Макавей

Макавей
Тып	народна-хрысціянскае свята
інакш	Макава, Макаўе, Першы Спас, Спас Мядовік, Медзяны Спас, Мядовы Спас
Значэнне	свята маку і мёду, дзень памяці Макавейскіх мучанікаў
Адзначаецца	ўсходнімі славянамі
Дата	1 (14) жніўня

Макаве́й (таксама Мака́ва, Ма́каўе, Пе́ршы Спас, Спас Мядо́вік^[1], Медзяны Спас, Мядо́вы Спас) — народная назва праваслаўнага свята, якое адзначаецца 1 (14) жніўня. Дзень памяці сямі мучанікаў Макавеяў, а ў народным календары свята маку і мёду. Ад Макавея пачынаецца Успенскі пост, які завяршаецца 14 (27) жніўня, напярэдадні свята Успення Прасвятой Багародзіцы.

У гэты дзень шануецца памяць візантыйскай святыні — часткі Жыватворчага Крыжа Гасподняга, на якім быў распяты Хрыстос, а таксама памяць Макавейскіх мучанікаў, якія не здрадзілі іўдзейскай веры ва ўгоду навязанаму элінскімі каланізатарамі язычніцтву^[2]. Назва свята ў беларускай традыцыі звязана найперш з імем Макавеяў, якое распаўсюдзілася ў хрысціянстве праз кіраўніка паўстання Іуду Макавея.

Традыцыі ў Беларусі

У гэты дзень на Беларусі адбываюцца абрады з макам, мак ужываюць у ежу, напрыклад ядуць пірагі з макам. На Тураўшчыне макам абсыпалі хлеў, хату ад нябожчыкаў^[1]. Асвячаюць ваду, зёлкі, садовыя кветкі, моркву, сланечнік. Робяць варэнікі з мёдам, а таксама ядуць тое, у што можна макаць. У гэты дзень пчаляры правяраюць пчол («мачаюць у мёд нажы»)^[1]. На Макавея ў некаторых месцах адбываліся крыжовыя хады да вадаёмаў і святых калодзежаў (Сіні калодзеж блізу вёскі Кліны Слаўгарадскага раёна^[3]^[4], Святы калодзеж блізу вёскі Дарасіно Любанскага раёна)^[1].

Паводле народных прыкмет: «Як на Юр’я дождж — будзе рыбы многа, а на Макава — будзе многа грыбоў»; «Калі на Макаўе не бывае дажджу, то будзе шмат пажараў». Свята шырока адлюстравана ў народнай творчасці. У валачобных песнях зазначаецца: калі Ілля «жыта зажынаіць залатым сярпом», то «Святы Макавей з поля забіраіць», «Святы Макавей бульбы накапаў, ...рабят накарміў». Паводле прыказак: «Першы Спас — провады лета», «Ад Першага Спаса халодныя росы»^[5].

Крыніцы

↑ ^а ^б ^в ^г Беларуская міфалогія 2004, с. 300.
↑ Боряк, О. О. (2006). Україна: етнокультурна мозаїка(укр.). Либідь. p. 74. ISBN 978-966-06-0437-7. Архівавана з арыгінала 14 жніўня 2021. Праверана 14 жніўня 2021.
↑ Сіні Калодзеж. Вандруем да таямнічай крыніцы, з якой звязана процьма легендаў (нявызн.). budzma.org. Праверана 14 жніўня 2024.
↑ Раённы фестываль «Макавей»(нявызн.). kultura-info.by. Праверана 14 жніўня 2024.
↑ Беларускі народны каляндар / А.Ю. Лозка. – 2-е выд., перапрац. і дап. – Мн.: Полымя, 2002.

Літаратура

Дучыц Л. Макавей // Беларуская міфалогія: Энцыклапедычны слоўнік / С. Санько, Т. Валодзіна, У. Васілевіч і інш. — Мн.: Беларусь, 2004. — С. 300—301. — 592 с.: іл. — 3 000 экз. — ISBN 985-01-0473-2.
Беларускі народны каляндар / А.Ю. Лозка. – 2-е выд., перапрац. і дап. – Мн.: Полымя, 2002. С. 157—158

Спасылкі

Беларусь 3. Абрад "Макавей" у выкананні народнага фальклорна-этнаграфічнага ансамбля "Панёвы" (нявызн.) (9 чэрвеня 2024). Праверана 14 жніўня 2024.
"Калі хочаш – гавей, а назаўтра – Макавей", або Свята маку і мёду (бел.). Sputnik Беларусь (14 жніўня 2022). Праверана 14 жніўня 2024.

[FOOTNOTEБеларуская_міфалогія2004300-1] а ^б ^в ^г Беларуская міфалогія 2004, с. 300.

[2] Боряк, О. О. (2006). Україна: етнокультурна мозаїка(укр.). Либідь. p. 74. ISBN 978-966-06-0437-7. Архівавана з арыгінала 14 жніўня 2021. Праверана 14 жніўня 2021.

[3] Сіні Калодзеж. Вандруем да таямнічай крыніцы, з якой звязана процьма легендаў (нявызн.). budzma.org. Праверана 14 жніўня 2024.

[4] Раённы фестываль «Макавей»(нявызн.). kultura-info.by. Праверана 14 жніўня 2024.

[5] Беларускі народны каляндар / А.Ю. Лозка. – 2-е выд., перапрац. і дап. – Мн.: Полымя, 2002.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]