Перайсці да зместу

Марскі старт

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
«Марскі» запуск ракеты

Марскі старт (англ.: Sea Launch) — плывучы касмадром для запуска ракет мадыфікацыі «Зеніт 3SL» сямейства «Зеніт» міжнародным кансорцыумам па эксплуатацыі касмадрома «Марскі старт». Стартавая кропка знаходзіцца ў акваторыі Ціхага акіяна па каардынатах 0°00′ п.ш. 154°00′ з.д., каля Вострава Калядаў.

Гісторыя

[правіць | правіць зыходнік]

Ідэя марскога касмадрома складаецца ў тым, каб дастаўляць ракету-носьбіт па моры на экватар, дзе маюцца найлепшыя ўмовы для запуску (можна максімальна эфектыўна выкарыстоўваць хуткасць кручэння Зямлі). Дадзены спосаб быў выкарыстаны ў 1964-1988 гадах на марскім касмадроме «Сан-Марка», які прадстаўляў сабой нерухомую заякараную платформу ля экватара ў кенійскіх тэрытарыяльных водах.

Кампанія «Марскі старт» была створана для рэалізацыі аднайменнага праекта ў 1995 годзе. Яе заснавальнікамі сталі Boeing, расійская РКК «Энергія», нарвежскае суднабудаўнічае прадпрыемства Kvaerner (цяпер Aker Solutions), украінскія прадпрыемствы КБ «Паўднёвае» і ВА «Южмаш». Летам 2009 года кампанія «Марскі старт» заявіла пра сваё банкруцтва, пасля рэарганізацыі вядучую ролю ў праекце атрымала РКК «Энергія».

Стварэнне кансорцыума

[правіць | правіць зыходнік]

У 1993 годзе, пасля таго як стала ясна, што не будзе створана больш магутная ракета-носьбіт, чым Scout-2 для касмадрома «Сан-Марка» (карысная нагрузка пры запусках з «Сан-Марка» не перавышала 200 кг), Расія і ЗША прыступілі да кансультацый па пытанні аб стварэнні праекта, які пасля атрымаў назву «Марскі старт».

Міжнародны кансорцыум Sea Launch Company (SLC) створаны ў 1995 годзе. У яго ўваходзілі амерыканская фірма Boeing Commercial Space Company (даччынае прадпрыемства аэракасмічнай карпарацыі «Боінг»), якая забяспечвала агульнае кіраўніцтва і фінансаванне (40% капіталу), расійская Ракетна-касмічная карпарацыя «Энэргія» (25%), украінскія КБ «Паўднёвае» (5%) і «ВА Южмаш» (10%), а таксама нарвежская суднабудаўнічая кампанія Aker Kværner (20%). Штаб-кватэра кансорцыума знаходзіцца ў каліфарнійскім горадзе Лонг-Біч. У якасці выканаўцаў па кантрактах прыцягнутыя расійскія «КБ транспартнага машынабудавання» і ЦКБ «Рубін».

Пачатковы кошт праекта складаў $3,5 млрд.

Банкруцтва і рэарганізацыя

[правіць | правіць зыходнік]

22 чэрвеня 2009 года кампанія абвясціла пра сваё банкруцтва і фінансавую рэарганізацыю ў адпаведнасці з раздзелам 11 Кодэкса ЗША пра банкруцтва. Паводле дадзеных, названых у заяве кампаніі, яе актывы складалі ад 100 да 500 млн. долараў, а даўгі - ад 500 млн. да 1 млрд. долараў. Па дадзеных выдання «Камерсант», да страт прывяло тое, што не ўдалося забяспечыць планаваную інтэнсіўнасць запускаў: першапачаткова планавалася ажыццяўляць па 2-3 паслядоўных запуска за адзін выхад на стартавую пазіцыю.[1]

«Мы хочам запэўніць нашых заказчыкаў, пастаўшчыкоў і партнёраў, што пасля падачы заявы «Марскі старт» мае намер працягнуць сваю дзейнасць. Рэарганізацыя, згодна раздзела 11, дае нам магчымасць працягнуць сваю дзейнасць і сканцэнтраваць намаганні на распрацоўцы планаў нашага далейшага развіцця», - паведаміла кампанія.[2]

1 красавіка 2010 года савет дырэктараў міжнароднага кансорцыума Sea Launch Company (SLC) прыняў рашэнне аддаць ракетна-касмічнай карпарацыі (РКК) «Энергія» «галоўную ролю» ў праекце «Марскі старт».[3] У канцы ліпеня 2010 г., згодна з рашэннем суда, Energia Overseas Limited (EOL), якая з'яўляецца даччынай кампаніяй карпарацыі «Энергія», атрымала 95% акцый кансорцыума «Марскі старт», Boeing - 3% і Aker Solutions - 2%.[4]

