Наступствы грамадзянскай вайны ў Лівіі
У выніку грамадзянскай вайны ў Лівіі краіне нанесены вялікі ўрон. За перыяд з лютага па кастрычнік 2011 года загінулі ад 25 да 50 тыс. чалавек[1][2][3], што робіць гэтую вайну адной з самых кровапралітных канфліктаў Арабскай вясны, саступаючы толькі грамадзянскай вайне ў Сірыі. З-за пачатку хваляванняў у краіне адбылася дэстабілізацыя не толькі ў самой Лівіі, але ў некаторых іншых краінах рэгіёну. У прыватнасці, туарэгі, якія ваявалі за Кадафі і беглі потым ад рэпрэсій паўстанцаў у Малі, паднялі там паўстанне і ўзялі пад кантроль увесь поўнач гэтай дзяржавы[4].
Людскія страты
[правіць | правіць зыходнік]У студзені 2013 года новы лівійскі ўрад заявіў, грунтуючыся на незавершаных даследаваннях, што ў ходзе канфлікту было забіта 4700 паўстанцаў і столькі ж лаялістаў. Паводле ацэнак, 2100 паўстанцаў і лаялістаў прапалі без вестак. Колькасць забітых і зніклых без вестак грамадзянскіх асоб не падлічвалася[3].
Страты сярод урадавай арміі і праўрадавых апалчэнняў склалі 2114 загінулых і як мінімум 812 палонных[5]. Вялікія страты панесла Брыгада Хаміса (9000 забітых, параненых, зніклых, палонных i дэзерціраў, што складае 90% ад асабістага складу)[6]. Некаторая частка палоненых лаялістаў была пакарана смерцю. Так, у жніўні 2011 у Місураце паўстанцы забілі каля 1000 палонных[7].
Паўстанцы страцілі 4145 чалавек забітымі, 3144 прапаўшымі без вестак і звыш 1000 параненых (толькі на Усходнім фронце)[8][9]. Страты замежных сіл склалі адзін лётчык, які загінуў у авіякатастрофе ў Італіі[10], а таксама ад 21 да 35 байцоў брытанскага спецатрада SAS[11][12]. Падчас канфліктаў НАТА страціла два лятальных апарата: адзін F-15[13] (упаў з-за тэхнічных непаладак) і адзін беспілотнік[14].
Дакладныя дадзеныя пра страты мірнага насельніцтва адсутнічаюць. Па заяве афіцыйнага Трыпалі 1 чэрвеня 2011 года, з 19 сакавіка па 26 мая толькі ад ракет і бомбаў НАТА было забіта 718 і паранена 4067 чалавек[15]. Лівійскае адзяленне МКЧК заявіла аб 1 400 загінулых грамадзянскіх ад дзеянняў інтэрвентаў[16]. Паводле інфармацыі, агучанай паўнамоцным паслом Ісламскай Рэспублікі Іран у Расіі Махмудам Рэзай Саджадзі, толькі пад натаўскімі бамбаваннямі загінула 40 тыс. жыхароў[17]. Па дадзеных былога пасла Расіі ў Лівіі Уладзіміра Чамава ў ходзе ваенных дзеянняў прапала без вестак 30 тысяч лівійцаў[18].
Палітычная наступствы
[правіць | правіць зыходнік]23 кастрычніка 2011 года паўстанцы і сілы НАТА абвясцілі аб сваёй перамозе. Нягледзячы на гэта, канфлікт прадоўжыўся. Фактычны адбыўся развал Лівіі як адзінай дзяржавы. Рэальная ўлада ў краіне належала мноству апалчэнняў, створаных па тэрытарыяльна-племянном прынцыпе. Пра аўтаномію ад цэнтра заявіла Кірэнаіка, дзе былі сфармаваны ўласны Вышэйшы пераходны савет і міністэрства[19]. Следствам вайны таксама стала міжплемянная барацьба, якую стрымліваў рэжым Кадафі[20].
Да ўсяго іншага, некаторыя прыхільнікі загінулага лідара краіны Кадафі працягвалі супраціў[21], а ў шэрагах паўстанцаў наспеў раскол[22]. На гэтым фоне актывізаваліся ісламскія сілы, спярша Ансар аль-Шарыя, а неўзабаве і Ісламская дзяржава.
