Павал Неда

Павал Неда
Павал Неда
	в.-луж.: Pawoł Nedo
Род дзейнасці	педагог, этнолаг, выкладчык універсітэта, пісьменнік, настаўнік
Дата нараджэння	1 лістапада 1908[…]
Месца нараджэння	Котыц[d], акруга Баўтцэн[d], Каралеўства Саксонія, Германскі рэйх;
Дата смерці	24 мая 1984[…] (75 гадоў)
Месца смерці	Лейпцыг, акруга Лейпцыг[d], ГДР;
Грамадзянства	Германія; ГДР;
Месца працы	Лейпцыгскі ўніверсітэт; HU Berlin;
Партыя	Сацыялістычная адзіная партыя Германіі; Камуністычная партыя Германіі;
Член у	Домавіна; Сербскае таварыства Зярнічка[d]; Маціца серба-лужыцкая;
Узнагароды і прэміі	прэмія імя Якуба Чышынскага

Па́вал Не́да (в.-луж.: Pawoł Nedo, 1 лістапада 1908, вёска Котыц, Воспарк, Германія — 24 мая 1984, Лейпцыг, Германія) — лужыцкі педагог, прафесар, этнограф і грамадскі дзеяч. Старшыня лужыцкага культурна-грамадскага таварыства «Домавіна» (1933-1950).

Біяграфія[правіць | правіць зыходнік]

Нарадзіўся 1 лістапада 1908 года ў лужыцкай вёсцы Котыц каля горада Вайсенберг. Пасля заканчэння пачатковай школы навучаўся ў сярэдняй школе ў Баўтцэне, якую скончыў у 1928 годзе. Потым навучаўся да 1932 года ў Лейпцыгскім універсітэце, дзе вывучаў этналогію, педагогіку і нямецкую філалогію. З 1932 па 1937 год быў настаўнікам у сербскіх вёсках Клюкш, Хвачыцы і Ракойды. Пасля прыходу да ўлады нацысцкага рэжыму быў прызначаны мясцовымі ўладамі «тэхнічным дарадцам па пытанням вендзійскай культуры». На з'ездзе членаў «Домавіны», які адбыўся 27 снежня 1933 года, заклікаў падтрымліваць нацысцкі рэжым^[3]. На гэтым жа з'ездзе быў аднадушна абраны старшынёй лужыцкай грамадскай арганізацыяй «Домавіна». З 1932 года па 1934 год быў дырэктарам Сербскага музея, які размяшчаўся ў Сербскім доме ў Баўтцэне.

У 1937 годзе ўступіў у Нацыянал-сацыялістычны саюз настаўнікаў. У сваёй дзейнасці, як прадстаўнік зарэгістраванай лужыцкай арганізацыі, спрабаваў дамовіцца з нацысцкімі ўладамі аб змякчэнні дзяржаўнага ціску на лужычанаў. Пасля таго, як ён адмовіўся ўнесці змены ў статут «Домавіны», што «венды павінны размаўляць па-нямецку», арганізацыя была забароненая 18 сакавіка 1937 года.

Пазней пакінуў выкладчыцкую дзейнасць і перасяліўся ў Берлін, дзе стаў працаваць у польскім банку. Меў кантакты з польскай выведкай, за што быў арыштаваны. У лістападзе 1939 года выйшаў на волю і стаў працаваць сакратаром. У канцы лістапада 1944 года быў зноў арыштаваны і ўтрымліваўся ў зняволенні да заканчэння Другой сусветнай вайны.

Вярнуўшыся ў Лужыцу, стаў займацца выкладчыцкай дзейнасцю. Быў прызначаны членам Савета па школьнай адукацыі акругі Баўтцэн. У 1945 годзе займаўся аднаўленнем дзейнасці «Домавіны». Летам 1945 года ўступіў у Камуністычную партыю Германіі.

У 1946 годзе быў адным з ініцыятараў стварэння Сербалужыцкага педагагічнага інстытута^[4]. 14 кастрычніка 1948 года па яго ініцыятыве былі заснаваны першыя радыёперадачы на лужыцкіх мовах. Пазней працаваў у Саксонскім міністэрстве адукацыі ў Дрэздэне. Разам з Павалам Новатным удзельнічаў у арганізацыі Інстытута сербскага народазнаўства ў Баўцэне. Быў першым дырэктарам Інстытута сарабістыкі (да 1964 года).

У 1959 годзе стаў прафесарам Лейпцыгскага ўніверсітэта, дзе займаўся лужыцкай этнаграфіяй. У 1964 годзе стаў прафесарам этнаграфіі і фальклору ва ўніверсітэце імя Гумбальдта ў Берліне. Быў таксама дырэктарам Інстытута этналогіі і нямецкага фальклору. З 1953 па 1968 год быў старшынёй Аддзела этнаграфіі Акадэміі навук ГДР.

У 1968 годзе выйшаў на пенсію па стану здароўя, пасля чаго актыўна займаўся вывучэннем народнага лужыцкага касцюма.

Памёр 24 мая 1984 года ў Лейпцыгу.

Узнагароды[правіць | правіць зыходнік]

Прэмія імя Якуба Чышынскага (1958);
Сярэбраны ордэн «За заслугі перад Айчынай» (1978^[5]);
Залаты ордэн «За заслугі перад Айчынай» (1983)^[6].

Зноскі

↑ ^а ^б Paul Nedo // Sächsische Biografie — 1999. Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1228663"></a>
↑ ^а ^б Paul Johannes Nedo // Professorenkatalog der Universität Leipzig — 2006. Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2111979"></a>
↑ Serbske Nowiny 92 (11. November 1933) 260
↑ Biografie von Paul Nedo, Sächsische Biografie
↑ Neues Deutschland, 28. April 1978, S. 5
↑ Neues Deutschland, 6. Oktober 1983, S. 3

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Гугнин А. А., Введение в историю серболужицкой словесности и литературы от истоков до наших дней, Российская академия наук, Институт славяноведения и балканистики, научный центр славяно-германских отношений, М., 1997, стр. 21, 71, 154—155, 171—174, 197, ISBN 5-7576-0063-2
Kurzbiografie zu: Nedo, Paul (Pawol). In: Wer war wer in der DDR? 5. Ausgabe. Band 2, Ch. Links, Berlin 2010, ISBN 978-3-86153-561-4.
Annett Bresan: Pawoł Nedo 1908—1984. Bautzen, 2002. (Schriften des Sorbischen Instituts, 32.)

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Бібліяграфія (ням.)
Біяграфія Архівавана 13 снежня 2014. (верхнялуж.)
Біяграфія Архівавана 13 снежня 2014. (верхнялуж.)

[_4ea56bb1a8ad78a9-1] а ^б Paul Nedo // Sächsische Biografie — 1999. Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1228663"></a>

[_369b5f0957f7bea5-2] а ^б Paul Johannes Nedo // Professorenkatalog der Universität Leipzig — 2006. Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2111979"></a>

[3] Serbske Nowiny 92 (11. November 1933) 260

[4] Biografie von Paul Nedo, Sächsische Biografie

[5] Neues Deutschland, 28. April 1978, S. 5

[6] Neues Deutschland, 6. Oktober 1983, S. 3

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]