Перайсці да зместу

Ніна Мітрафанаўна Мацвіенка

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых людзей з прозвішчам Мацвіенка.
Ніна Мітрафанаўна Мацвіенка
укр.: Ніна Матвієнко
Асноўная інфармацыя
Імя пры нараджэнні укр.: Ніна Митрофанівна Матвієнко
Дата нараджэння 10 кастрычніка 1947(1947-10-10)
Месца нараджэння
Дата смерці 8 кастрычніка 2023(2023-10-08)[1] (75 гадоў)
Месца смерці
Месца пахавання
Краіна
Муж Q30957356?
Дзеці Antonina Matviyenko[d]
Альма-матар
Месца працы
Музычная дзейнасць
Прафесіі спявачка, актрыса
Гады актыўнасці 1968 — 2023
Інструменты вакал
Жанры фолк-музыка і народная песня[d]
Лэйблы Мелодыя
Узнагароды
народны артыст Украінскай ССР Заслужаны артыст Украінскай ССР
Hero of Ukraine, Order of the State Ордэн княгіні Вольгі II ступені Ордэн княгіні Вольгі III ступені
honorary citizen of Kyiv Нацыянальная прэмія Украіны імя Тараса Шаўчэнкі знак Прэзідэнта Украіны «Нацыянальная легенда Украіны»
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ніна Мітрафанаўна Мацвіенка (укр.: Ніна Митрофанівна Матвієнко; 10 кастрычніка 1947(1947-10-10), Нэдзілышчэ, Жытомірская вобласць — 8 кастрычніка 2023(2023-10-08)[1], Кіеў) — савецкая і ўкраінская спявачка і актрыса, вядомая выкананнем украінскіх народных песень, за што яе называлі «душой украінскай песні»[3][4][5]. Народная артыстка Украінскай ССР (1985), лаўрэат Дзяржаўнай прэміі УССР імя Тараса Шаўчэнкі (1988)[6], Герой Украіны (2006)[6] і Нацыянальная легенда Украіны (2024, пасмяротна)[7].

Біяграфія

[правіць | правіць зыходнік]

Юныя гады

[правіць | правіць зыходнік]

Ніна Мацвіенка нарадзілася 10 кастрычніка 1947 года[К 1] у вёсцы Непадзілышчэ Жытомірская вобласць Украінскай ССР[6] пятай з адзінаццаці дзяцей у сям’і Мітрафана Усцінавіча і Антаніны Ількоўны Мацвіенка[10]. Бацька быў капальнікам магіл на сельскіх могілках праз дарогу ад іх дома[11]. Акрамя маці яе выхаваннем займаліся браты і сёстры Анатоль, Люся, Марыя і Мікалай, а з 4 гадоў яна ўжо сама даглядала за малодшымі братамі і сёстрамі Васілём, Валянцінай, Іванам, Міхаілам, Палінай і Уладзімірам, а таксама пасвіла жывёлу.

Сям’я Мацвіенка была беднай, і каб палегчыць сабе жыццё, у 1958 годзе Антаніна Ількаўна аддала дачку вучыцца ў школу-інтэрнат для дзяцей са шматдзетных сем’яў у вёсцы Пацііўка Радамышльскага раёна Жытомірскай вобласці[10]. Паціеўская школа-інтэрнат была васьмігодкай, таму ў дзявяты клас Мацвіенка пайшла ў школу-інтэрнат у вёсцы Корасцень[12][13].

Там яна захапілася спортам: гуляла ў валейбол, баскетбол і кідала гранаты[10]. Пасля заканчэння інтэрната Мацвіенка спрабавала ўступіць у жаночы вакальны гурт пры Жытомірскай філармоніі, але не прайшла пробы, і ў выніку ўладкавалася на працу на корасценскі завод «Хіммаш»[10]. Спачатку яна працавала там табельшчыцай, затым вучаніцай кранаўшчыка, а потым яе перавялі на капіроўшчыцу[5].

Творчасць

[правіць | правіць зыходнік]

У 1966 годзе запісалася ў вакальную студыю пры Украінскім народным хоры імя Рыгора Вяроўкі (выкладчык па вакале — Юлія Кроткевіч), а ў 1968 годзе пасля заканчэння навучання стала яго салісткай[6][10]. Спявачка таксама супрацоўнічала з вакальным трыа «Золоті ключі»[14]. У якасці салісткі хору яна перамагла на ўсеўкраінскім конкурсе «Маладыя галасы» (1978), Усесаюзным тэлевізійным конкурсе «З песняй па жыцці» (1979), сусветным конкурсе фальклорных песень у Браціславе (1979), XII Сусветным фестывалі моладзі і студэнтаў у Маскве (1985)[6].

