Перайсці да зместу

Марыя Віцебская

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Марыя Віцебская
Нараджэнне не пазней за 1305
Смерць 1346
Род Ізяславічы Полацкія
Муж Альгерд[1][2]
Дзеці Агрыпіна Альгердаўна, Фёдар Альгердавіч[d][3], Андрэй Альгердавіч[4][2], Дзмітрый Альгердавіч[2], Уладзімір Альгердавіч[2] і Н Альгердаўна[d]
Веравызнанне праваслаўе
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Марыя або Ганна, у гістарыяграфічнай традыцыі Марыя Яраслаўна (да 1306 — 1346) — першая жонка вялікага князя літоўскага Альгерда, вялікая княгіня літоўская (1345—1346).

Імаверна, паходзіла з роду віцебскіх князёў Васількавічаў, галіны Ізяславічаў Полацкіх. Пэўны яе радавод і нават імя бацькі невядомы. Князь Яраслаў Васілевіч, як бацька альгердавай жонкі, названы толькі ў дадатку да «Хронікі Быхаўца» — «Радаводзе віцебскіх князёў», які неверагодны і выводзіць іх ад вялікага князя ўладзімірскага Андрэя Яраславіча[ru].

Паводле Яна Длугаша, маці ўсіх сыноў Альгерда была цвярская княжна, яе імя ён не называе. Пазней Марцін Кромер паўтараў за Длугашам, але дадаў, што цвярскую княжну звалі Марыяй, разам з тым Кромер пісаў пра атрыманне Альгердам Віцебска праз шлюб. Потым Мацей Стрыйкоўскі даваў звесткі, што Альгерд меў дзвюх жонак — першую з Віцебска і другую з Цвяры. Крыніца звестак Кромера (часткова) і Стрыйкоўскага стала вядома толькі ў XIX ст. — «рускі» летапіс узору «Хронікі Быхаўца», упершыню апублікаванай Тэадорам Нарбутам.

У «Хроніцы Быхаўца» віцебская княжна названа Ганнай[5], а збоку невядомай рукою папраўлена на Марыю. Няма пэўнасці — ці не зроблена праўка пад уплывам «Радаводу віцебскіх князёў», неверагоднага дадатку да хронікі. У «Хроніцы Быхаўца» храналогія шлюбаў Альгерда паблытаная — віцебская княжна ў ёй другая жонка, а не першая, што вядома з верагодных крыніц. Імя другой жонкі — цвярской княжны Ульяны — вядома з яе дарчай граматы адной з віцебскіх цэркваў[6]. Таксама блытаніны дадае і імя Ульяны ў інацтве — Марына.

Даследчыкі адзначаюць, што познія крыніцы змешваюць імёны альгердавых жонак[7]. За імі, або побач, ідуць мясцовыя віцебскія паданні, паводле іх Ульяна вясной 1392 года прыняла схіму з імем Марыя, у некаторых варыянтах Марфа, у Свята-Духавым манастыры[8]. Аднак, на праўдзе Ульяна свае апошнія месяцы жыла ў Кіеве, дзе перад смерцю прыняла схіму і пахавана ў Кіева-Пячорскай лаўры.

Такім чынам, зваць Марыяй віцебскую княжну, першую жонку Альгерда, прынята даволі ўмоўна.

Інфармацыя паводле Лявонція Вайтовіча[9].

  1. (unspecified title) Праверана 7 жніўня 2020.
  2. а б в г Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku / пад рэд. J. WolffWarszawa: 1895. — С. 336.
  3. Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku / пад рэд. J. WolffWarszawa: 1895. — С. 336, 338.
  4. Андрей Ольгердович // Энциклопедический словарь / под ред. И. Е. АндреевскийСПб.: Брокгауз — Ефрон, 1890. — Т. Iа. — С. 764.
  5. Валерый Пазднякоў. Ганна, мяркуемая вялікая княгіня літоўская, жонка Альгерда. Электронная энцыклапедыя "Вялікае Княства Літоўскае" -- vkl.by. Праверана 15 красавіка 2025.
  6. Лицкевич 2024.
  7. Улащик 1985, с. 224.
  8. Кулагін 2001, с. 228—229.
  9. Войтович, Л. В. Князівські династії Східної Європи (кінець IX — початок XVI ст.): склад, суспільна і політична роль. Історико-генеалогічне дослідження. — Львів: Інститут українознавства ім. І. Крип’якевича НАН України, 2000. — 649 с. ISBN 966-02-1683-1. (укр.)