Метэ Дзір

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Метэ Дзір
Нараджэнне 1460-я
Смерць 1520-я
Муж Anders van Bergen[d], Свантэ Стурэ і Knut Alvsson[d]

Метэ Іверсдотэр Дзір (шведск.: Mette Ivarsdotter Dyre . або Марта Іварсдотэр ; каля 1465 ― не пазней 1533) ― дацкая дваранка, умоўны шэрыф і канцлер. Яна была тройчы замужам: двойчы за каралеўскімі саветнікамі і апошні раз за Свантэ Стурэ рэгентам Швецыі. Такім чынам, яна была дэ-факта каралевай-консортам. Метэ Дзір прыпісваюць палітычны ўплыў на дзяржаўныя справы праз свайго мужа.

Ранні перыяд жыцця[правіць | правіць зыходнік]

Метэ Іверсдотэр нарадзілася ў Тырсбеку ў Ютландыі ў Даніі. Яна была дачкой дацкага рыцара Івера Енсэна Дзір (пам. каля 1463) і Крысцін Педэрсдотэр Окс (пам. пасля 1503). Каля 1483 года яна выйшла замуж за нарвежскага рыцара і рыксрада Андэрса ван Бергена (пам. 1491). З першым мужам у яе было адзінае дзіця, якое дасягнула паўналецця, дачка Крысціна Андэрсдотэр.

У 1496 годзе яна выйшла замуж за нарвежска-шведскага двараніна Кнута Альвсана (пам. 1502), які быў нарвежскім рыксрадам і ўладальнікам крэпасці Акерсхус у Осла. У 1499 годзе Кнут Альфсан страціў сваю пасаду ў Нарвегіі, і яна паехала за ім у Швецыю. У Швецыі пара аб’ядналася са Свантэ Стуры: ён у той час яшчэ не быў рэгентам Швецыі, а быў вядучым членам шведскай партыі, які жадаў скасаваць саюз паміж Швецыяй і Даніяй-Нарвегіяй.

У 1501 годзе пры падтрымцы Стурэ Кнут Альфсан уварваўся ў Нарвегію, спрабуючы аб’яднаць Швецыю і Нарвегію супраць Ханса, караля Даніі. Метэ засталася ў Швецыі ў замку Свантэ Стэгеборг. Першапачаткова паспяховы, Кнут Альфсан быў забіты Хенрыкам Крумедзіджам падчас перамоў .

У супрацоўніцтве са Свантэ Стурэ Метэ працягвала працу свайго нябожчыка мужа і вяла перамовы з нарвежскімі прадстаўнікамі праз перапіску са сваёй базы ў Швецыі, спрабуючы пераканаць іх аб’яднацца са Швецыяй супраць Даніі. Кароль Даніі Ханс абвінаваціў яе ў тым, што яна рассылала лісты, каб заахвоціць нарвежскае сялянства да паўстання супраць яго[1].

Кансорт-рэгент[правіць | правіць зыходнік]

17 лістапада 1504 года ў Стакгольме яна выйшла замуж у трэці раз за свайго саюзніка Свантэ Нільсана Стурэ, рэгента Швецыі, пасля таго, як ён быў абраны рэгентам у студзені летась. Па чутках, да гэтага моманту Метэ і Свантэ былі палюбоўнікамі як мінімум год[1].

Умоўна знаходзячыся ў саюзе з Даніяй, Швецыя была дэ-факта незалежным каралеўствам са Свантэ ў якасці караля ва ўсім, акрамя тытула, і Метэ ў становішчы каралевы-кансорта ў якасці старэйшай дамы шведскага двара: яна выконвала тую ж ролю, што і звычайна каралева-кансорт, якая выступала ў якасці пасярэдніка ў просьбах да мужа, і чыноўнікі называлі яе «прынцэсай»[1].