З 1991 года з’яўлялася салісткай Нацыянальнага ансамбля салістаў «Київська камерата»[6]. Спявачка вяла актыўную гастрольна-канцэртную дзейнасць, выступаючы ў многіх краінах свету, такіх як Польшча, Фінляндыя, Францыя, Чэхія, Канада, Мексіка, ЗША. Яе творчасць шырока тыражавана на разнастайных носьбітах — ад грамкружэлак да кампакт-дыскаў.

У рэпертуары спявачкі было шмат народных песень, сярод якіх абрадавыя, лірычныя, гумарыстычныя, песні-балады, украінскія песні XVII—XVIII стагоддзяў[6], найбольш вядомыя з якіх — «Дикі гуси», «Колискова зорі», «Квітка душа» і «Чарівна скрипка»[6]. Ніна Мацвіенка супрацоўнічала з украінскімі кампазітарамі — Яўгенам Станковічам, Алегам Ківай, Міраславам Скорыкам, Ірынай Кірылінай, Ганнай Гаўрылец і іншымі. Спявачка таксама займалася зборам украінскіх фальклорных твораў і народных песень, друкавала ўласныя вершы і эсэ, а ў 2003 годзе выдала біяграфічную кнігу «Ой виорю нивку широкую»[10].

У 1970-я гады спявачка трапіла ў поле зроку Савецкага КДБ з-за сваёй праўкраінскай пазіцыі. У справаздачы камітэта аб замежных гастролях Мацвіенка ў 1970 годзе было сказана, што спявачка «ўстанавіла знаёмства з украінцамі, якія пражываюць у Канадзе…, самаініцыятыўна выязджала ў госці да канадскіх ўкраінцаў, няправільна інфармавала мясцовых жыхароў пра сітуацыю ва Украіне. Будучы на гастролях у Францыі 1969 года, Мацвіенка, выконваючы меры засцярогі, сустракалася з кіраўнікамі СУМ — Саюза ўкраінскай моладзі. Падтрымлівае сувязь з нацыяналістычна настроенымі асобамі, якія пражываюць у Кіеве»[15].

У 1975 годзе Мацвіенка завочна скончыла філалагічны факультэт Кіеўскага універсітэта[10]. З’яўляцца прафесарам кафедры музычнага мастацтва Кіеўскага нацыянальнага ўніверсітэта культуры і мастацтваў.

У 1979 годзе спявачцы прысвоілі званне заслужанай артысткі Украінскай ССР, а ў 1985 годзе — народнай артысткі Украінскай ССР[6][10].

У 1988 годзе яна стала лаўрэатам Нацыянальнай прэміі імя Тараса Шаўчэнкі[10].

У 2006 годзе ўказам прэзідэнта Віктара Юшчанкі спявачцы прысвоена званне Героя Украіны[16].

Акрамя пеўчай кар’еры Мацвіенка прадэманстравала сябе як акторка, зняўшыся ў тэлеспектаклях «Маруся Чурай», «Кацярына Белакур» і «Разліліся воды на чатыры броды», мастацкіх фільмах «Як загартоўвалася сталь» (1975, 1-я серыя), «Абвінавачваецца вяселле» (1986), «Залатое вяселле» (1987), «Саламяныя званы» (1987), «Далей палёту стралы» (1990) і ў шэрагу іншых, прымала ўдзел у радыёспектаклях «Палёт стралы» і «Кларнеты Пяшчоты».

З 1989 года была членам Саюза кінематаграфістаў Украіны. Спявачка агучыла шэраг навукова-папулярных, хранікальна-дакументальных кінафільмаў, некалькі тэле- і радыёпраграм. Ніна Мацвіенка сыграла 16 спектакляў з тэатрам «La Mama ETC» у Нью-Ёрку[10].

Сярод аўтарскіх тэатральна-рэжысёрскіх работ Мацвіенка — музычны спектакль «Пад сонцам» (1997) з удзелам японскага танцоўшчыка Тадасі Энда[10], а таксама музычна-сцэнічнага дзейства «Залаты камень пасеем мы» (1998).

