Марыя Лупу Радзівіл

Марыя Лупу Радзівіл
Марыя Лупу Радзівіл
Нараджэнне	1625[…]; Ясы, жудзец Ясы, Малдаўскае княства;
Смерць	1660[…]; Слуцк, Слуцкае княства, Новагародскі павет, Новагародскае ваяводства, Вялікае Княства Літоўскае, Рэч Паспалітая;
Месца пахавання	Манастырскія могілкі ў Слуцку[d];
Род	Радзівілы
Бацька	Васіле Лупу
Муж	Януш Радзівіл
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Марыя Лупу Радзівіл (рум.: Maria Lupu; 1625, Ясы — 14 студзеня 1660, Львоў) — княгіня, другая жонка вялікага гетмана літоўскага Януша Радзівіла, дзяячка праваслаўнай царквы ВКЛ.

Паходжанне[правіць | правіць зыходнік]

Дачка малдаўскага гаспадара Васіле Лупу і Тудоскі Бучэч^[4]^[5]. Яе сястра Раксанда была замужам за сынам Багдана Хмяльніцкага Цімафеем^[6]^[7].

Біяграфія[правіць | правіць зыходнік]

Марыя атрымала добрую адукацыю, ведала латынь і грэчаскую мову. З будучым мужам Янушам Радзівілам вяла перапіску на польскай мове, падпісваючыся «Maria hospodarowna ziem Moldawskich» (Марыя, дачка гаспадара Зямлі Малдаўскай).

Першай жонкай Януша Радзівіла была Катажына Патоцкая ― унучка гаспадара Малдовы Ераміі Водэ Мовіле. У канцы 1644 года Януш Радзівіл, заручыўшыся падтрымкай караля Уладзіслава IV Вазы і згодай бацькоў нявесты, пасватаўся да Марыі Лупу, паслаўшы ёй скрыні з тканінамі, залатыя і сярэбраныя вырабы^[8].

Вяселле адбылася ў лютым 1645 года ў Ясах з удзелам шматлікіх высокіх гасцей, вянчаў маладых кіеўскі мітрапаліт Пётр Магіла^[9].

Ад мужа княгіня Марыя Лупу атрымала ў валоданне вёскі Орлю і Любчу ў Навагародскім ваяводстве ВКЛ^[10].

Застаючыся, у адрозненне ад пратэстанта-мужа, праваслаўнай, пабудавала ў 1652 годзе ў Кейданах царкву. Падчас руска-польскай вайны 1654—1667, была на баку рускіх, абараняла з сялянамі маёнтак Віжуны ад шведаў^[11].

Пасля смерці мужа (1655) спрабавала вярнуць каштоўнасці са свайго пасагу, якія захоўваліся ў скарбніцы Радзівілаў, але стрыечны брат мужа ― слуцкі князь Багуслаў Радзівіл ― ухіліўся ад размовы. Марыя пакінула завяшчанне, у якім адпісала 700 тысяч злотых Пячэрскай лаўры, Успенскаму манастыру ў Заблудаве і двум віленскім манастырам. Яна вызначыла месцам свайго пахавання манастыр у Заблудаве, калі ў віленскім Святадухаўскам манастыры гэта па нейкай прычыне апынецца немагчымым^[12].

Князь Багуслаў апратэставаў завяшчанне, спасылаючыся на ўшчамленне правоў сваёй жонкі Ганны Марыі (падчарыцы Марыі Лупу). Пратэст неаднаразова разглядаўся Літоўскім трыбуналам^[13], завяшчанне так і не было выканана^[14].

Памерла ў Львове. Астанкі былі пахаваныя да 1917 года ў цынкавай труне Слуцкага Трайчанскага манастыра^[15].