Абмяркоўваецца праект перанясення порта базавання і наземнай інфраструктуры абслугоўвання з Лос-Анджэлеса ў Совгавань або Уладзівасток.[5][6]

22 жніўня 2014 года на фоне баявых дзеянняў на ўсходзе Украіны было абвешчана, што «Марскі старт» прыпыняе дзейнасць да сярэдзіны 2015 года.[7] У канцы снежня 2014 года віцэ-прэм'ер РФ Дзмітрый Рагозін заявіў, што хутчэй за ўсё ракеты «Зеніт» больш не будуць выкарыстоўвацца ў гэтым праекце, а месца ЗША зоймуць краіны БРЫКС.[8]

У 2014-2015 гг. расійскім бокам праводзіліся перамовы аб продажы праекта з ЗША, Кітаем, Бразіліяй, ААЭ і Аўстраліяй. 30 сакавіка 2016 года Раскосмасам было паведамлена аб хуткім закрыцці пагаднення па продажы праекта. Пры гэтым імя пакупніка не называлася. У чэрвені 2016 года Раскосмас зноў правёў перамовы з Аўстраліяй аб продажы «Марскога старта».[9]

У жніўні 2016 года расійская ракетна-касмічная карпарацыя «Энергія» і амерыканская кампанія Boeing вырашылі ўсе спрэчкі па праекце «Марскі старт». Па ўмовах папярэдняга пагаднення, расійскі бок пагасіць запазычанасць, якая ацэньваецца ў 330 мільёнаў долараў, прадастаўленнем паслуг і ўдзелам у сумесных праектах. Таксама частка доўгу плануецца спісаць. Канкрэтная сума не называецца. Было падпісана папярэдняе пагадненне з Boeing аб урэгуляванні спрэчкі па «Марскому старту», ​​у сувязі з гэтым суд ЗША прыпыніў ўсе дзеянні па спагнанню запазычанасці. Аднак, для канчатковага прыняцця пагаднення аб урэгуляванні неабходна, каб яго зацвердзіў савет дырэктараў «Энергіі» і ўхваліў «Раскосмас».[10]

У верасні 2016 года стала вядома, што даччыная кампанія «S7 Group» - «С7 касмічныя транспартныя сістэмы» стане пакупніком і аператарам міжнароднага праекта «Марскі старт».[11]

27 верасня 2016 года быў падпісаны кантракт паміж S7 Group і групай кампаній Sea Launch на набыццё карабля і платформы Odyssey з усталяваным на іх абсталяваннем ракетнага сегмента, наземнага абсталявання ў базавым порту (ЗША) і таварнага знака Sea Launch. Па словах Генеральнага дырэктара «S7 Group» Уладзіслава Філёва, пасля канчатковага закрыцця пагаднення, якое чакаецца завяршыць праз 6 месяцаў, інвестыцыі групы кампаній S7 могуць скласці да $160 млн.[12][13] У гэты ж дзень, 27 верасня, было падпісана пагадненне аб супрацоўніцтве паміж РКК «Энергія» і S7 Group.[14] Плануецца, што праект стане цалкам расійскім. У гэтым выпадку кіраванне праектам «Марскі старт» будзе перанесена з Швейцарыі ў Маскву.[15]

Касмічныя запускі

[правіць | правіць зыходнік]

Дэманстрацыйны спадарожнік быў запушчаны 28 сакавіка 1999 года. У кастрычніку таго ж года быў паспяхова праведзены першы камерцыйны запуск.

На 31 мая 2014 года адбылося 36 запускаў ракеты «Зеніт», у тым ліку 32 паспяховых, 1 часткова паспяховы і 3 няўдалых.

