцкімі не прасочваецца.

Першыя пэўныя ўладальнікі Лошыцы — Хадкевічы, калі і як атрымалі ўладанне невядома, але з судовай справы 1511 года вынікае, што Лошыца была вотчынным маёнткам Аграфены, дачкі менскага намесніка Івана Хадкевіча і жонкі пазнейшага менскага намесніка князя Багдана Іванавіча Заслаўскага. Князь Багдан атрымаў на ўладанне пацвярджэнне вялікага князя Аляксандра, а ў 1511 годзе судзіўся за Лошыцу з вялікай княгіняй Аленай, да якой маёнтак або яго частка нейкім чынам трапіла.

Прынамсі дзве дачкі князя Багдана — князёўны Марыя і Фядора, атрымалі ў спадчыну па бацьку долю ў Лошыцкім уладанні. Доля Марыі знаходзілася ніжэй па рацэ Лошыцы, у 1557 годзе яна названа як Лошыцкі двор князя Талачынскага, яе першага мужа (пазней вядомы Лошыца Гарнастаеўская і ўрэшце вёска Лошыца 1-я). Доля Фядоры ў 1557 годзе названы як «двор» Сухая Лошыца князя Адзінцэвіча (двора Сухое Лошицы князя Одинцовы), яе другога мужа, пазней вядомы як Лошыца Адзінцоўская.

Пасля смерці маці і сясцёр Марыі, Ганны і Фядоры, які памерлі без нашчадкаў, Лошыцкі вотчынны маёнтак цалкам спадкавала князёў Таміла Багданаўна, жонка князя Рыгора Друцкага-Горскага. Пазней маёнтак зноў быў падзелены, ужо паміж іх дзецьмі — 4 сынамі і 4 дочкамі. Першая згадка князёў Друцкіх-Горскіх у сувязі з Лошыцай датавана 1574 годам. У 1576 годзе Лошыцай Адзінцоўскай ужо валодаў сын Тамілы — князь Пётр Друцкі-Горскі. Урэшце, у 1597 годзе, пасля канчатковага раздзелу айчызны і мацярызны паміж нашчадкамі Тамілы і Рыгора Друцага-Горскага, Лошыцу Адзінцоўскую атрымалі трое сыноў князя Пятра, да таго часу ўжо памерлага.

Станам на 1597 год маёнтак Лошыцы Адзінцоўскай складаўся апроч уласна яе з Капіевічаў і Скарынічаў. З трох сыноў Пятра Друцкага-Горскага двое — Канстанцін і Сямён памерлі без нашчадкаў, ім спадкаваў брат Самуэль. Потым Лошыцай Адзінцоўскай валодаў Фёдар Самуэлевіч Друцкі-Горскі. Затым у 1652—1666 гадах дзеці Фёдара — Канстанцін Юзаф і Канстанцыя Алена, пры іх у складзе маёнтка была сама Лошыца Адзінцоўская, Сеніца і Кончыцы. У 1685 годзе маёнтак Лошыцу Адзінцоўскую набылі Кастравіцкія.

У 1791 годзе вёска, цэнтр маёнтка з 6 вёсак Каралішчавіцкай парафіі, 2 «двары», 87 дымоў, 2 карчмы ва ўладанні Радзівілаў.

Расійская імперыя

Неўзабаве Лошыцкі маёнтак у Радзівілаў выкупіў Іосіф Немаршанскі, у 1793 годзе прызначаны асэсарам Мінскай казённай палаты, якая кіравала дзяржаўнай маёмасцю і будаўніцтвам у створаных пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай расійскіх губернях, тады гэтая Лошыца размяшчалася пры «вялікай дарозе пінскай» (траса сучаснай вуліцы Лейтэнанта Кіжаватава).

У 1800 годзе 15 двароў, 112 жыхароў, драўляная ўніяцкая капліца Пакрова Багародзіцы, мост, грэбля, млын на 2 паставы, цагельны завод. У 1897 годзе Лошыца Немаршанская Сеніцкай воласці, 51 двор, 357 жыхароў, карчма. У маёнтку, які аддзяляўся ад вёскі рэчышчам ракі Лошыцы, жыло 70 чалавек.

У пачатку XX ст. роду Немаршанскіх належала вялікая тэрыторыя на поўдзень ад Мінска, цэнтрам уладанняў была Лошыца Немаршанская. Над ракой месцілася сядзіба з двухпавярховым домам, флігелямі, гаспадарчымі пабудовамі, атачоная вялікім паркам з садам.

