Павел Дыякан

Павел Дыякан
Род дзейнасці	гісторык, паэт, хрысціянскі манах, пісьменнік
Дата нараджэння	каля 720[…]
Месца нараджэння	Чывідале-дэль-Фрыулі, regional decentralization entity of Udine[d], Фрыулі-Венецыя-Джулія, Італія
Дата смерці	каля 799[…]
Месца смерці	Монтэкасіна[d], Касіна[d], Папская вобласць
Грамадзянства	Лангабардскае каралеўства[d]
Веравызнанне	Каталіцкая Царква
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Па́вел Дыякан (лац.: Paulus Diaconus ці Варнефрыд; каля 720, Чывідале — каля 799, Монтэкасіна) — бенедыкцінскі манах, царкоўны пісьменнік (гісторык, агіёграф, паэт, лінгвіст) эпохі Каралінгаў.

Біяграфія

Паходзіў з знатнай лангабардскай сям'і з Фрыуля. Стаяў вельмі блізка да лангабардскага караля Ратхіса, пры двары якога ў Павіі атрымаў цудоўную адукацыю. У далейшым быў прыдворным пісьменнікам караля Дэзідэрыя і настаўнікам яго дачкі, па просьбе якой напісаў у 768-69 гг. «Рымскую гісторыю» (Historia Romana) — сачыненне кампілятыўнага характару, якое працягвала ў хрысціянскім духу «Брэвіярый» Флавія Еўтропія да Юстыніяна.

Пасля прыгнечання фрыульскага паўстання лангабардаў у 776 годзе, калі Карл Вялікі за ўдзел у паўстанні павёз у Галію ў якасці закладніка брата Паўла Арыхіса, Павел сышоў у Монтэкасінскі кляштар. У 782 годзе, падчас знаходжання Карла ў Італіі, Павел звярнуўся да яго з просьбай у форме элегіі аб вызваленні брата. Карл зацікавіўся Паўлам, ужо тады якія заваявалі рэпутацыю найадукаванейшага чалавека, пісьменніка і паэта, і запрасіў яго ў Галію, дзе той неўзабаве стаў адным з найбольш аўтарытэтных членаў «прыдворнай акадэміі» імператара. У 787 годзе атрымаў магчымасць вярнуцца ў Монтэкасіна, дзе заняўся працай па гісторыі лангабардскага каралеўства, якое загінула ў 774 годзе.

Галоўнай працай Паўла Дыякана лічыцца «Гісторыя лангабардаў» (Historia Langobardorum, да 796; 1-е выданне — Парыж, 1514) у шасці частках. У ім Павел выводзіць гісторыю свайго народа са Скандынавіі, а сканчае смерцю караля Ліўтпранда ў 744. «Гісторыя лангабардаў» атрымала шырокае распаўсюджанне ў сярэдневяковай Еўропе (захавалася каля 200 спісаў), галоўным чынам, дзякуючы добраму літаратурнаму стылю яе аўтара, пры тым што (з пункту гледжання сучаснай гістарыяграфіі) яна змяшчае шматлікія ўнутраныя супярэчнасці і фактычныя памылкі.

Паміж 770 і 780 гг. напісаў жыціе Грыгорыя Вялікага, якое лічыцца гістарычна першым жыціем гэтага папы.

Паўлу Дыякану прыпісваецца гімн Іаану Хрысціцелю «Ut queant laxis», пачатковыя строфы якога ў XI ст. выкарыстоўваў у развучванні пеўчымі незнаёмых распеваў (методыка сальмізацыі) Гвіда Арэцінскі. Аўтар многіх эпітафій для членаў каралінгскага двара і іншых вершаў.

Паўлу Дыякану таксама належаць:

• «Дзеянні мецкіх біскупаў» (Gesta episcoporum Mettensium, каля 784)
• Каментарый да граматыкі Доната (Ars Donati, каля 782, па замове Карла Вялікага)
• Падручнік лацінскай мовы — кампіляцыя працы Пампея Феста «Пра значэнне слоў» (De verborum significatu, каля 790)
• Гаміліярый (зборнік з 244 пропаведзяў айцоў царквы, па заданні Карла Вялікага)

Бібліяграфія

• Neff K. Die Gedichte des Paulus Diaconus. Kritische und erklärende Ausgabe. München: C.H. Beck, 1908.

Крытычныя эцюды пра Паўла Дыякане:

• Д. Бетмана (1851),
• Дана, «Langobardische Studien» (Лпц., 1875),
• Якобі, «Quellen der Langobardengeschichte des P.» (1877),
• Момзена і інш. прыведзены ў «Deutschlands Geschichtsquellen im Mittelalter» Ватэнбаха (5 выд., 1885).
• Loeck, «Die Homiliensammlung des P.» (1890).
• Павлов А. А. Павел Диакон и его эпитома «О значении слов» // ВДИ. 2012. № 2. С. 219—230.

Спасылкі

• Павел Дыякан (нявызн.). Усходняя літаратура. Архівавана з першакрыніцы 23 жніўня 2011. Праверана 16 красавіка 2011.
• Лацінскія тэксты («Гісторыя лангабардаў» і «Гісторыя рымлян»)