Запускі ракеты «Зеніт»
№ Дата (UTC) КА Маса, тоны Каментар
1 28 сакавіка, 1999 DemoSat 4,5 поспех
2 9 кастрычніка, 1999 DIRECTV 1-R 3,5 поспех
3 12 сакавіка, 2000 ICO Satellite Management F-1 2,7 аварыя[16]
4 28 ліпеня, 2000 PanAmSat-9 3,7 поспех
5 20 кастрычніка, 2000 Thuraya-1 5,1 поспех
6 18 сакавіка, 2001 XM Radio-2 «ROCK» 4,7 поспех
7 8 мая, 2001 XM Radio-1 «ROLL» 4,7 поспех
8 15 чэрвеня, 2002 Galaxy 3C 4,9 поспех
9 10 чэрвеня, 2003 Thuraya-D2 6,1[17] поспех[17]
10 7 жніўня, 2003 EchoStar IX/Telstar 13 4,7 поспех
11 30 верасня, 2003 Galaxy XIII/Horizons-1 4,1 поспех
12 10 студзеня, 2004 Telstar 14/Estrela do Sul 1 4,7 поспех
13 4 мая, 2004 DIRECTV-7S 5,5 поспех
14 28 чэрвеня, 2004 Telstar-18 4,8 частковы поспех
15 1 сакавіка, 2005 XM Radio-3 «Rhythm» 4,7 поспех
16 26 красавіка, 2005 SPACEWAY-1 6,0 поспех
17 23 чэрвеня, 2005 Intelsat IA-8 5,5 поспех
18 8 лістапада 2005 Inmarsat 4-F2 6,0 поспех
19 15 лютага, 2006 EchoStar X 4,3 поспех
20 12 красавіка, 2006 JCSAT-9 4,4 поспех
21 18 чэрвеня, 2006 Galaxy 16 5,1 поспех
22 22 жніўня, 2006 Koreasat-5 4,9 поспех
23 30 кастрычніка, 2006 XM Radio-4 «Blues» 5,2 поспех
24 30 студзеня, 2007 NSS-8 5,95 аварыя[18]
25 15 студзеня, 2008 Thuraya-D3 5,2 поспех
26 19 сакавіка, 2008 DirecTV-11 5,9 поспех
27 21 мая, 2008 Galaxy 18 4,642 поспех
28 16 ліпеня, 2008 EchoStar XI 5,511 поспех
29 24 верасня, 2008 Galaxy 19 4,69 поспех
30 20 красавіка, 2009 SICRAL 1B 3,038 поспех
31 24 верасня, 2011 ATLANTIC BIRD™ 7 4,6 поспех
32 1 чэрвеня, 2012 Интелсат-19 5,6 поспех
33 19 жніўня, 2012 Интелсат-21 5,6 поспех
34 3 снежня, 2012 Eutelsat 70B 5,25 поспех[19]
35 1 лютага, 2013 Интелсат-27 6,2 аварыя[20][21]
36 26 мая, 2014 Eutelsat 3B 5,96 поспех[22]
37 ліпень 2017 Ангосат-1 Плануецца[23]

Стартавая кропка

[правіць | правіць зыходнік]

Стартавая кропка - акваторыя Ціхага акіяна ў кропцы з каардынатамі 0°00' п.ш. 154°00' з.д., ля Вострава Калядаў. Па сабранай за 150 год статыстыцы гэты ўчастак Ціхага акіяна лічыцца спецыялістамі найбольш спакойным і аддалёным ад марскіх шляхоў. Аднак, ужо некалькі разоў няпростыя ўмовы надвор'я прымушалі пераносіць час запуску на некалькі дзён.

Ракеты-носьбіты «Марскога старта»

[правіць | правіць зыходнік]

Ракета-носьбіт Зеніт-3SL

[правіць | правіць зыходнік]

У якасці ракеты-носьбіта выкарыстоўвалася трохступеньчатая ракета Зеніт-3SL - мадыфікацыя ракеты-носьбіта «Зеніт-2» з разгонным блокам ДМ. Галоўны распрацоўшчык - КБ «Паўднёвае» (Днепр), выраблялася на дняпроўскім заводзе «Южмаш».

Ракета-носьбіт «Сункар» для Марскога старта

[правіць | правіць зыходнік]

Па стане на канец верасня 2016 года, для запускаў са стартавай платформы Odyssey разглядаюцца розныя варыянты. Як паведаміла прэс-сакратар «S7 Group» Ганна Бажына - кампанія гатова супрацоўнічаць па гэтым пытанні з украінскімі калегамі і ажыццяўляць старты на базе ракеты «Зеніт». Адначасова з гэтым прапрацоўваюцца іншыя варыянты, у тым ліку стварэнне новай ракеты. Па словах прэзідэнта РКК «Энергія» Уладзіміра Солнцава - РКК «Энергія» гатовая паскорыць распрацоўку новай ракеты-носьбіта «Сункар» для запускаў з плавучага касмадрома «Марскі старт». Пры ўмове падтрымкі фінансавання стварэння гэтай ракеты кампаніяй «S7 Group», новая ракета-носьбіт «Сункар» можа быць створана на працягу пяці гадоў.[24]

Іншыя ракеты-носьбіты

[правіць | правіць зыходнік]

25 лістапада 1995 года генеральным канструктарам РКК «Энергія» ў Федэральнае касмічнае агенцтва, Міністэрства абароны РФ, Дзяржаўны камітэт Расійскай Федэрацыі па абаронных галінах прамысловасці і РАН была накіравана інжынерная запіска з прапановай аб уключэнні праекта па стварэнні ракеты-носьбіта «Квант» у Федэральную касмічную праграму.