Асабістае жыццё

[правіць | правіць зыходнік]

5 сакавіка 1971 года Ніна Мацвіенка выйшла замуж за мастака Пятра Ганчара (нар. 1949), сына ўкраінскага фалькларыста і этнографа Івана Ганчара. У шлюбе нарадзілася трое дзяцей — сыны Іван (нар. 1972) і Андрэй (нар. 1974), а таксама дачка Антаніна (нар. 1981)[10]. Абодва сыны пайшлі па слядах бацькі, стаўшы мастакамі[10]. У 2005 годзе Іван Ганчар пастрыгся ў манахі[10][17]. Антаніна Мацвіенка атрымала ў спадчыну тэмбр голасу сваёй маці, і пайшла па яе слядах, стаўшы спявачкай у народным жанры[10][11]. У кастрычніку 2021 года пасля пяцідзесяці гадоў шлюбу Мацвіенка і Ганчар рассталіся.

У жніўні 2023 года ў Ніны Мацвіенка дыягнаставала анкалогію, якая, па паведамленні лекараў, развівалася ў яе папярэднія чатыры гады[18]. Спявачка памерла ад раку 8 кастрычніка 2023 года ў Кіеве ва ўзросце 75 гадоў за два дні да свайго дня нараджэння[6][19][20]. Спачуванні ў сувязі з яе смерцю выказаў Прэзідэнт Украіны Уладзімір Зяленскі[21]. Развітанне са спявачкай прайшло ў Свята-Феадасійскім манастыры ў Кіеве, а затым у Нацыянальнай філармоніі Украіны[18]. Пахавана на Звярынецкіх могілках у Кіеве[22].

Грамадская пазіцыя

[правіць | правіць зыходнік]

У 1998 годзе Ніна Мацвіенка была абрана ў Вярхоўную раду ад Народнага Руху Украіны, але адразу пасля ўваходжання партыі ў парламент здала мандат, патлумачыўшы гэта тым, што там павінны працаваць людзі, якія ўмеюць займацца палітыкай прафесійна[23].

З 2004 года Ніна Мацвіенка прымала актыўны ўдзел у палітычным жыцці краіны, удзельнічала ў Аранжавай рэвалюцыі[24] і Еўрамайдане[25], пасля падзей якога крытыкавала яго лідараў[10]. У лістападзе 2014 года яна назвала гібель людзей на Майдане і на ўсходзе краіны генацыдам нацыі праз забарону ўкраінскім вайскоўцам адкрываць агонь і недахоп узбраення[26]. Спявачка не наведвала ўкраінскіх вайскоўцаў на ўсходзе краіны, паколькі была супраць войны паміж Украінай і Расіяй. Артыстка не знайшла патрэбныя песні і не змагла змірыцца з тым, што будзе спяваць толькі аднаму боку, пры тым, што народы абедзвюх краін — браты: «Ні разу я не ездзіла. Была два разы ў Славянску. Я не ведала, што ім спяваць. Па-першае, я не хацела гэтай вайны, я пратэставала. Адным спяваць, а іншым не спяваць? І тыя, і тыя-браты»[27].

У лютым 2022 года выступіла з асуджэннем ўварвання Расіі на Украіну. Спявачка таксама папярэдзіла расійскіх вайскоўцаў, што яны паплацяцца за ўсе разбураныя імі ўкраінскія гарады і забітых украінцаў[10][28].

Узнагароды

[правіць | правіць зыходнік]
Ніна Мацвіенка і гурт «Тріода» падчас выступу ў Львове, 2014 год.

Фільмаграфія

[правіць | правіць зыходнік]

Ролі ў кіно

[правіць | правіць зыходнік]
  • 1973 — Як загартоўвалася сталь (1 серыя) — Валя
  • 1986 — Абвінавачваецца вяселле
  • 1987 — Саламяныя званы — Кацярына
  • 1990 — Далей палёту стрэлы
  • 1998 — Усмешка звера (Украіна)

Вакал

[правіць | правіць зыходнік]
  • 1972 — Зніклая грамата
  • 1984 — Іванка і цар паганін (выкананне калыханкі песні)
  • 1988 — Горы дымяць
  • 2004 — Сарочынскі кірмаш (выкананне песні ў якасці ўверцюры фільма)
  • 2005 — Калыханкі свету
  • 2014 — Смерць шпіёнам. Лісце нара.

