Людвік Свобада

Людвік Свобада
чэшск.: Ludvík Svoboda
8-ы прэзідэнт Чэхаславакіі 30 сакавіка 1968 — 28 мая 1975
Папярэднік	Антанін Новатны
Пераемнік	Густаў Гусак
Нараджэнне	25 лістапада 1895(1895-11-25)[…] Hroznatín[d], раён Тршэбіч[d]
Смерць	20 верасня 1979(1979-09-20)[…] (83 гады) Прага, Чэшская Сацыялістычная Рэспубліка[d], Чэхаславакія
Месца пахавання	Municipal cemetery in Kroměříž[d]
Жонка	Irena Svobodová[d]
Дзеці	Miroslav Svoboda[d] і Zoe Klusáková-Svobodová[d]
Партыя	Камуністычная партыя Чэхаславакіі
Дзейнасць	палітык, ваенны, Czechoslovak legionary
Аўтограф
Прыналежнасць	СССР
Род войскаў	Аўстра-Венгерская армія, Czechoslovak legions in Russia[d], Чэхаславацкая армія[d], Чэхаславацкая народная армія[d], Czechoslovak army in exile[d], пяхота і Чэхаславацкія легіёны[d]
Званне	General of the Army[d], лейтэнант, капітан, падпалкоўнік, палкоўнік, брыгадны генерал, дывізійный генерал[d], падпалкоўнік і Генерал арміі
Камандаваў	I Corps[d]
Бітвы	Першая сусветная вайна Другая сусветная вайна Усходні фронт Першай сусветнай вайны Паўстанне Чэхаславацкага корпуса Battle of Chelyabinsk[d] Q2607647? Вялікі Сібірскі Ледзяны паход Third Battle of Kharkov[d] Курская бітва Operation Polkovodets Rumyantsev[d] Бітва за Днепр Battle of Kiev (1943)[d] Zhitomir–Berdichev Offensive[d] Battle of the Korsun–Cherkassy Pocket[d] Battle of the Dukla Pass[d]
Узнагароды	Чэхаславакія: Расійская імперыя: СССР: Югаславія: Польшча: Францыя: Іншых краін:
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Лю́двік Сво́бада (чэшск.: Ludvík Svoboda; 25 лістапада 1895, Грознацін — 20 верасня 1979, Прага) — чэхаславацкі ваенны і дзяржаўны дзеяч, генерал арміі ЧССР, прэзідэнт ЧССР ў 1968—1975, тройчы Герой ЧССР, Герой Савецкага Саюза (1965), Народны Герой Югаславіі.

Маладыя гады і Першая сусветная вайна

Нарадзіўся ў вёсцы Грознацін Аўстра-Венгрыі (цяпер Край Высочына ў Чэхіі) у сялянскай сям’і. У 1915 годзе скончыў Вышэйшую земляробскую школу па спецыяльнасці аграном. У тым жа годзе быў прызваны на ваенную службу і ў чэрвені быў адпраўлены на Усходні фронт салдатам аўстра-венгерскай арміі. Ужо ў верасні таго ж года добраахвотна здаўся ў рускі палон. Утрымліваўся ў лагеры ваеннапалонных пад Кіевам, затым вызвалены і служыў у гарадской пажарнай ахове. У верасні 1916 г. у Кіеве ўступіў у чэхаславацкі легіён, сфармаваны расійскімі ўладамі, камандаваў ў ім узводам і ротай. Удзельнічаў на баку расійскай арміі ў Збароўскай (1917) і ў Бахмачскай бітвах (1918). У гады грамадзянскай вайны ўдзельнічаў у паўстанні чэхаславацкага корпуса і ў баях супраць Чырвонай арміі ў раёне Чалябінска і Екацярынбурга. Камандаваў узводам, ротай і батальёнам легіянераў. У 1920 годзе пасля сібірскага паходу вярнуўся ў Чэхаславакію.

За гэты перыяд ганараваны Ваенным крыжом Першай сусветнай вайны, ордэнам Сокала, медалямі Перамогі (Антанта), Чэхаславацкім рэвалюцыйным медалём з планкамі «Збораў» і «Сібір», двумя Георгіеўскімі крыжамі III і IV ступені.

Чэхаславакія (1920—1939)

З 1921 году — афіцэр чэхаславацкай арміі ў чыне капітана. Да 1923 гады служыў у 3-м пяхотным палку імя Яна Жыжкі ў Крамяржыжы. У 1923—1931 служыў у 36-м пяхотным палку ў Ужгарадзе (жыў у вёсцы Онакаўцы), камандзір кулямётнай роты і намеснік камандзіра батальёна. У 1931—1934 гадах выкладаў венгерскую мову ў Ваеннай акадэміі, а ў 1934 вярнуўся ў Крамяржыж. У верасні 1938 гады стаў камандзірам пяхотнага батальёна, займаў гэтую пасаду да сакавіка 1939 года. Пасля акупацыі краіны Германіяй у сакавіку 1939 года звольнены з арміі і стаў актыўным удзельнікам мясцовай антыфашысцкай групы, пасля раскрыцця якой у ліпені таго ж года нелегальна збег з акупаванай немцамі Чэхаславакіі ў Польшчу. Там увайшоў у чэхаславацкую ваенную арганізацыю і прыступіў да фарміравання вайсковай часці з такіх жа ўцекачоў з Чэхаславакіі.

