Лыскаўскі замак

Каралеўскі замак
	Замак
Каралеўскі замак
	; Заходні вал замка
	52°51′31,55″ пн. ш. 24°38′20,36″ у. д.HGЯO
Краіна	Беларусь
Вёска	Лыскава
Тып будынка	замак
Статус	ахоўваецца дзяржавай
Стан	рэшткі валоў
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Лы́скаўскі за́мак — былы каралеўскі замак XV—XVIII стст. ля вёскі Лыскава Пружанскага раёна Брэсцкай вобласці. Рэшткі замку — помнік абарончага дойлідства, ахоўваецца дзяржавай.

Паводле праграмы «Замкі Беларусі» запланаванае добраўпарадкаванне замку, на гэтыя мэты выдзеленыя 15 мільёнаў рублёў^[1].

Апісанне[правіць | правіць зыходнік]

Знаходзіцца за 0,5 км ад вёскі ва ўрочышчы Гарадзішча, ля дарогі на Масевічы. Захаваліся толькі рэшткі былых умацаванняў.

Замак знаходзіўся на правым беразе рэчкі Мухі (Шчыбы). Замчышча квадратнае ў плане, памерам 68х68 м. Па перыметры размешчаныя насыпныя валы. Заходні вал захаваўся параўнальна няблага да цяперашняга часу, мае шырыню 10 м, на вяршыні — пляцоўка шырынёй каля 2 м. Пасярэдзіне яе размяшчаўся праезд у замак. Захаваўся таксама паўднёвы вал і фрагменты ўсходняга. На кутах замчышча стаялі вежы-«круглікі» дыяметрам 8 м (не захаваліся).

Вакол замку праходзіў роў, за якім быў узведзены наступны вал вышынёй 1-1,5 м і шырынёй да 4 м (захаваліся з заходняга і паўднёвага бакоў). На адлегласці 90 метраў ад замчышча размяшчаўся трэці, дугападобны вал і роў, што акружалі замак з поўначы, захаду і поўдня. Унутры валу размяшчаўся праезд, ля якога захавалася вежавае ўзвышэнне. На ўсходзе ўмацаванне замыкалася забалочанымі берагамі ракі.

Адным з першых даследаваў замак у XIX стагоддзі вядомы расійскі археолаг Ф. В. Пакроўскі (літ.) (бел., у 1970-х — М. А. Ткачоў. Падчас раскопак выяўлены культурны пласт таўшчынёй 40 см, у якім знойдзеныя дробныя фрагменты паліванай кафлі, кераміка XV—XVII стагоддзяў, кавалкі баразнянае цэглы з вапнай і глінянай абмазкай, іншыя прадметы. Матэрыялы раскопак захоўваюцца ў Інстытуце гісторыі АН Беларусі.

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

У XVI стагоддзі Лыскава з’яўлялася вялікакняжацкім сталовым уладаннем і ўваходзіла ў Ваўкавыскі павет Навагрудскага ваяводства. Мяркуюць, што замак у той час мог належаць вялікай княгіні літоўскай і каралеве польскай Боне Сфорцы^[2].

Замак амаль цалкам быў зруйнаваны ў Паўночную вайну 1700—1721 гадоў У XIX стагоддзі фалькларыст М. Федароўскі запісаў мясцовую легенду, паводле якой замкам валодала пані Беня (Бона). Пад час вайны між палякамі і рускімі палац быў разбураны, а Беня, ледзьве ўратаваўшыся, пракляла тых, хто ваяваў, і месца, на якім стаяў палац, што прынёс ёй гора. З той пары, па сцвярджэнні мясцовых жыхароў, па начох на палацавых валах былі чутныя енкі і плач, а часам і агонь, які згасаў з набліжэннем чалавека^[2].

