Марыя Віцебская
| Марыя Віцебская | |
|---|---|
| Нараджэнне | не пазней за 1305 |
| Смерць | 1346 |
| Род | Ізяславічы Полацкія |
| Муж | Альгерд[1][2] |
| Дзеці | Агрыпіна Альгердаўна, Фёдар Альгердавіч[d][3], Андрэй Альгердавіч[4][2], Дзмітрый Альгердавіч[2], Уладзімір Альгердавіч[2] і Н Альгердаўна[d] |
| Веравызнанне | праваслаўе |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Марыя або Ганна, у гістарыяграфічнай традыцыі Марыя Яраслаўна (да 1306 — 1346) — першая жонка вялікага князя літоўскага Альгерда, вялікая княгіня літоўская (1345—1346).
Паходжанне
[правіць | правіць зыходнік]Імаверна, паходзіла з роду віцебскіх князёў Васількавічаў, галіны Ізяславічаў Полацкіх. Пэўны яе радавод і нават імя бацькі невядомы. Князь Яраслаў Васілевіч, як бацька альгердавай жонкі, названы толькі ў дадатку да «Хронікі Быхаўца» — «Радаводзе віцебскіх князёў», які неверагодны і выводзіць іх ад вялікага князя ўладзімірскага Андрэя Яраславіча.
Імя
[правіць | правіць зыходнік]Паводле Яна Длугаша, маці ўсіх сыноў Альгерда была цвярская княжна, яе імя ён не называе. Пазней Марцін Кромер паўтараў за Длугашам, але дадаў, што цвярскую княжну звалі Марыяй, разам з тым Кромер пісаў пра атрыманне Альгердам Віцебска праз шлюб. Потым Мацей Стрыйкоўскі даваў звесткі, што Альгерд меў дзвюх жонак — першую з Віцебска і другую з Цвяры. Крыніца звестак Кромера (часткова) і Стрыйкоўскага стала вядома толькі ў XIX ст. — «рускі» летапіс узору «Хронікі Быхаўца», упершыню апублікаванай Тэадорам Нарбутам.
У «Хроніцы Быхаўца» віцебская княжна названа Ганнай[5], а збоку невядомай рукою папраўлена на Марыю. Няма пэўнасці — ці не зроблена праўка пад уплывам «Радаводу віцебскіх князёў», неверагоднага дадатку да хронікі. У «Хроніцы Быхаўца» храналогія шлюбаў Альгерда паблытаная — віцебская княжна ў ёй другая жонка, а не першая, што вядома з верагодных крыніц. Імя другой жонкі — цвярской княжны Ульяны — вядома з яе дарчай граматы адной з віцебскіх цэркваў[6]. Таксама блытаніны дадае і імя Ульяны ў інацтве — Марына.
Даследчыкі адзначаюць, што познія крыніцы змешваюць імёны альгердавых жонак[7]. За імі, або побач, ідуць мясцовыя віцебскія паданні, паводле іх Ульяна вясной 1392 года прыняла схіму з імем Марыя, у некаторых варыянтах Марфа, у Свята-Духавым манастыры[8]. Аднак, на праўдзе Ульяна свае апошнія месяцы жыла ў Кіеве, дзе перад смерцю прыняла схіму і пахавана ў Кіева-Пячорскай лаўры.
Такім чынам, зваць Марыяй віцебскую княжну, першую жонку Альгерда, прынята даволі ўмоўна.
Дзеці
[правіць | правіць зыходнік]Інфармацыя паводле Лявонція Вайтовіча[9].
- Андрэй (каля 1328 — 12 жніўня 1399) — князь полацкі і пскоўскі.
- Дзмітрый (каля 1329 — 12 жніўня 1399) — князь бранскі.
- Уладзімір (каля 1330 — пасля 1386) — князь кіеўскі.
- Канстанцін (каля 1331—1398) — князь чарнігаўскі.
- Фёдар (каля 1332/1333 — каля 1394) — князь ратненскі і кобрынскі.
- Агрыпіна (каля 1334—1393) — жонка князя гарадзецка-суздальскага Барыса Канстанцінавіча з 1354 года.
У мастацтве
[правіць | правіць зыходнік]-
Віцебская княжна Марыя ва ўяўленні сучаснага мастака Ігара Дурава.
Крыніцы
[правіць | правіць зыходнік]- ↑ (unspecified title) Праверана 7 жніўня 2020.
- ↑ а б в г Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku / пад рэд. J. Wolff — Warszawa: 1895. — С. 336.
- ↑ Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku / пад рэд. J. Wolff — Warszawa: 1895. — С. 336, 338.
- ↑ Андрей Ольгердович // Энциклопедический словарь / под ред. И. Е. Андреевский — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1890. — Т. Iа. — С. 764.
- ↑ Валерый Пазднякоў. Ганна, мяркуемая вялікая княгіня літоўская, жонка Альгерда. Электронная энцыклапедыя "Вялікае Княства Літоўскае" -- vkl.by. Праверана 15 красавіка 2025.
- ↑ Лицкевич 2024.
- ↑ Улащик 1985, с. 224.
- ↑ Кулагін 2001, с. 228—229.
- ↑ Войтович, Л. В. Князівські династії Східної Європи (кінець IX — початок XVI ст.): склад, суспільна і політична роль. Історико-генеалогічне дослідження. — Львів: Інститут українознавства ім. І. Крип’якевича НАН України, 2000. — 649 с. ISBN 966-02-1683-1. (укр.)
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Воронин, В. Княжение Ольгерда в Витебске // Ukraina Lithuanica. — Киев, 2013. — Т. ІІ. — C. 21—38. (руск.)
- Праваслаўныя храмы на Беларусі: Энцыкл. даведнік / А. М. Кулагін; маст. І. І. Бокі. — 2-е выд. — Мінск: БелЭн, 2001. — 328 с. — ISBN 985-11-0190-7.
- Марціновіч, М. В. Вялікія княгіні Вялікага Княства Літоўскага. — Мінск : Цымбераў, 2021. — 352 с. — С. 21—24. ISBN 978-985-7236-29-9.
- Лицкевич О. В. Грамота княгини Ульяны Александровны на темьянщину из рукописи Российской Национальной библиотеки, Q.п.I.2: новая трактовка // Матэрыялы XX міжнародных кнігазнаўчых чытанняў. Мінск, 18-19 красавіка 2024 г.. — 2024. — С. 33-39.
- Улащик Н. Н. Введение в изучение белорусско-литовского летописания (руск.) / Отв. ред. В. И. Буганов; Академия наук СССР, Ин-т истории СССР. — М.: Наука, 1985. — 259 с.
- Dąbrowski, D. Radosłowle kniazey Wytebskich — analiza porównawcza treści // Genealogia. Studia i materiały historyczne. — T. 14, 2002 [druk 2003]. — S. 31—69. (польск.)
- Stadnicki, K. Bracia Władysława-Jagiełły Olgierdowicza króla Polski, Wielkiego Xięcia Litwy. — Lwów, 1867. — S. 9—11. (польск.)
- Tęgowski, J. Kilka słów o małżeństwach Wielkiego Księcia Litewskiego Olgierda Giedyminowica (польск.) // Україна: культурна спадщина, національна свідомість, державність: Зб. наук. пр. — Львів: Інститут українознавства ім. І. Крип’якевича НАН України, 2011. — Вип. 20. — С. 646—654. — Бібліогр.: 46 назв.
Тэматычныя сайты | |
|---|---|
| Генеалогія і некрапалістыка |
