Мэры Брункаў

Мэры Брункаў
англ.: Mary Elizabeth Brunkow
Дата нараджэння	1961
Грамадзянства	ЗША
Род дзейнасці	малекулярны біёлаг, імунолаг
Навуковая сфера	імуналогія, малекулярная біялогія і генетыка
Месца працы	Institute for Systems Biology[d] UCB[d] Celltech[d]
Навуковая ступень	доктар філасофіі
Альма-матар	Прынстанскі ўніверсітэт Вашынгтонскі ўніверсітэт
Навуковы кіраўнік	Shirley M. Tilghman[d]
Узнагароды

Мэры Элізабэт Брункаў (англ.: Mary Elizabeth Brunkow; нар. 1961) — амерыканскі вучоны-імунолаг, старшы менеджэр праграм у Інстытуце сістэмнай біялогіі. Лаўрэат Нобелеўскай прэміі па фізіялогіі і медыцыне 2025 года за фундаментальнае адкрыццё гена Foxp3, які з’яўляецца ключавым рэгулятарам для развіцця і функцыянавання рэгуляторных Т-клетак.

Біяграфія

У канцы 1990-х — пачатку 2000-х гадоў Брункаў працавала навуковым супрацоўнікам у біятэхналагічнай кампаніі Celltech Chiroscience ў Батэле. Менавіта ў гэты перыяд яна здзейсніла сваё найбольш значнае адкрыццё.

Пасля працы ў Celltech Мэры Брункаў перайшла ў Інстытут сістэмнай біялогіі (Institute for Systems Biology) у Сіэтле, дзе заняла пасаду старэйшага менеджара праграм. У гэтай ролі яна займалася каардынацыяй і кіраваннем буйных навуковых праектаў, працягваючы ўносіць ўклад у развіццё біямедыцынскіх даследаванняў.

Навуковая дзейнасць

Ключавы ўклад у сусветную навуку Брункаў унесла ў 2001 годзе. Працуючы сумесна з Фрэдам Рамсдэлам, яна засяродзілася на вывучэнні загадкавага і смяротнага захворвання ў мышэй лініі «scurfy». Гэтыя мышы пакутавалі ад цяжкай сістэмнай аутаімуннай паталогіі, пры якой іх імунная сістэма атакавала ўласныя тканкі і органы, што прыводзіла да ранняй гібелі. Было вядома, што гэты стан выкліканы рэцэсіўнай мутацыяй у адным гене, размешчаным на X-храмасоме, але сам ген заставаўся невядомым.

Выкарыстоўваючы метады пазіцыйнага кланавання, Брункаў і яе каманда змаглі ідэнтыфікаваць мэтавы ген. Яны назвалі яго Foxp3, бо ён належаў да сямейства транскрыпцыйных фактараў Forkhead box. Іх даследаванне, апублікаванае ў часопісе Nature Genetics у 2001 годзе, паказала, што мутацыі ў гэтым гене наўпрост адказныя за аутаімунныя захворванняў у мышэй «scurfy». Яны таксама выявілі, што мутацыі ў чалавечым аналагу гэтага гена выклікаюць рэдкае і цяжкае захворванне IPEX (імунная дызрэгуляцыя, поліэндакрынапатыя, энтэрапатыя, Х-счэплены сіндром).

Гэта адкрыццё стала сапраўдным прарывам. Яно супала па часе з даследаваннямі японскага імунолага Шымона Сакагучы, які раней адкрыў папуляцыю «рэгуляторных Т-клетак» (Treg), якія душаць залішнія імунныя рэакцыі. Праца Брункаў і Рамсдэла прадаставіла малекулярны ключ да разумення гэтых клетак: аказалася, што Foxp3 з’яўляецца галоўным транскрыпцыйным фактарам — «галоўнай перамычкай», якая кіруе праграмай развіцця і функцыянавання Treg-клетак. Без актыўнага гена Foxp3 рэгуляторныя Т-клеткі не могуць фармавацца, што і прыводзіць да некантралюемай аутаагрэсіі імуннай сістэмы.

Адкрыццё Foxp3 аб’яднала дзве вобласці даследаванняў і стварыла новы напрамак у імуналогіі. Яно дало навукоўцам магутны маркер для ідэнтыфікацыі Treg-клетак і адкрыла дарогу да распрацоўкі новых тэрапеўтычных падыходаў для лячэння аутаімунных захворванняў, а таксама для кіравання імунным адказам у анкалогіі і транспланталогіі.

Узнагароды

• Нобелеўская прэмія па фізіялогіі і медыцыне (2025) — сумесна з Фрэдам Рамсдэлам і Шымонам Сакагучы, «за іх адкрыцці якія тычацца перыферычнай імуннай талерантнасці».