Лютэранская кірха Святога Іаана (Гродна)

Кірха
Лютэранская кірха
Кірха пасля рэстаўрацыі, 2015 г.
53°41′14″ пн. ш. 23°50′26″ у. д.
Краіна	Беларусь
Месцазнаходжанне	Гродна
Канфесія	лютэранства
Архітэктурны стыль	неаготыка
Дата заснавання	1783
Асноўныя даты
1793 — перабудавана 1842 — перабудавана 1912 — перабудавана
Сайт	luther.by
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Лютэра́нская кі́рха Свято́га Іаа́на — дзеючы лютэранскі храм у цэнтральнай частцы Гродна (прадмесце Гарадніца).

Гісторыя

Кірха пасля поўнага аднаўлення ў 1912 годзе

Афіцыйнай датай заснавання кірхі ў Гродне лічыцца 1793 г., калі Станіслаў Аўгуст Панятоўскі перадаў будынак нямецкай суполцы. Пад кірху быў прыстасаваны будынак сталовай для галандскіх і нямецкіх рамеснікаў, якіх запрасіў у Гродна гродзенскі староста Антоні Тызенгаўз. З прычыны таго, што прыхаджане кірхі былі ў бальшыні ўраджэнцамі Германіі, набажэнства спачатку вялося на нямецкай мове. Вуліца вакол храма атрымала назву «Кірхавая», у 1843 г. кірха была дабудаваная. У 1873 г. склаўся канчатковы выгляд кірхі, таксама на вежы быў усталяваны гадзіннік. У 1912 г. храм значна перабудавалі.

Кірха дзейнічала ў Гродне да 1944 г. Пасля Другой сусветнай вайны тут знаходзіўся архіў. У 1995 годзе кірху імя Святога Іаана ў Гродне вярнулі Евангельска-лютэранскай царкве. На чэрвень 2012 года абшчына адзінага ў Беларусі дзейнага лютэранскага храма налічвала 50 чалавек. У 2012 годзе пасол Германіі ў Беларусі Крыстаф Вайль наведаў кірху ў Гродне, пасля чаго Федэральны ўрад Германіі вылучыў 120 000 еўра на адбудову храма.

У снежні 2013 года пачалася рэканструкцыя кірхі, якая скончылася ў 2015 годзе. Адноўлены першапачатковы выгляд кірхі, у тым ліку рэканструяваны 12-метровы шпіль і 10 крыжоў у экстэр’еры храма.

Архітэктура

Кірха пасля рэстаўрацыі, 2015 г.

Аднанефавая аднавежавая пабудова з пяціграннай апсідай і сакрысціямі. Галоўны фасад мае сіметрычную, выцягнутую па вертыкалі дынамічную кампазіцыю. Квадратная ў плане высокая манументальная вежа-званіца выступае з асноўнага аб’ёму. Галоўны ўваход (праз вежу) аформлены вялікім стральчатым парталам, над ім — акно-«ружа». Інтэр’ер храма мае выцягнутую па падоўжнай восі сіметрычную кампазіцыю. Асноўны прамавугольны ў плане аб’ём перакрыты арыгінальным паводле формы фігурным скляпеннем. Захаваліся два аўтэнтычныя вітражы за алтаром, арнамент якіх выкладзены ў форме лютэранскага сімвала: ружы, унутры якой знаходзіцца сэрца з крыжам. Таксама захаваліся кованая купель, звон і гадзіннік на галоўнай вежы. Арган і іншыя рэчы канфіскаваныя за савецкім часам для філармоніі і ўладкавання партыйных кабінетаў.

Побач з кірхай месціліся і евангелічныя могілкі з капліцай (1793—1936). У доме № 3а ў 1912 г. быў дом пастара і лютэранская школа на другім паверсе.

• Лютэранская кірха да рэстаўрацыі
• 
  Агульны выгляд
• 
  Партал кірхі
• 
  Кірха з боку апсіды
• 
  Вежа кірхі

Лютэранскія могілкі

Побач кірхі ў канцы XVIII стагоддзя заклалі могілкі. На іх хавалі людзей да 1878 года, але асобныя пахаванні адбываліся і ў 1916 годзе. У 1883 годзе насупраць кірхі адкрылі другую частку могілак і яны функцыянавалі да Другой сусветнай вайны.

У верасні 1951 года гродзенскія чыноўнікі прынялі рашэнне "Аб закрыцці нямецкіх могілак на вуліцы Акадэмічнай". Гродзенскаму Зелянгасу і гарадской канторы па добраўпарадкаванні загадалі арганізаваць на месцы гэтых могілак сквер. Іх знішчылі канчаткова ў пачатку 1960-х гадоў. Тэрыторыю ачысцілі ад магільных пліт, спілавалі старыя дрэвы, а выкапаныя з магіл шкілеты ў нямецкіх спарахнелых мундзірах вывезлі ў невядомым кірунку.

На месцы знішчаных могілак пабудавалі дзіцячы садок №21. Частку надмагільных пліт выкарысталі як падмурак пры будаўніцтве садка. А некаторыя вывезлі на іншыя аб'екты ў горадзе.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Лютэранская кірха Святога Іаана (Гродна)
• Лютэранская кірха Святога Іаана (Гродна) на сайце «Архіварта»