Метэ апісвалася як верны саветнік рэгента Свантэ і прымала актыўны ўдзел у кіраванні дзяржаўнымі справамі. Перапіска з каля 40 захаваных лістоў паміж Метэ і Свантэ ілюструе іх цеснае супрацоўніцтва ў палітыцы, а таксама асабістую адданасць адзін аднаму[1].

У 1507 годзе Метэ служыла камандуючым Стакгольмам падчас адсутнасці Свантэ[1]. У 1510 годзе яна служыла ганцом і прадстаўніком Свантэ ў місіі ў Фінляндыю[1].

Яе палітычны ўдзел зрабіў яе аб’ектам паклёпу. Па чутках, яна была датычная да смерці папярэдніка Свантэ Стэна Стуры Старэйшага, каб яе палюбоўнік, а пазней і муж Свантэ змог стаць рэгентам.

У 1512 годзе Свантэ памёр. Навіну хавалі ад яе, і ёй не дазвалялі пабачыць яго. Ёй сказалі, што ён недаступны, і не паведамілі, што ён мёртвы, пакуль яе пасынак, Стэн Стуры Малодшы, не прыбыў у замак і не забяспечыў сабе рэгенцтва[1].

У Метэ не былі добрыя стасункі з пасынкам. Ён абвінаваціў яе ў крадзяжы золата і срэбра, якія ён лічыў часткай спадчыны ад уласнай маці. Ён канфіскаваў зямлю, падораную Метэ ў пасаг пасля яе шлюбу з Свантэ Стурэ. Пасля трох гадоў спрэчкі паміж Метэ і яе пасынкам ён прапанаваў ёй вялікую суму грошай у якасці ўрэгулявання.

Шэрыф і канцлер[правіць | правіць зыходнік]

У 1515 годзе Метэ выехала са Швецыі ў Данію, дзе звярнулася з просьбай аб падтрымцы да дацкага караля Крысціяна II супраць Стэна Стуры Малодшага ў спрэчцы паміж ёй і яе пасынкам аб спадчыне яе нябожчыка, паколькі Крысціян II умоўна быў каралём Швецыі таксама.

Крысціян II не змог дапамагчы ёй у яе спрэчцы, але ён прызначыў яе шэрыфам (Ленсманам) з біскупскага феода Хёрбю каля Холбека, і канцлерам манастыра Святой Агнесы ў Раскіле. Як Ленсман, яна трымала б галоўную кіруючую ўладу над сваім феодамі, канчаткова камандавала б вайскоўцамі і збірала падаткі. Гэтыя пасады яна захоўвала да самай смерці.

У 1516 годзе Метэ і трое яе пляменнікаў, чые землі таксама былі канфіскаваныя Стэнам Стуры Малодшым, супрацоўнічалі ў фінансаванні пірацкага карабля і выкарыстоўвалі яго, каб захапіць карабель, які належаў шведскім рэгентам і Ганзейскаму саюзу на рацэ Траве. Гэты інцыдэнт стаў прычынай канчатковага адкрытага разрыву адносінаў паміж Даніяй і Швецыяй у наступным годзе.

Метэ памёрла дзесьці паміж 1527 і 1533 гадамі. Спрэчка аб спадчыне паміж Метэ Дзір і Стэнам Стурэ Малодшым была канчаткова вырашана толькі ў 1541 годзе.

Зноскі

  1. ↑ а б в г д е ё Mette Iversdotter, urn:sbl:9294, Svenskt biografiskt lexikon (art av Hans Gillingstam), hämtad 2019-11-20.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Sv.E. Green-Pedersen (red.): Profiler i nordisk senmiddelalder og renaissance, 1983 (In Danish)
  • Gudrun Utterström: Fem skrivare, 1968 (In Danish)
  • Privatarkiv i Sturearkivet i RA, Stockholm (In Danish)
  • Dansk Biografisk Leksikon (In Danish)

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Метэ_Дзір&oldid=4089715"