У 1917 годзе Лошыца Немаршанскага Сеніцкай воласці Мінскага павета; 54 двары, 317 жыхароў. Побач месціўся аднайменны маёнтак (67 жыхароў) і карчма.

Найноўшы час

Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі маёмасць Немаршанскіх нацыяналізавана, перайменавана на Лошыцу 2-ю. На месцы сядзібы арганізаваны плодаагароднінны саўгас «Лошыца». Будынкі сядзібы прыстасаваны пад склады гародніны і садавіны. У адным з флігеляў адкрыта крама, у будынках гаспадарчых пабудоў — майстэрні. На гаспадарчым двары пабудаваны драўляныя будынкі і школа.

У 1924 годзе ў Сеніцкім сельсавеце Самахвалавіцкага раёна. У 1929 годзе пабудаваны цагляны завод (88 працаўнікоў, 1930). З 1931 года ў адміністрацыйным падпарадкаванні Менскага гарсавета, з 1934 года ў Менскім раёне.

У часе Другой сусветнай вайны большасць вясковых хат згарэла праз бамбардзіроўкі. Пасля заканчэння Другой сусветнай вайны мясцовыя жыхары разабралі рэшткі пабудоў на цэглу, іншыя былі знесены ў часе будаўніцтва бальніцы хуткай дапамогі.

У 1959 годзе ў склад горада Мінска ўвайшла паўночная частка вёскі на левым беразе Лошыцы, якая амаль цалкам захавалася (1-ы, 2-і і 3-і Трубныя завулкі). У 1973 годзе ў склад горада Мінска ўвайшла і паўднёвая частка вёскі з былой сядзібай, на правым беразе Лошыцы, знесеная ў 1970-я гады. На месцы паўднёвай часткі месціцца комплекс Бальніцы хуткай медыцынскай дапамогі па вуліцы Лейтэнанта Кіжаватава. Апошні вясковы дом па вуліцы Лошыца 2-я знесены ў 2000-я гады.

У 2012 годзе праектаваная станцыя Мінскага метрапалітэна на перасячэнні вуліц Кіжаватава і Асіповіцкай атрымала назву «Немаршанскі Сад».

Рэшткі сядзібы Немаршанскіх (XIX ст.) знесены ў жніўні 2015 года. На вуліцы Чарнігаўскай захаваліся колішнія вясковыя могілкі — Чарнігаўскія могілкі.

Літаратура

• Груша А. І. Ваколіцы Менска іх іх уладальнікі ў 30-х гадах XV — пачатку XVI ст. // Мінск і мінчане: дзесяць стагоддзяў гісторыі. Крыніцы па гісторыі горада. Сацыяльныя структуры і паўсядзённасць (да 945-годдзя Мінска) : зборнік навуковых артыкулаў / уклад. А. І. Груша ; рэдкал.: А. А. Каваленя [і інш.].. — Мінск: Беларуская навука, 2012. — С. 50—89. — ISBN 978-985-08-1497-5.
• Князі Друцкія-Горскія ў Вялікім Княстве Літоўскім у XV―XVIII стст. / В. У. Галубовіч, С. А. Рыбчонак, А. І. Шаланда. — Мір: Музей «Замкавы комплекс «Мір», 2016. — 391 с.
• Лошыца 2-я // Памяць: Гіст-дакум. хроніка Мінскага р-на / Гал. рэд. Беларус. Энцыкл.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.. — Мінск: БелЭн, 1998. — 640 с.
• Лошица 2-я // Минск : энциклопедический справочник / Л. В. Аржаева и др.; редколлегия: И. П. Шамякин (главный редактор) и др.. — Минск: Белорусская Советская Энциклопедия, 1983. — 467 с. — 70 000 экз.
• Рапановіч Я. Н. Слоўнік назваў населеных пунктаў Мінскай вобласці / Рэд. П. П. Шуба. — Мінск: Навука і тэхніка, 1981. — 360 с.
• Сацукевіч І. І. Вёскі, што ўвайшлі ў склад Мінска. — nashapamiac.org.

Спасылкі

• Лошица Неморшанская (руск.). minsk-old-new.com. Архівавана з першакрыніцы 31 мая 2017. Праверана 31 траўня 2017.
• Евгений Олейник. Затаив название (руск.). mk.by (14 чэрвеня 2013). Архівавана з першакрыніцы 31 траўня 2017. Праверана 31 траўня 2017.
• Антон Рудак Лошица неморшанская 13 чэрвеня 2015
• Антон Рудак Лошица неморшанская. Разрушение?  20 ліпеня 2015
• Антон Рудак Лошица неморшанская. Конец 25 жніўня 2015