У 2014 канфлікт дасягнуў свайго апагею: у Трыпалі сфарміраваны Усеагульны Нацыянальны Кангрэс (у 2016 перадаў свае паўнамоцтвы Прэзідэнцкаму савету і Ураду нацыянальнай згоды), а ў Табруку — Палата прадстаўнікоў, што азначала ўсталяванне двоеўладдзя. Абодва вялі вайну як паміж сабой, так і з ІД і племяннымі апалчэннямі[23].
Эканамічныя наступствы
[правіць | правіць зыходнік]Па дадзеных даследавання міжнароднай кансалтынгавай кампаніі Geopolicity, толькі бюджэтныя страты Лівіі склалі каля $14 млрд. Вялікі ўрон быў нанесены інфраструктуры краіны. Да жніўня 2011 года з-за недахопу сыравіны і дрэннага тэхнічнага стану прыпынілі работу ўсе нафтаперапрацоўчыя заводы[24]. Паводле ацэнак МВФ страты ВУП краіны да восені 2011 года склалі $7,7 млрд[25]. Па выніках жа 2011 года ВУП краіны страціў 60% у параўнанні з 2010 годам. Высокага ўзроўню дасягнула інфляцыя, на што паказвае павелічэнне грашовай масы лівійскіх дынараў больш чым удвая[26].
Была замарожана значная частка з $150 млрд, якія належалі Лівіі, на замежных рахунках[9]. Непасрэдныя разбурэнні ад натаўскіх бамбардзіроўкаў ацэньваюцца ў $14 млрд, што ў 7 разоў перавышае шкоду для краіны ад нямецкіх бамбардзіровак падчас Другой сусветнай вайны ў супастаўных цэнах[27].
Вялікія страты панесла нафтавая галіна. Калі да пачатку канфлікту штодзённая здабыча нафты складала 1,6 мільёна барэляў у суткі, то ў сярэдзіне верасня здабывалася ўсяго 200 тыс. Гэта значыць, здабыча звалілася ў 8 разоў[28]. Вынікам гэтага стаў скачок коштаў на нафту[29], у выніку чаго базавая цана барэля нафты АПЕК дасягнула 2,5 гадовага максімуму[30]. Так, ужо 22 лютага 2011 года цана паднялася на 3,4%, а 2 дні праз быў зафіксаваны новы скачок — на 4,8%, у выніку чаго цана нафты дасягнула $ 111,01 за барэль, а да красавіка дасягнула 120,91%[31]. Паводле ацэнкі міністра фінансаў Лівіі Абдэльхафіза аз-Злітні, да жніўня 2011 года страты ў нафтавай галіне краіны склалі да $50 млрд, у тым ліку $20 млрд ад прыпынення экспарту нафты[32].
Першапачаткова лівійскія ўлады планавалі аднавіць даваенныя тэмпы здабычы нафты да канца 2011, а затым да сярэдзіны 2012 года. Але і да пачатку 2013 года ўзровень здабычы адноўлены не быў і складаў не больш за 1,4 млн. барэляў у суткі. Складанасці ў аднаўленні здабычы звязаны з пастаяннымі ўзброенымі сутыкненнямі ў Кірэнаіке, асноўным нафтаздабыўным рэгіёне краіны, і з адсутнасцю неабходных фінансавых рэсурсаў[33].
Пад пагрозай апынулася функцыянаванне і далейшае развіццё найбуйнейшага ірыгацыйнага праекта ў свеце — Вялікай рукатворнай ракі, а таксама будаўнічы праект «Новы Дубай», у рамках якога на працягу 10 гадоў меркавалася інвеставаць у будаўніцтва каля $500 млрд[34].
Па выніках канфлікту Лівія ператварылася ў даўжніка краін, дзе праходзілі лячэнне паўстанцы. Так, доўг толькі перад Грэцыяй склаў каля €150 млн[35].
Аднак знешнегандлёвы абарот з ЕС, скараціўшыся ў 2011 годзе амаль утрая, ужо ў 2012 годзе перавысіў узровень 2010 года[36].
Сацыяльныя наступствы
[правіць | правіць зыходнік]У турмах шматлікіх рэгіянальных брыгад знаходзіцца каля 8,5 тыс. чалавек, якія абвінавачваліся ў супрацоўніцтве з ранейшай уладай, у той час як колькасць палітычных зняволеных пры М. Кадафі не перавышала 6 тыс[26].
