Паводзінская эканоміка

Паводзінская эканоміка (англ.: behavioral economics) — кірунак эканамічнай навукі, які вывучае, як псіхалагічныя, сацыяльныя, кагнітыўныя і эмацыйныя фактары ўплываюць на эканамічныя рашэнні асоб і інстытутаў. У адрозненне ад традыцыйнай эканомікі, якая грунтуецца на мадэлі "рацыянальнага чалавека" (homo economicus), паводзінская эканоміка прызнае, што людзі часта дзейнічаюць ірацыянальна.

Асноўныя асаблівасці

• Адыход ад мадэлі абсалютна рацыянальнага суб’екта.
• Улік абмежаванай рацыянальнасці (Герберт Сайман).
• Даследаванне кагнітыўных скажэнняў (напрыклад, эфект фрэймінгу, якарэння, уплыў эмоцый).
• Выкарыстанне дадзеных з псіхалогіі, нейранавук і эксперыментальнай эканомікі.

Асноўныя тэмы

• Кагнітыўныя скажэнні (biases): сістэматычныя памылкі мыслення, якія ўплываюць на прыняцце рашэнняў.
• Абмежаваная рацыянальнасць: людзі не заўсёды выбіраюць найлепшы варыянт з магчымых.
• Сацыяльныя перавагі: ролю адыгрываюць нормы, давер, справядлівасць.
• Эўрыстыкі: спрошчаныя правілы прыняцця рашэнняў, якія не заўсёды прыводзяць да аптымальнага выніку.
• Штуршкі (nudges): лёгкія падштурхоўванні, якія змяняюць паводзіны людзей без прымусу.

Вядомыя прадстаўнікі

• Даніэль Канеман — лаўрэат Нобелеўскай прэміі па эканоміцы (2002), аўтар працы "Thinking, Fast and Slow".
• Амос Тверскі — псіхолаг, які разам з Даніэлем Канеманам распрацаваў тэорыю перспектывы.
• Рычард Тэйлер — лаўрэат Нобелеўскай прэміі (2017), аўтар канцэпцыі штуршкоў (nudging), кніга "Nudge".

Прыкладанне

Паводзінская эканоміка выкарыстоўваецца для:

• удасканалення дзяржаўнай палітыкі (падштурхоўванне да здаровых ці фінансава адказных паводзін),
• стварэння эфектыўных маркетынгавых стратэгій,
• павышэння ўзроўню фінансавай пісьменнасці,
• аналізу спажывецкага выбару і інвестыцыйных паводзін.

Крытыка

• Недахоп універсальных мадэляў.
• Абмежаваная прадказальнасць паводзін.
• Залішняя ўвага да індывідуальных выпадкаў замест сістэмнага аналізу.

Гл. таксама

• Рацыянальны выбар
• Тэорыя падштурхоўвання

Літаратура

• Паводзінская эканоміка ў Stanford Encyclopedia of Philosophy
• Канеман — Нобелеўская прэмія
• Behavioral economics, explained
• What Is Behavioral Economics? Theories, Goals, and Applications
• Alain Samson, An Introduction to Behavioral Economics
• From “Economic Man” to Behavioral Economics
• The 10 Most Influential Behavioral Economics Books