Заўвагі

[правіць | правіць зыходнік]
  1. ↑ З інтэрв'ю Ніны Мацвіенка: «Святкую я заўсёды 13 кастрычніка, перад покрывам, паколькі мама сказала, што я з самым старэйшым братам у адзін дзень нарадзілася. А ўсім, хто нарадзіўся 10-га, выдавалі крупы — а я 13 нарадзілася, і мама мяне запісала 10-га, каб атрымаць манныя крупы»[8][9].

Крыніцы

[правіць | правіць зыходнік]
  1. ↑ а б Умерла Нина Матвиенко — УНІАН. Праверана 8 кастрычніка 2023.
  2. ↑ У Києві попрощалися зі співачкою Ніною Матвієнко — Hromadske.TV. Праверана 11 кастрычніка 2023.
  3. ↑ Анна Подгорная. София Ротару отреагировала на внезапную кончину Нины Матвиенко. Главред (8 кастрычніка 2023). Архівавана з першакрыніцы 28 сакавіка 2024. Праверана 28 сакавіка 2024.
  4. ↑ Ксения Габриадзе. Умерла Нина Матвиенко. ТСН (8 кастрычніка 2023). Архівавана з першакрыніцы 28 сакавіка 2024. Праверана 28 сакавіка 2024.
  5. ↑ а б Ирина Валентинова. Нина Матвиенко: о судьбе, патриотизме и мистических событиях. Одесская жизнь (8 кастрычніка 2023). Архівавана з першакрыніцы 28 сакавіка 2024. Праверана 28 сакавіка 2024.
  6. ↑ а б в г д е ё ж з і к л Анастасия Новикова. Участница «евромайдана» и актриса из «Как закалялась сталь»: за два дня до 76-летия умерла Нина Матвиенко. Газета.Ру (8 кастрычніка 2023). Архівавана з першакрыніцы 28 сакавіка 2024. Праверана 28 сакавіка 2024.
  7. ↑ а б УКАЗ ПРЕЗИДЕНТА УКРАЇНИ №509/2024 — Про нагородження відзнакою Президента України "Національна легенда України" (укр.). Офіційне інтернет-представництво Президента України. president.gov.ua (21 жніўня 2024).
  8. ↑ Анна Шиканова. Вспоминаем Нину Матвиенко. Малоизвестные факты о ее жизни. РБК-Україна (8 кастрычніка 2023). Архівавана з першакрыніцы 28 сакавіка 2024. Праверана 28 сакавіка 2024.
  9. ↑ Валерия Сулима. Нина Матвиенко рассекретила настоящую дату рождения: "Мама записала 10-го, чтобы получить крупу". ТСН (20 снежня 2022). Архівавана з першакрыніцы 28 сакавіка 2024. Праверана 28 сакавіка 2024.
  10. ↑ а б в г д е ё ж з і к л м н о п р Катерина Пулатова. Большая потеря для Украины: биография Нины Матвиенко и интересные факты. УНIАН (8 кастрычніка 2023). Архівавана з першакрыніцы 28 сакавіка 2024. Праверана 28 сакавіка 2024.
  11. ↑ а б Владислав Левицкий. Нина Матвиенко: любовь к Украине звучит в каждой песне. Мой Житомир (28 лістапада 2021). Архівавана з першакрыніцы 28 сакавіка 2024. Праверана 28 сакавіка 2024.
  12. ↑ Шуневич, Володимир. НИНА МАТВИЕНКО_ «ЮРИЙ ПАВЛОВИЧ, НАШ УЧИТЕЛЬ ПЕНИЯ В ШКОЛЕ-ИНТЕРНАТЕ, ПЕРВЫМ ПРОБУДИЛ ВО МНЕ ЖЕЛАНИЕ СТАТЬ ПЕВИЦЕЙ...». Газета "Эхо". Архівавана з першакрыніцы 29 верасня 2016.
  13. ↑ Ніна Матвієнко. Княжна з інтернату (укр.). Українська правда. Архівавана з першакрыніцы 8 кастрычніка 2023. Праверана 11 кастрычніка 2023.
  14. ↑ Умерла народная артистка Нина Матвиенко из «Как закалялась сталь». Газета «Культура» (8 кастрычніка 2023). Архівавана з першакрыніцы 28 сакавіка 2024. Праверана 28 сакавіка 2024.
  15. ↑ Дмитрий Гулийчук. "Идейно вредные высказывания": как КГБ следил за Ниной Матвиенко (документ). ТСН (8 кастрычніка 2023). Архівавана з першакрыніцы 28 сакавіка 2024. Праверана 28 сакавіка 2024.