У 1706 годзе ля замку вяліся баявыя дзеянні, пра што таксама захавалася мясцовае паданне, запісанае Міхалам Федароўскім. Пасля бойкі, калі мясцовыя жыхары хавалі забітых, двое з іх заўважылі на трупе аднаго з салдат дарагі пярсцёнак і захацелі яго ўзяць. Не здолеўшы зняць пярсцёнак з рукі, папросту адсеклі палец. Доўгі час пасля гэтага ў вёску прыходзіў прывід бяспалага ваяра і трывожыў людзей, пакуль тыя не паклалі косткі яго пальца ў магілу^[2].

Паводле некаторых меркаванняў, менавіта ў Лыскаўскім замку быў створаны выдатны помнік летапісання «Хроніка Быхаўца»^[2].

Зноскі

↑ Юрий Рубашевский, Антонина Хокимова, Николай Синкевич, Елена Жук. Где не ступала нога туриста? // Вечерний Брест. — 18 ліпеня 2012.(недаступная спасылка)
↑ ^а ^б ^в ^г Валы былога каралеўскага замка (нявызн.). Праверана 6 лютага 2012.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Археалогія і нумізматыка Беларусі: Энцыклапедыя / Беларуская энцыклапедыя; [Рэдкал.: В. В. Гетаў і інш.]. — Мн.: БелЭн, 1993. — 702 с.: іл., каляр. іл. — ISBN 5-85700-077-7.
Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Мн.: БелЭн, 1993. — 620 с. — ISBN 5-85700-078-5.
Несцярчук Л.М. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны Х—ХХ стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Мн.: БелТА, 2002. — 336 с.
М. А. Ткачёв. 1598. Остатки королевского замка // Свод памятников истории и культуры Белоруссии. Брестская область / Редкол.: С. В. Марцелев (гл. ред.) и др.. — Мн.: БелСЭ, 1990. — 424 с. — 25 000 экз. — ISBN 5-85700-017-3.
Терехова В. Кто мы и откуда? // Заря. — 26 марта 1998.
Терехова В. Сказание об исчезнувшем замке // Беларуская думка. — 1998. — № 11. — С. 76—78.
Ткачоў, М. А. Абарончыя збудаванні заходніх зямель Беларусі ХIIІ—XVIII стст. / Рэд. П. А. Раппапорт. Iнстытут гiсторыi АН БССР. — Мн.: Навука і тэхніка, 1978. — 144 с. — 1 050 экз.
Трусаў, А. А. Старонкі мураванай кнігі: манументальная архітэктура эпохі феадалізму і капіталізму. — Мн.: Навука і тэхніка, 1990. — 191 с. — ISBN 5-343-00601-9.
Трусаў, А. А. Памятники монументального зодчества Белоруссии XI—XVII вв.: архитектурно-археологический анализ. — Мн.: Навука і тэхніка, 1988. — 160 с. — ISBN 5-343-00312-5.
Туристская энциклопедия Беларуси / редкол. Г. П. Пашков [и др.]; под общ. ред. И. И. Пирожника. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2007. — 648 с. ISBN 978-985-11-0384-9
Церахава В. Знікшы замак каралеўскі // Раённыя будні. — 17 студзеня 1996.
Церахава В. Лыскава: праз шэсць стагоддзяў // Раённыя будні. — 20 студзеня — 14 красавіка 1998.
Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 9: Кулібін — Малаіта / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1999. — Т. 9. — 560 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0155-9 (т.9), С. 386.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

аб'ект на сайце Radzima.org
Зямельныя ўмацаванні замку (руск.) на «Глобусе Беларусі»
Пералік археалагічных помнікаў Пружанскага раёна (руск.)
Лыскаўскі замак на сайце «Архіварта»

[1] Юрий Рубашевский, Антонина Хокимова, Николай Синкевич, Елена Жук. Где не ступала нога туриста? // Вечерний Брест. — 18 ліпеня 2012.(недаступная спасылка)

[radzima-2] а ^б ^в ^г Валы былога каралеўскага замка (нявызн.). Праверана 6 лютага 2012.

[1]

[2]