Марыя Віцебская

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Марыя Віцебская
Віцебская княжна Марыя (сучасная карціна, мастак Ігар Дураў).
Віцебская княжна Марыя (сучасная карціна, мастак Ігар Дураў).
вялікая княгіня літоўская
1345 — 1346
Пераемнік Ульяна Аляксандраўна

Нараджэнне не пазней за 1305
Смерць 1346
Род Ізяславічы Полацкія
Муж Альгерд[1]
Дзеці Агрыпіна Альгердаўна, Фёдар Альгердавіч[d], Андрэй Альгердавіч[2], Дзмітрый Альгердавіч і Уладзімір Альгердавіч
Веравызнанне праваслаўе
Дзейнасць заснаванне Пятніцкай царквы ў Вільні
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Марыя або Ганна, у гістарыяграфічнай традыцыі Марыя Яраслаўна (да 1306 — 1346) — першая жонка вялікага князя літоўскага Альгерда, вялікая княгіня літоўская (1345—1346).

Паходжанне[правіць | правіць зыходнік]

Імаверна, паходзіла з роду віцебскіх князёў Васількавічаў, галіны Ізяславічаў Полацкіх. Пэўны яе радавод і нават імя бацькі невядомы. Князь Яраслаў Васілевіч, як бацька альгердавай жонкі, названы толькі ў дадатку да «Хронікі Быхаўца» — «Радаводзе віцебскіх князёў», які неверагодны і выводзіць іх ад вялікага князя ўладзімірскага Андрэя Яраславіча[ru].

Імя[правіць | правіць зыходнік]

Паводле Яна Длугаша, маці ўсіх сыноў Альгерда была цвярская княжна, яе імя ён не называе. Пазней Марцін Кромер паўтараў за Длугашам, але дадаў, што цвярскую княжну звалі Марыяй, разам з тым Кромер пісаў пра атрыманне Альгердам Віцебска праз шлюб. Потым Мацей Стрыйкоўскі даваў звесткі, што Альгерд меў дзвюх жонак — першую з Віцебска і другую з Цвяры. Крыніца звестак Кромера (часткова) і Стрыйкоўскага стала вядома толькі ў XIX ст. — «рускі» летапіс узору «Хронікі Быхаўца», якую апублікаваў Тэадор Нарбут.

У «Хроніцы Быхаўца» віцебская княжна названа Ганнай, а збоку невядомай рукою папраўлена на Марыю. Няма пэўнасці — ці не зроблена праўка пад уплывам «Радаводу віцебскіх князёў», неверагоднага дадатку да хронікі. У «Хроніцы Быхаўца» храналогія шлюбаў Альгерда паблытаная — віцебская княжна ў ёй другая жонка, а не першая, што вядома з верагодных крыніц. Імя другой жонкі — цвярской княжны Ульяны — вядома з яе дарчай граматы царкве ў Азярышчы. Таксама блытаніны дадае і імя Ульяны ў інацтве — Марына.

Даследчыкі адзначаюць, што познія крыніцы змешваюць імёны альгердавых жонак[3]. За імі, або побач, ідуць мясцовыя віцебскія паданні, паводле іх Ульяна вясной 1392 года прыняла схіму з імем Марыя, у некаторых варыянтах Марфа, у Свята-Духавым манастыры[4]. Аднак на праўдзе Ульяна свае апошнія месяцы жыла ў Кіеве, дзе перад смерцю прыняла схіму і пахавана ў Кіева-Пячорскай лаўры.

Такім чынам, зваць Марыяй віцебскую княжну, першую жонку Альгерда, прынята даволі ўмоўна.

Дзеці[правіць | правіць зыходнік]

Інфармацыя пра дзяцей пададзена паводле Л. Вайтовіча[5].

Гл. таксама[правіць | правіць зыходнік]

Зноскі

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Воронин, В. Княжение Ольгерда в Витебске // Ukraina Lithuanica. — Киев, 2013. — Т. ІІ. — C. 21—38. (руск.)
  • Праваслаўныя храмы на Беларусі: Энцыкл. даведнік / А. М. Кулагін; маст. І. І. Бокі. — 2-е выд. — Мінск: БелЭн, 2001. — 328 с. — ISBN 985-11-0190-7.
  • Марціновіч, М. В. Вялікія княгіні Вялікага Княства Літоўскага. — Мінск : Цымбераў, 2021. — 352 с. — С. 21—24. ISBN 978-985-7236-29-9.
  • Улащик, Н. Н. Введение в изучение белорусско-литовского летописания. — М., 1985. (руск.)
  • Dąbrowski, D. Radosłowle kniazey Wytebskich — analiza porównawcza treści // Genealogia. Studia i materiały historyczne. — T. 14, 2002 [druk 2003]. — S. 31—69. (польск.)
  • Stadnicki, K. Bracia Władysława-Jagiełły Olgierdowicza króla Polski, Wielkiego Xięcia Litwy. — Lwów, 1867. — S. 9—11. (польск.)
  • Tęgowski, J. Kilka słów o małżeństwach Wielkiego Księcia Litewskiego Olgierda Giedyminowica (польск.) // Україна: культурна спадщина, національна свідомість, державність: Зб. наук. пр. — Львів: Інститут українознавства ім. І. Крип’якевича НАН України, 2011. — Вип. 20. — С. 646—654. — Бібліогр.: 46 назв.