Следствам грамадзянскай вайны стаў рост злачыннасці. Так, новыя ўлады зафіксавалі рост забойстваў у 2012 годзе ў параўнанні з 2011 годам на 503%, колькасць крадзяжоў на 448% і г.д[37]. Распаўсюджанай практыкай сталі расправы баевікоў над сваімі апанентамі прама ў бальніцах, куды апошнія траплялі пасля ўзброеных сутыкненняў[38][39].
З-за адсутнасці бяспекі паўсталі праблемы з авіязносінамі ў краіне. Так, Lufthansa, якая арганізавала рэгулярныя палёты ў Лівію яшчэ ў лютым 2012 года, праз год была вымушана іх спыніць у сувязі з «напружанай сітуацыяй у рэгіёне»[40].
Бежанцы
[правіць | правіць зыходнік]Па дадзеных прадстаўніка Упраўлення Вярхоўнага камісара ААН па справах бежанцаў Мелісы Флемінг, па стане на 2 сакавіка колькасць бежанцаў у раёне канфлікту дасягнула 180 тысяч чалавек. У Егіпет беглі 77 тысяч чалавек (у асноўным, этнічныя егіпцяне), прыкладна столькі ж — у Туніс, яшчэ каля 30 тысяч чакалі сваёй чаргі на мяжы[41]. Да пачатку мая, паводле інфармацыі агучанай камісарам па ўнутраных справах ЕС Сесіліяй Малмстрэм, колькасць бежанцаў складала 650 або 750 тыс.[42][43]
Па дадзеных Упраўлення вярхоўнага камісара ААН па справах бежанцаў пікавыя паказчыкі зыходу бежанцаў з Лівіі складалі 10-15 тыс. чалавек у суткі[44].
Па паведамленні BBC News, у сярэдзіне жніўня 2011 года больш за 30 тыс. чалавек былі выгнаны з горада Таварга ў паўночнай Лівіі. Меркавана, гэта было актам помсты і калектыўным пакараннем за падтрымку жыхарамі сіл Кадафі пры аблозе Місураты[45].
Згодна з дакладам ААН ад 18 студзеня 2012 года негатыўны эфект ад лівійскага крызісу ў выглядзе наплыву бежанцаў выпрабавалі ўсе краіны рэгіёну Сахеля, а менавіта Алжыр, Чад, Егіпет, Малі, Маўрытанія, Нігер і Туніс[46].
Заўвагі
[правіць | правіць зыходнік]- ↑ В Ливии подсчитали количество погибших за время войны // Росбалт, 8 сентября
- ↑ Ливия подсчитала количество жертв войны//РБК,30 августа 2011 года
- ↑ а б Ian Black, Middle East editor (8 January 2013). "Libyan revolution casualties lower than expected, says new government". London: Guardian. Retrieved 2 October 2013.
- ↑ Последствия ливийской войны: бывшие сторонники Каддафи захватывают города в Мали(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 11 сакавіка 2014. Праверана 29 жніўня 2012.
- ↑ Libya rebels demand Algeria return Gaddafi family//Reuters/MSNBC, 30 August 2011.
- ↑ Libyan estimate: At least 30,000 died in the war Архівавана 9 верасня 2011 года. (Праверана 10 чэрвеня 2012)
- ↑ Back to bloody anarchy: Andrew Malone revisits Libya and finds a country riven by torture, mass murder and savage vengeance
- ↑ Carrere, Jean «Ajdabiya: A City Under Pressure».// Rudaw.net, 7 July 2011 Retrieved 30 August 2011.
- ↑ а б В чем уникальность 240-дневной Ливийской войны(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 27 красавіка 2012. Праверана 29 жніўня 2012.
- ↑ RAF man killed in Italy road crash . BBC (21 ліпеня 2011).
- ↑ Спецназ войск НАТО активно действует в Дамаске и Алеппо Архівавана 13 снежня 2018.
- ↑ Дорогой британский спецназ возвращается домой. Потери признаны «неприемлемыми»
- ↑ "US Crew Rescued after Libya Crash". BBC News. 22 March 2011. Архівавана з арыгінала 22 March 2011. Праверана 22 March 2011.
- ↑ "Libya Conflict: Nato Loses Drone Helicopter". BBC News. 21 чэрвеня 2011. Архівавана з арыгінала 22 June 2011. Праверана 7 August 2011.