Адначасова з гэтай прапановай РКК «Энергія» вяла перамовы з амерыканскай фірмай «Rockwell Automation», якая праявіла цікавасць да сумеснага стварэння ракеты-носьбіта «Квант» і яе эксплуатацыі ў рамках праграмы «Марскі старт». Цікавасць была абумоўлена значным попытам на той момант на ракеты-носьбіты лёгкага класа на амерыканскім рынку паслуг па запуску невялікіх касмічных апаратаў, а таксама жаданнем фірмы «Rockwell Automation» удзельнічаць у працах па стварэнні і эксплуатацыі плавучага касмадрома «Марскі старт».

Марскі сегмент

[правіць | правіць зыходнік]

Марскі сегмент комплекса «Марскі старт» складаецца з двух марскіх судоў: стартавай платформы (СП) «Odyssey» і зборачна-каманднага судна (СКС) «Sea Launch Commander».

Стартовая платформа (СП)

[правіць | правіць зыходнік]
Стартавая платформа «Odyssey»

Стартавая платформа «Odyssey» мае сваю гісторыю.[25] Гэта былая самаходная нафтаздабываючая платформа «OCEAN ODYSSEY», пабудаваная ў Йокосуке, Японія ў 1982-1984 гг. Платформа адпавядала класу для неабмежаванага раёна мараплавання. Буравая вышка платформы была цалкам накрыта і абсталявана падаграваючай падлогай, каб можна было працаваць пры тэмпературы навакольнага паветра да -35 °C.[26] 22 верасня 1988 года, падчас здабычы нафты ў Паўночным моры, на платформе адбыўся моцны пажар, які ўвайшоў у сусветную гісторыю найбуйнейшых марскіх катастроф. Пасля пажару платформа была часткова дэмантаваная і па прамым прызначэнні больш не выкарыстоўвалася. У 1992 платформа прайшла рамонт і пераабсталяванне ў буравую платформу на Выбаргскім суднабудаўнічым заводзе. Пазней было прынята рашэнне выкарыстоўваць яе ў праекце «Марскі старт». У 1996-1997 платформа прайшла пераабсталяванне на верфі «Rosenberg» у Ставангеры, Нарвегія і пачала называцца «Odyssey». Другі этап пераабсталявання СП праходзіў на Выбаргскім суднабудаўнічым заводзе, пераназваным да гэтага часу ў «Кварнэр-Выбарг-Верф».

Характарыстыкі стартавай платформы: даўжыня 133 м, шырыня 67 м, вышыня 60 м, водазмяшчэнне 46 тыс.тон.

Падчас старта ракеты ўвесь інжынерны персанал са стартавай платформы перамяшчаецца на зборачна-каманднае судна.

Зборачна-каманднае судна (ЗКС)

[правіць | правіць зыходнік]
Зборачна-каманднае судна

Зборачна-каманднае судна «Sea Launch Commander» было пабудавана спецыяльна для праекта «Марскі старт» кампаніяй «Kvaerner Govan Ltd.», Глазга, Шатландыя у 1997 годзе. У 1998 ЗКС было даабсталявана на кананерскім суднарамонтным заводзе, Санкт-Пецярбург. ЗКС абсталявана сістэмамі і абсталяваннем, якія дазваляюць правядзенне на яго борце комплексных выпрабаванняў ракеты-носьбіта і разгонного блока, запраўку разгоннага блока высокакіпячымі кампанентамі паліва і газаў, зборку ракеты-носьбіта. ЗКС выконвае таксама функцыі цэнтра кіравання пры падрыхтоўцы і пуску ракеты-носьбіта. На ЗКС размяшчаюцца камандны пункт кіравання палётам разгоннага блока і сродкі прыёму і апрацоўкі тэлевымярэнняў.

Характарыстыкі ЗКС: даўжыня 203 м, шырыня 32 м, вышыня 50 м, водазмяшчэнне 27 тыс.тон, максімальная хуткасць 21 вузел.