  16. ↑ Умерла советская и украинская певица Нина Матвиенко. РИА Новости (8 кастрычніка 2023). Архівавана з першакрыніцы 28 сакавіка 2024. Праверана 28 сакавіка 2024.
  17. ↑ Gazeta.ua. Сын Нины Матвиенко постригся в монахи (руск.). Gazeta.ua (10 ліпеня 2007). Архівавана з першакрыніцы 19 лістапада 2023. Праверана 8 кастрычніка 2023.
  18. ↑ а б Иванна Пашкевич. "Боялась умереть". Дочь Нины Матвиенко впервые назвала причину ее смерти. РБК-Україна (12 снежня 2023). Архівавана з першакрыніцы 28 сакавіка 2024. Праверана 28 сакавіка 2024.
  19. ↑ Татьяна Самарук. "Хотела, чтобы все закончилось": Мирзоян назвал тяжелую болезнь, от которой умерла Нина Матвиенко. РБК-Україна (15 лістапада 2023). Архівавана з першакрыніцы 28 сакавіка 2024. Праверана 28 сакавіка 2024.
  20. ↑ Умерла Нина Матвиенко: дочь сообщила о смерти легендарной певицы. uanews.net. Архівавана з першакрыніцы 8 кастрычніка 2023. Праверана 8 кастрычніка 2023.
  21. ↑ Алена Шевчук. Зеленский отреагировал на смерть Нины Матвиенко. Korrespondent.net (8 кастрычніка 2023). Архівавана з першакрыніцы 28 сакавіка 2024. Праверана 28 сакавіка 2024.
  22. ↑ Дочь Нины Матвиенко озвучила последнее желание матери (руск.). Тwomanel.com (11 кастрычніка 2023). Праверана 11 кастрычніка 2023.
  23. ↑ Звезды шоу-бизнеса в Верховной Раде Украины. ТСН (19 верасня 2014). Архівавана з першакрыніцы 28 сакавіка 2024. Праверана 28 сакавіка 2024.
  24. ↑ Ніна Матвієнко: «Януковичу сказала, що маємо бути у Європі». Архівавана з першакрыніцы 4 жніўня 2014. Праверана 20 сакавіка 2014.
  25. ↑ Ніна Матвієнко зникла з екрану Житомирського телебачення через Євромайдан. Архівавана з першакрыніцы 6 сакавіка 2016. Праверана 20 сакавіка 2014.
  26. ↑ Нина Матвиенко: «То, что сейчас происходит, — это геноцид нации! А то, что было зимой на Майдане, — это было только началом этого геноцида» — Интервью звезд — Популярная певиц…. Архівавана з першакрыніцы 8 снежня 2014. Праверана 5 снежня 2014.
  27. ↑ Одним співати, а іншим ні? Матвієнко висловилася про війну з братньою Росією. Архівавана з першакрыніцы 17 сакавіка 2024. Праверана 28 сакавіка 2024.
  28. ↑ Нина Матвиенко напомнила российским оккупантам о расплате. Архівавана з першакрыніцы 4 красавіка 2022. Праверана 16 чэрвеня 2022.
  29. ↑ Указ Президента України 18 серпня 1997 року № 828. Архівавана з першакрыніцы 2 чэрвеня 2015. Праверана 2 чэрвеня 2015.
  30. ↑ УКАЗ ПРЕЗИДЕНТА УКРАЇНИ №54/2006 — Про присвоєння Н.Матвієнко звання Герой України (укр.). Офіційне інтернет-представництво Президента України. president.gov.ua (21 студзеня 2006).
  31. ↑ Kitsoft. Віталій Кличко вручив Ніні Матвієнко відзнаку про присвоєння звання «Почесний громадянин Києва». Матвієнко заспівала у сесійній залі Київради (укр.). Офіційний портал КМДА - Головна. Праверана 22 жніўня 2024.
  32. ↑ Указ Президента України від 21 серпня 2020 року № 335/2020 «Про відзначення державними нагородами України з нагоди Дня незалежності України». Архівавана з першакрыніцы 15 красавіка 2021. Праверана 24 жніўня 2020.

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Ніна_Мітрафанаўна_Мацвіенка&oldid=4984162"