Пасля паражэння Польшчы інтэрнаваны Чырвонай арміяй. Знаходзіўся ў некалькіх лагерах для інтэрнаваных асоб.

Другая сусветная вайна

Пасля нападу Германіі на СССР у 1941 годзе з цяжкасцю дамогся дазволу на стварэнне ў СССР чэхаславацкай вайсковай часці, пасля атрымання такой згоды ад савецкіх уладаў ў студзені 1942 года прызначаны намеснікам камандзіра 1-га Чэхаславацкага асобнага пяхотнага батальёна ў горадзе Бузулук. Батальён упершыню ўступіў у бой ў сакавіку 1943 года ў раёне вёскі Сакалова пад Харкавам: падчас Харкаўскай абарончай аперацыі сумесна з савецкімі часткамі адлюстроўваў атакі надыходзячага суперніка. У баі батальён панёс значныя страты, але паказаў высокі маральны дух і баявыя якасці. Свобада быў узнагароджаны савецкім ордэнам. Пасля гэтай бітвы на базе батальёна была створана 1-я Чэхаславацкая асобная пяхотная брыгада. З чэрвеня 1943 гады ў складзе брыгады ўдзельнічаў у баях на Варонежскім фронце, у прыватнасці, за вызваленне Кіева. У 1944 годзе брыгада была пераўтворана ў 1-ы Чэхаславацкі армейскі корпус. У верасні 1944 года па патрабаванні савецкага камандавання ад камандавання корпусам быў адхілены генерал-лейтэнант Яраслаў Кратохвіл, камандзірам быў прызначаны Людвік Свобада. У кастрычніку 1944 гады пад яго камандаваннем войскі корпуса разам з савецкімі часткамі ўзялі ўмацаваны Дукельскі перавал і ўступілі на тэрыторыю Чэхаславакіі, за вызваленне якой і вялі далейшыя баі да канца вайны.

Пасляваенная Чэхаславакія

У красавіку 1945 года ён быў прызначаны Міністрам нацыянальнай абароны Чэхаславакіі як беспартыйны, пасля чаго пакінуў пасаду камандуючага корпусам.

Сыграў важную ролю ў перавароце 1948 г, які ажыццявіў К. Готвальд. Свобада заявіў прэзідэнту Э. Бенешу, што армія ні пры якіх умовах «не пойдзе супраць народа». Пасля перавароту ў 1948 годзе ўступіў у Камуністычную партыю Чэхаславаччыны, абраны дэпутатам Нацыянальнага сходу Чэхаславакіі.

У 1950 годзе быў зняты з пасады Міністра нацыянальнай абароны, прызначаны намеснікам прэм’ер-міністра Чэхаславакіі і старшынёй Дзяржаўнага камітэта па справах фізкультуры і спорту. У верасні 1951 года зняты з усіх дзяржаўных пастоў і звольнены з арміі. Вярнуўся ў родны горад Грознацін, працаваў у мясцовым сельскагаспадарчым кааператыве. У лістападзе 1952 года быў арыштаваны, але праз некалькі дзён вызвалены. Пасля смерці Готвальда пераследы Свобады і яго сваякоў спыніліся. Падчас візіту ў Чэхаславакію ў 1954 годзе з ім сустрэўся М. С. Хрушчоў, пасля чаго генерала Свобаду зноў вярнулі ў войска. У 1954—1959 гадах — начальнік Ваеннай акадэміі імя К. Готвальда ў межы, затым ізноў быў звольнены з войска, але на гэты раз з пашанай. У 1960 годзе апублікаваў свае мемуары «Ад Бузулук да Прагі».

Актыўна займаўся грамадскай дзейнасцю. Быў намеснікам Старшыні Саюза змагароў-антыфашыстаў ЧССР, намеснікам Старшыні Камітэта чэхаславацкіх-савецкай дружбы, працаваў у Інстытуце ваеннай гісторыі, вёў актыўную дэпутацкую і прапагандысцкую працу. 30 сакавіка 1968 года абраны Прэзідэнтам ЧССР і Вярхоўным Галоўнакамандуючым ўзброенымі сіламі ЧССР замест скампраметаваць сябе А. Новотный, падтрымаў рэформы А. Дубчака.

Пасля ўварвання ў Чэхаславакію войскаў краін Варшаўскай дамовы супрацьстаяў так званаму «рабоча-сялянскай ўраду» В. Біляка і А. Індры, дзякуючы яго намаганням была захавана жыццё кіраўнікам КПЧ, вывезеным у Маскву. Разам з тым яго супраціў савецкаму ўмяшанню было хутчэй пасіўным — Свобада выдатна разумеў, на чыім баку сіла. Падтрымаў палітыку «нармалізацыі» Г. Гусака. З 1974 года фактычна не выконваў абавязкі Прэзідэнта, аднак адмаўляўся сыходзіць у адстаўку. У красавіку 1975 года быў прыняты канстытуцыйны закон, згодна з якім Федэральны сход мае права абраць новага Прэзідэнта, калі ранейшы не ў стане выконваць свае абавязкі. На гэтай падставе новым Прэзідэнтам замест Л. Свобады быў абраны Г. Гусак.