- ↑ В результате авиаударов НАТО в Ливии погибло 718 и ранено более 4000 мирных жителей//ИА Regnum, 01.06.2011
- ↑ Цена за голову Каддафи — 3500 бойцов НАТО
- ↑ Инструменты противодействия Западу «Expert Online» / 23 авг 2012(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 28 кастрычніка 2016. Праверана 12 кастрычніка 2019.
- ↑ «Пыль, поднятая Западом, уляжется!» // Журнал «Москва»
- ↑ Вожди берут своё // «Эксперт» № 10 (793) /12 мар 2012(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 25 мая 2012. Праверана 12 кастрычніка 2019.
- ↑ Reflect on negative effects of Libya war / People’s Daily Online
- ↑ Баі за Бені-Валід, LENTA.RU
- ↑ Libyan army tackles rogue militias as two disband — Egypt Independent
- ↑ Stephen, Chris. Libya: western countries urge citizens to leave as civil war intensifies . The Guardian (27 ліпеня 2014). Праверана August 19, 2014. Lyons, James; White, Stephen. Libya civil war: Royal Navy evacuates more than 100 Britons as Embassy closes . Daily Mirror (3 жніўня 2014). Праверана August 19, 2014. Porsia, Nancy. Traffickers cash in on Libya's new civil war . Middle East Eye (4 жніўня 2014). Праверана August 19, 2014.
- ↑ Сколько стоят революции, перевороты и восстания в Арабских странах миру(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 30 жніўня 2012. Праверана 29 жніўня 2012.
- ↑ Эксперты МВФ оценили стоимость «арабской весны» в 55 млрд долларов Архівавана 8 снежня 2011.
- ↑ а б Алексей Подцероб — Ливия полгода спустя
- ↑ Итог операции НАТО в Ливии — исчезновение 150 миллиардов / Военно-промышленный курьер Архівавана 2 лістапада 2012.
- ↑ Выход Газпрома на рынок Ливии оказался под угрозой(недаступная спасылка)
- ↑ Ливия подрывает мировую экономику Архівавана 3 красавіка 2011.
- ↑ Экономические последствия кризиса в Ливии(недаступная спасылка)
- ↑ Oil price and the effect of Libyan war / UnitedExplanations
- ↑ Потери нефтяной промышленности Ливии оценили в $50 млрд(недаступная спасылка)
- ↑ Не восстановились / «Эксперт» №14 (846) /08 апр 2013(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 27 чэрвеня 2021. Праверана 12 кастрычніка 2019.
- ↑ Кровавая весна в пустыне / «Эксперт» № 30-31 (813) /30 июл 2012(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 10 снежня 2012. Праверана 12 кастрычніка 2019.
- ↑ Ливия задолжала Греции 150 млн евро за лечение повстанцев / РИА Новости
- ↑ Эль С. Современное состояние торговых отношений между Ливией и Европейским Союзом // Современные проблемы науки и образования. - 2014. - № 3. - С. 358
- ↑ Murder rate up 500% in two years / Libya Herald
- ↑ Two patients murdered at Bu Sleem hospital / Libya Herald
- ↑ В Ливии боевики напали на больницу и аэропорт
- ↑ Lufthansa прекращает полеты в Триполи по соображениям безопасности / РИА Новости
- ↑ Число беженцев из Ливии достигло 180 тысяч//РИА Новости,02.03.2011 г. (Праверана 2 сакавіка 2011)
- ↑ Число беженцев из Ливии с начала конфликта достигло 750 тысяч — Еврокомиссия(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 5 сакавіка 2016. Праверана 12 кастрычніка 2019.
- ↑ Statement by Cecilia Malmström, EU Commissioner for Home Affairs, on the deteriorating situation of refugees in Libya (Праверана 30 жніўня 2012)
- ↑ ООН: Число беженцев из Ливии в Тунис сокращается
- ↑ 'Cleansed' Libyan town spills its terrible secrets // BBC News, 12.12.2011 г.
- ↑ Report of the assessment mission on the impact of the Libyan crisis on the Sahel region
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Цыганок А.Д. Интервенция США и НАТО в Ливии и её последствия для Сирии, Ирана, Кавказа: русский взгляд М.: АИРО-XXI, 2012. – 448 с.
- Denis M. Tull, Wolfram Lacher Die Folgen des Libyen-Konflikts für Afrika // SWP-Studie Berlin 2012 ISSN 1611-6372