Зноскі

  1. ↑ "Марскі старт" фінішуе ў Расіі(недаступная спасылка). "Камерсант" (№ 79 (4379) ад 06.05.2010). Архівавана з першакрыніцы 17 лістапада 2011. Праверана 6 мая 2010.
  2. ↑ Sea Launch Files Chapter 11 to Address Financial Challenges Архівавана 26 чэрвеня 2009.
  3. ↑ Галоўная роля ў праекце «Марскі старт» аддадзена РКК «Энергія»
  4. ↑ Sea Launch правяла запуск новага спадарожніка Atlantic Bird 7 Архівавана 15 ліпеня 2014.
  5. ↑ "Расея адмаўляецца ад украінскіх ракет «Зеніт», якія яшчэ нядаўна лічыліся лепшымі носьбітамі ў свеце". Известия. 11 снежня 2013. Праверана 2013/12/20. {{cite news}}: Праверце значэнне даты ў: |accessdate= (даведка)
  6. ↑ "СМІ: Расея адмовілася ад украінскіх ракет «Зеніт»". Взгляд. 11 снежня 2013. Архівавана з арыгінала 21 снежня 2013. Праверана 2013/12/20. {{cite news}}: Праверце значэнне даты ў: |accessdate= (даведка)
  7. ↑ Плывучы касмадром «Марскі старт» прыпыняе дзейнасць да сярэдзіны 2015 г. // ИТАР-ТАСС, 22 жніўня 2014
  8. ↑ Раскосмас заменіць ўкраінскія ракеты «Зеніт» на расійскую «Ангару» :: Эканоміка :: Расбізнэскансалтынг
  9. ↑ Раскосмас пацвердзіў факт перамоваў з Аўстраліяй аб продажы «Марскога старта»(недаступная спасылка). ТАСС (17 чэрвеня 2016). Архівавана з першакрыніцы 28 кастрычніка 2016. Праверана 10 снежня 2016.
  10. ↑ "Энергія" дамовілася з Boeing аб праектах асваення далёкага космаса. Праверана 18 жніўня 2016.
  11. ↑ "Дачка" S7 зоймецца касмічнымі запускамі з платформы "Марскога старта". ИТАР-ТАСС (14 верасня 2016). Праверана 14 верасня 2016.
  12. ↑ Група S7 купіла плывучы касмадром "Марскі старт". ИТАР-ТАСС (27 верасня 2016).
  13. ↑ Група кампаній S7. Дасье. ИТАР-ТАСС (27 верасня 2016).
  14. ↑ Навіны. Раскосмас. Угода па «Марскім старце» адбылася. www.roscosmos.ru. Праверана 27 верасня 2016.
  15. ↑ Упраўленне "Марскім стартам" перанясуць у Маскву. ИТАР-ТАСС (30 верасня 2016).
  16. ↑ «Морской старт» — Запуски — ICO F-1
  17. ↑ а б ЗАПУСК КОСМИЧЕСКОГО АППАРАТА Thuraya D2(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 26 ліпеня 2012. Праверана 10 снежня 2016.
  18. ↑ «Морской старт» — Запуски — NSS-8
  19. ↑ Sea Launch Zenit 3SL successfully lofts Eutelsat 70B | NASASpaceFlight.com
  20. ↑ Аварийный пуск с «морского космодрома» Архівавана 1 кастрычніка 2016. / Новости космонавтики, 1 февраля 2013 года.
  21. ↑ Морской старт ракеты «Зенит» закончился аварией/ Лента.ру, 1 февраля 2013.
  22. ↑ Sea Launch Successfully Launches EUTELSAT 3B Архівавана 27 мая 2014.
  23. ↑ "S7 запустит «Зенит» с ангольским спутником". Известия. Праверана 2016-11-11.
  24. ↑ «Раскосмас» зробіць новую ракету для «Марскога старта» (30 верасня 2016).
  25. ↑ «Марскі старт» - стартавая платформа «ODYSSEY» <! - Загаловак дададзены ботам ->
  26. ↑ Ocean Odyssey (англ.)(недаступная спасылка). Absolute Astronomy. Архівавана з першакрыніцы 17 сакавіка 2013. Праверана 27 лістапада 2012.

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]
commons: Марскі старт на Вікісховішчы

спасылка на KML  Касмадром Sea Launch Google Maps  KMZ (3D-мадэль — файл KMZ для Google Earth)

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Марскі_старт&oldid=4726149"