Зноскі

↑ ^а ^б Pas L. v. Marija Lupu // Genealogics — 2003. Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19847329"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19847326"></a>
↑ ^а ^б Czech National Authority Database Праверана 25 красавіка 2022.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863"></a>
↑ Radziwiłłowie herbu Trąby — Warszawa: Archiwum Główne Akt Dawnych, Wydawnictwo DiG, 1996. — 67 с. — ISBN 83-85490-62-0
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q270"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q7209884"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q9379197"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q121885404"></a>
↑ Видни български родове. Княз Василий Лупу (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 23 верасня 2020.
↑ Марыя Лупу на Радаводзе (нявызн.).
↑ Винюкова-Волкова В. Найгарніша дівчина князівства // Подолянин. — Луцк: 2010.
↑ Горобець В, Чухліб Т. Тиміш Хмельницький і Розанда Лупул. Український похід в Молдавію в 50-х роках XVII ст. // Незнайома Кліо. Таємниці, казуси і курйози української історії. Козацька доба. — Київ: Наукова думка, 2004. — С. 310.
↑ Kotlubaj E. Zycie Janusza Radziwilla. — Wilno: Nakładem M. Mindelsohna, 1859.
↑ Widacka H. Mołdawska małżonka Janusza Radziwiłła (нявызн.). Pałac w Wilanowie.
↑ Пазнякоў В. С. Радзівіл Марыя // Электронная энцыклапедыя «Вялікае Княства Літоўскае». — Мн.: 2014.
↑ Polski slovnik biograficzny. — Warszawa etc. — Т. 30. — part 3.
↑ Mironowicz A. Monaster Zaśnięcia NMP w Zabłudowie // Wiadomości Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. — 2007. — С. 16-17.
↑ Археографический сборник документов, относящихся к истории Западной Руси. — Т. 8. — № 81-84.
↑ Ярошевич А. Духовное завещание княгини Марии Радзивилл и православный Слуцк // Обретение образа. Православная белорусская культура в славянском мире. — Мн.: Белорусская Православная Церковь, 2009.
↑ Kalamajska-Saed M. Portrety I zabytki ksiazat Olelkowiczow w Slucku. — Warszawa, 1996.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Очерки внешнеполитической истории Молдавского княжества (последняя треть XIV — начало XIX в.) ― Кишинев: Штиинца, 1987. — 464 с. — С. 202—205.
Заболотная Л. П. Частная жизнь чужестранки: семейная жизнь Марии (Лупу) Радзивилл // «Вызов» в повседневной жизни населения России: история и современность. Материалы межд. научной конференции. — СПб.: Ленинградский гос. ун-т им А. С. Пушкина, 2021.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Princess Мария Радзивилл // Генеалогия: Мария Лупу Радзивилл

[_683d0722208e3703-1] а ^б Pas L. v. Marija Lupu // Genealogics — 2003. Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19847329"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19847326"></a>

[_3c0b1d8f5ded37ed-2] а ^б Czech National Authority Database Праверана 25 красавіка 2022.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863"></a>

[_c0025752a771a168-3] Radziwiłłowie herbu Trąby — Warszawa: Archiwum Główne Akt Dawnych, Wydawnictwo DiG, 1996. — 67 с. — ISBN 83-85490-62-0
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q270"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q7209884"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q9379197"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q121885404"></a>

[4] Видни български родове. Княз Василий Лупу (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 23 верасня 2020.

[5] Марыя Лупу на Радаводзе (нявызн.).

[6] Винюкова-Волкова В. Найгарніша дівчина князівства // Подолянин. — Луцк: 2010.

[7] Горобець В, Чухліб Т. Тиміш Хмельницький і Розанда Лупул. Український похід в Молдавію в 50-х роках XVII ст. // Незнайома Кліо. Таємниці, казуси і курйози української історії. Козацька доба. — Київ: Наукова думка, 2004. — С. 310.

[8] Kotlubaj E. Zycie Janusza Radziwilla. — Wilno: Nakładem M. Mindelsohna, 1859.

[9] Widacka H. Mołdawska małżonka Janusza Radziwiłła (нявызн.). Pałac w Wilanowie.

[10] Пазнякоў В. С. Радзівіл Марыя // Электронная энцыклапедыя «Вялікае Княства Літоўскае». — Мн.: 2014.

[11] Polski slovnik biograficzny. — Warszawa etc. — Т. 30. — part 3.

[12] Mironowicz A. Monaster Zaśnięcia NMP w Zabłudowie // Wiadomości Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. — 2007. — С. 16-17.

[13] Археографический сборник документов, относящихся к истории Западной Руси. — Т. 8. — № 81-84.

[14] Ярошевич А. Духовное завещание княгини Марии Радзивилл и православный Слуцк // Обретение образа. Православная белорусская культура в славянском мире. — Мн.: Белорусская Православная Церковь, 2009.

[15] Kalamajska-Saed M. Portrety I zabytki ksiazat Olelkowiczow w Slucku. — Warszawa, 1996.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]